Σήμερα με μια χρονοκαθυστέρηση κατάφερα να ακούσω όλη την συνέντευξη του άλλοτε εκδότη του περιοδικού "Δαυλός"* Δ. Λάμπρου στο νέο δικτυακό κανάλι "Ελλήνων Αφηγήσεις" και αποφάσισα να κάνω έναν σχολιασμό για να αποδείξω πως ναι μεν μπορεί "η ημερήσια κατά κεφαλήν πληκτρολόγηση να βρίσκεται σε καθοδικό σπιράλ", αλλά δεν συμφωνούμε στην καθολικότητα της ερμηνευτικής προσέγγισης του Prkls από τον οποίο περιμένουμε ως ανταπόδοση να είναι το 500+1 κλικ. Αυτό δηλαδή που έχει σημασία όταν προέρχεται από ανθρώπους που διαβάζουν ακόμα κείμενα.
* Στον ιστότοπο www.davlos.gr είχαν ανέβει ψηφιακά όλα τα τεύχη του ιστορικού πια περιοδικού. Πηγαίνοντας τώρα να επιβεβαιώσω βλέπω πως δεν λειτουργεί παρότι η εκχώρηση του ονόματος βρίσκεται σε ισχύ. Ελπίζω αυτό να σημαίνει πρόσκαιρα τεχνικά προβλήματα και όχι κάτι άλλο.
Το Ελλήνων αφηγήσεις αφορά μια καινούργια προσπάθεια του φίλου Μηνά Παπαγεωργίου να πραγματοποιήσει μια σειρά συνεντεύξεων από διάφορες προσωπικότητες του λεγόμενου "αρχαιολατρικού" χώρου ή όπως ο ίδιος γράφει στο κανάλι :
Θεωρώντας την εν λόγω προσπάθεια πολύ σημαντική καθώς μπορεί να συμβάλει στο να χτιστει μια απαραίτητη πια ιστορική και αντικειμενική οπτική σε αυτά τα ζήτηματα, ώς μελλοντική παρακαταθήκη, πιστεύω πως οι συνεντεύξεις που θα παρουσιαστούν θα πρέπει να αποτελέσουν πεδίο σχολιασμών. Σχολιασμών που να συμβάλουν στην προσέγγιση αυτού του "κινήματος" ώς ιστορικό φαινόμενο και στην περαιτέρω ανάλυση, ενδοσκόπηση και κριτική πάνω στα ζητήματα που θα προκύψουν.
Ας κάνουμε λοιπόν την αρχή με ένα σχολιασμό της συνέντευξης του κ. Λάμπρου, του οποίου ο λόγος παρότι, ίσως λόγω ηλικίας, μου φάνηκε κυρίως στην ταχύτητα κάπως κουραστικός, νομίζω ήταν συνεπής με την πορεία του και κάλυπτε αρκετά βασικά χαρακτηριστικά του φαινομένου Δαυλός τα οποία θα συζητήσουμε.
Με τον "Δαυλό", προσωπικά ήρθα σε επαφή κάπου στα μέσα της δεκαετίας του 90, και παρότι αρκετά συχνά τον διάβαζα, αν και όχι μέχρι το τέλος του, δεν μπορώ να πώ ούτε πως ήμουν τακτικός αναγνώστης, ούτε πως τα άρθρα και οι ιδέες του τύγχαναν ιδιαίτερα της εκτίμησης μου, καθώς μάλλον προσέγγιζα από άλλου τύπου διαδρομές τον ελληνισμό. Μάλιστα η διαφοροποίηση αυτή, μάλλον μεγάλωσε με τον χρόνο μέχρι που δεν άνοιγα κάν το περιοδικό ακόμα και αν έπεφτε στα χέρια μου. Πολλά τεύχη τα κοίταξα χρόνια αργότερα, όταν μετά το κλείσιμο ανέβηκαν στην σελίδα, με μια αποστασιοποιημένη-ερευνητική ματιά. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως δεν αναγνωρίζω την συμβολή του στον "ελληνοκεντρικό" χώρο (μάλλον είναι πολύ σωστή κίνηση το άνοιγμα της σειράς συνεντεύξεων με αυτή) ούτε πως δεν υπήρξαν αρκετά κείμενα τα οποία και μου άρεσαν και ίσως με επηρέασαν.
Ας δούμε λοιπόν την πορεία του Δαυλού και ενός σημαντικού μέρους του νεότερου "ελληνοκεντρισμού" μέσα απο αυτή την συνέντευξη.
Νομίζω, πως για όποιον την ακούσει, και γι' αυτό ανέφερα την συνέπεια πριν, γίνονται αμέσως φανερές και οι ιδεολογικές τάσεις του εκδότη του, τις οποίες ακολούθησε εν πολλοίς το περιοδικό αλλά και οι αντιφάσεις του που και αυτές σημάδεψαν την πορεία του.
* Στον ιστότοπο www.davlos.gr είχαν ανέβει ψηφιακά όλα τα τεύχη του ιστορικού πια περιοδικού. Πηγαίνοντας τώρα να επιβεβαιώσω βλέπω πως δεν λειτουργεί παρότι η εκχώρηση του ονόματος βρίσκεται σε ισχύ. Ελπίζω αυτό να σημαίνει πρόσκαιρα τεχνικά προβλήματα και όχι κάτι άλλο.
Το Ελλήνων αφηγήσεις αφορά μια καινούργια προσπάθεια του φίλου Μηνά Παπαγεωργίου να πραγματοποιήσει μια σειρά συνεντεύξεων από διάφορες προσωπικότητες του λεγόμενου "αρχαιολατρικού" χώρου ή όπως ο ίδιος γράφει στο κανάλι :
"Το "Ελλήνων Αφηγήσεις" είναι ένα φρέσκο διαδικτυακό project του δημοσιογράφου Μηνά Παπαγεωργίου, που δεν περιορίζεται από το χρόνο (με δυο λόγια είναι άγνωστο το πότε θα ολοκληρωθεί).
Πρόκειται για μία σειρά από on camera συνεντεύξεις, με ανθρώπους οι οποίοι από τις αρχές της δεκαετίας του 80' πρωτοστάτησαν με το έργο και τη δράση τους στη στροφή ενός σημαντικού κομματιού της ελληνικής κοινωνίας στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Η επιλογή των συνεντευξιαζόμενων γίνεται με αυστηρά προσωπικά κριτήρια του συντονιστή της όλης προσπάθειας, βασισμένα στην εμπειρία που έχει αποκομίσει τα τελευταία 15 περίπου χρόνια ενασχόλησής του με το εν λόγω θέμα.
Οι συνεντεύξεις που θα παρουσιαστούν θα έχουν διττό ρόλο: Αφενός τη δημιουργία ενός ψηφιακού αρχείου για την ιστορία της εξέλιξης του συγκεκριμένου "χώρου" στην Ελλάδα και αφετέρου την αποτύπωση των σχετικών απόψεων και τάσεων κατά την παρούσα χρονική περίοδο."
Θεωρώντας την εν λόγω προσπάθεια πολύ σημαντική καθώς μπορεί να συμβάλει στο να χτιστει μια απαραίτητη πια ιστορική και αντικειμενική οπτική σε αυτά τα ζήτηματα, ώς μελλοντική παρακαταθήκη, πιστεύω πως οι συνεντεύξεις που θα παρουσιαστούν θα πρέπει να αποτελέσουν πεδίο σχολιασμών. Σχολιασμών που να συμβάλουν στην προσέγγιση αυτού του "κινήματος" ώς ιστορικό φαινόμενο και στην περαιτέρω ανάλυση, ενδοσκόπηση και κριτική πάνω στα ζητήματα που θα προκύψουν.
Ας κάνουμε λοιπόν την αρχή με ένα σχολιασμό της συνέντευξης του κ. Λάμπρου, του οποίου ο λόγος παρότι, ίσως λόγω ηλικίας, μου φάνηκε κυρίως στην ταχύτητα κάπως κουραστικός, νομίζω ήταν συνεπής με την πορεία του και κάλυπτε αρκετά βασικά χαρακτηριστικά του φαινομένου Δαυλός τα οποία θα συζητήσουμε.
Με τον "Δαυλό", προσωπικά ήρθα σε επαφή κάπου στα μέσα της δεκαετίας του 90, και παρότι αρκετά συχνά τον διάβαζα, αν και όχι μέχρι το τέλος του, δεν μπορώ να πώ ούτε πως ήμουν τακτικός αναγνώστης, ούτε πως τα άρθρα και οι ιδέες του τύγχαναν ιδιαίτερα της εκτίμησης μου, καθώς μάλλον προσέγγιζα από άλλου τύπου διαδρομές τον ελληνισμό. Μάλιστα η διαφοροποίηση αυτή, μάλλον μεγάλωσε με τον χρόνο μέχρι που δεν άνοιγα κάν το περιοδικό ακόμα και αν έπεφτε στα χέρια μου. Πολλά τεύχη τα κοίταξα χρόνια αργότερα, όταν μετά το κλείσιμο ανέβηκαν στην σελίδα, με μια αποστασιοποιημένη-ερευνητική ματιά. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως δεν αναγνωρίζω την συμβολή του στον "ελληνοκεντρικό" χώρο (μάλλον είναι πολύ σωστή κίνηση το άνοιγμα της σειράς συνεντεύξεων με αυτή) ούτε πως δεν υπήρξαν αρκετά κείμενα τα οποία και μου άρεσαν και ίσως με επηρέασαν.
Ας δούμε λοιπόν την πορεία του Δαυλού και ενός σημαντικού μέρους του νεότερου "ελληνοκεντρισμού" μέσα απο αυτή την συνέντευξη.
Νομίζω, πως για όποιον την ακούσει, και γι' αυτό ανέφερα την συνέπεια πριν, γίνονται αμέσως φανερές και οι ιδεολογικές τάσεις του εκδότη του, τις οποίες ακολούθησε εν πολλοίς το περιοδικό αλλά και οι αντιφάσεις του που και αυτές σημάδεψαν την πορεία του.
Ξεκάθαρα, υπάρχει διάχυτη σε όλη την συνέντευξη, μια προώθηση καταστατικών θα λέγαμε αρχών του "Διαφωτισμού", οι οποίες μάλιστα προσλαμβάνονται σε μεγάλο βαθμό με το αρχικό τους πλαίσιο.
Φυσικά, τα παραπάνω ελέγχονται, αν δεν απορρίπτονται πια κατευθείαν, ως προς την ορθότητα τους, αποτελούν όμως επιπροσθέτως και ένα ιδεολόγημα τα ίδια, παρότι ο κ. Λάμπρου δηλώνει και στην συνέντευξη εχθρός των ιδεολογημάτων. Βασική αντίφαση, όταν ο κεντρικός πυρήνας της προσέγγισης του βασίζεται εξίσου σε ένα ιδεολόγημα.
Συγκεκριμένο, όμως, ιδεολόγημα είναι και το έτερο μεγάλο μέρος των χαρακτηριστικών που και το περιοδικό είχε και στην συνέντευξη εμφανίζονται. Δηλαδή, αυτά που αναφέρονται στον, κάπως ιδιαίτερου τύπου, εθνοκεντρισμό που σκιαγραφείται και βρίσκεται ιστορικά στον πυρήνα του Δαυλού.
Ο Δαυλός, μπορούμε να πούμε πως ήταν εκ νέου, ένα πεδίο προώθησης (αλλά και αναζήτησης εφόσον υπήρξε μια σταδιακή εξέλιξη των ιδεών) στην μεταχουντική, μετα-μεταπολιτευτική Ελλάδα, μιας προβληματικής περί ελληνικότητας (Ακόμα ένας λόγος που η επιλογή αυτή του Μηνά για ξεκίνημα του καναλιού ήταν πολύ σωστή). Εξέφραζε δηλαδή αυτές τις διεργασίες σε ένα κομμάτι, λαικό-δεξιό ίσως να το ονόμαζα πρόχειρα, της κοινωνίας εκείνη την εποχή και ως προς αυτό μπορεί να συγκριθεί με τις αντίστοιχες συζητήσεις της δεκαετίας του 30. Επιστροφή λοιπόν στην αναζήτηση της ελληνικότητας αλλά με παρηλλαγμένους όρους. Χωρίς Σεφέρη, Ελύτη, Παλαμά, Κόντογλου, Μεταξά κτλ. Τον παραλληλισμό αυτό που κάνω, και ο ίδιος ο Λάμπρου εμμέσως επιβεβαιώνει με τις αρχικές του τοποθετήσεις περί έκπτωσης της Μεγάλης Ιδέας κτλ.
Εκ νέου λοιπόν, εξοστρακίζεται το Βυζάντιο (όπως στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό αλλά αντίθετα με την ελληνικότητα του 30) εκ νέου εκθιάζεται ο "Ορθός Λόγος" (πάλι όπως στον Διαφωτισμό αλλά εν αντιθέσει με την γενιά του 30), εκ νέου αντιπαραβάλεται ο λαικός πολιτισμός ή και το κράτος, από την διανοούμενη ελίτ και το έθνος. Παρατηρείται, όμως, και μια καινούργια τάση, μάλλον ευκόλως δικαιολογησιμη αν αναλογιστούμε τις διαφορές των δύο εποχών. Ο Ελληνισμός τώρα δεν περιορίζεται στα όρια του εθνικού κράτους, εφόσον αυτό δεν μπορεί επ' ουδενί να καλύψει τις απαιτήσεις, αλλά λαμβάνει οικουμενικές διαστάσεις (μια επιστροφή στον πρώιμο, Ουμανισμό και προ-Ρομαντικό Διαφωτισμό ξανά;), διατηρώντας όμως την φυλετική, εθνική του συνοχή. Έχουμε δηλαδή την εμφάνιση ενός πολιτισμικού φυλετισμού, ο οποίος αναδεικνύει τις μεγαλύτερες αντιφάσεις στην προσέγγιση του Λάμπρου και του περιοδικού.
1. Ο Ελληνισμός αναγνωρίζεται φυλετικά/εθνικά αλλά του προσάπτεται η ελληνικότητα που εφηύραν οι ξένοι του Διαφωτισμού.
Το πόση αντίφαση γεννά αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε από δύο παραδείγματα της συνέντευξης.
Ως θιασώτης αυτού του "Ορθού Λόγου" ο Λάμπρου εκφράζεται κυρίως ως άθεος. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το επιβεβαιώνει σε αρκετά σημεία της συνέντευξης. Με αυτή την στάση σπεύδει να καταδικάσει (ως βλακεία;) τον 12θεισμο που δήθεν δίωξε τον Ορθό Λόγο. Πως όμως γίνεται ένα χαρακτηριστικό στον πυρήνα αυτού του πολιτισμού να δίωξε ένα άλλο χαρακτηριστικό γέννημα του ίδιου πολιτισμού; Και αν είχαμε τέτοια αντίθεση τότε ποιο από τα δύο χαρακτηριστικά αναγορεύεται ώς δείγμα ελληνικότητας και γιατί; Αυτή κατ' ουσία είναι και η ερώτηση που πολύ σωστά του θέτει ο Μηνάς. Η πλήρης αδυναμία απάντησης οφείλεται στην αντίφαση. Η απάντηση μάλιστα καταδεικνύει ακόμα μια αντίφαση αλλά και μια σύμπτωση.
Ο Λάμπρου και ο Δαυλός υπήρξαν σφόδρα αντιχριστιανοί (ώς μέτοχοι στον Ορθό Λόγο αλλά και για άλλους, εθνικιστικούς, λόγους που θα δούμε παρακάτω). Στην καταδίκη του όμως του 12θεισμού ώς "ανορθολογικού', μεταχειρίζεται ακριβώς τα ίδια μέσα που χρησιμοποίησαν διαχρονικά οι χριστιανοί. Ταυτίζεται δηλαδή με τον "εχθρό" του σε αυτό και αναγκαστικά ακολουθεί ξανά τα λάθος βήματα κάποιων "Διαφωτιστών". Ποια και με ποιες συνέπειες;
Οι Έλληνες ανακάλυψαν (τον εφηυρημένο στην αρχή της νεοτερικότητας ) Ορθό Λόγο αλλά ταυτόχρονα ήταν και παράλογοι. Άρα το παράλογο ή ήταν μη Ελληνικό ή δείγμα παρακμής κτλ. Λύση; Οι φιλόσοφοι και επιστήμονες καλά τα είπαν ο λαός ήταν ηλίθιοι; Αντίφαση: Ένας ηλίθιος λαός γεννά φιλοσόφους και επιστήμονες; Συνέπεια : Ελιτισμός. Συνέπεια: αποδοχή της γραμμικής προόδου δηλαδή της ίδιας λογικής που διαχρονικά πρόβαλαν οι χριστιανοί για να αποδείξουν την ανωτερότητα της θρησκείας του.
Η ίδια τελευταία αυτή λογική της γραμμικής προόδου οδηγεί και σε άλλα προβλήματα αν συνδυαστεί με τον ιδιότυπο εθνοκεντρισμό του Δαυλού.
2. Οι Έλληνες ως πνευματικό κέντρο του κόσμου (αφού αυτοί και μόνο αυτοί είχαν τον ορθό λόγο στον οποιο οφείλονται όλες οι θετικές ανακαλύψεις κτλ), πρέπει να προηγούνται χρονικά όλων των άλλων οι οποίοι ακολούθησαν. Αντίφαση: Πως εξηγούμε τα μη-ελληνικά επιτεύγματα; Λύση: Είναι αντιγραφές. Συνέπεια: Δημιουργία θεωριών καταγωγής του τύπου Ελληνικές οι πυραμίδες των Μάγιας. Αρχαιότερη αυτής του Χέοπα η "πυραμίδα" της Αργολίδας, Ελληνική η γλώσσα των ινδιάνων της Αμερικής κτλ που αποτελούσαν τραγική ποσοτικά μερίδα της ύλης του περιοδικού. Αντίφαση: Ο Ορθός Λόγος τον οποίο εκθιάζουμε ώς Ελληνικό προιόν και αποδεχόμαστε οδηγεί σε εντελώς ανορθολογικές (αφού απο τον ορθό λόγο προέρχονται οι σύγχρονες επιστημονικές θεωρίες) απόψεις.
Παρενθετικά:
Αν διαβάσουμε κάποια αποσπάσματα από ανάλογο κείμενο του Δαυλού του υπέρμαχου του ορθού λόγου (ο οποίος προήγαγε τις θεωρίες των προκατακλυσμιαιων παγκόσμιων Ελλήνων κτλ), το οποιο αποτελεί και όπλο στην φαρέτρα διαφόρων απολογητών, δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε πώς λίγα χρόνια μετά, σε ένα ίσως πιο λαικό κομμάτι του Ελληνοκεντρικού χώρου, γεννήθηκαν και οι θεωρίες των Ελλήνων διαστημανθρώπων, της ομάδας Ε, κτλ, οι Φουράκηδες, Κεραμυδάδες και Λιακόπουλοι, αφού αυτές οι θεωρίες στην τελική διαφόρουνται μόνο κατά μέγεθος και όχι κατά είδος με τις αντίστοιχες του Δαυλού. Αντιγράφω από άρθρο του Καραμπελιά στο Άρδην για τον Δαυλό :
3. Η προτεινόμενη λύση στην παραπάνω αντίφαση, ξανά σε συνδυασμό με τα εθνοκεντρικα χαρακτηριστικά τέτοιων απόψεων είναι που οδηγεί αναγκαστικά στην συνομωσιολογία και στην ψευδοεπιστήμη. Η αλήθεια είναι πως οι Έλληνες τα ανακάλυψαν όλα αλλά υπάρχει κάποιος εχθρός ο οποίος μας πολεμάει φανερά ή κρυφά και δεν αφήνει να μαθευτούν αυτά. Ο εχθρός για άλλη μια φορά είναι κλασικά οι Εβραίοι (άλλη μια σύμπτωση με τον έτερο "εχθρό" χριστιανισμό, τον οποίο πολεμάω και για τις εβραϊκές καταβολές του). Τα παραδείγματα είναι πάμπολλα. Από τις δεκάδες αρχαιολογικού, γλωσσολογικού ή ανθρωπολογικού τύπου θεωρίες που παρέλασαν από τις σελίδες του Δαυλού δυστυχώς η συντριπτική πλειοψηφία κατατάσσονται με τα "ορθολογικά" κριτήρια του περιοδικού στις παντελώς ανορθολογικές.
- Πίστη στην γραμμική πρόοδο.
- Πρωτοκαθεδρία του Λόγου
- Ταύτιση του Λόγου με τον Ελληνισμό (όπως τον προσέγγισε ο Διαφωτισμός)
- Πολιτισμικός συγκριτισμός με μέτρο τον Δυτικό πολιτισμό.
- Κριτική οπτική σε δεδομένες για την κοινωνία κοινωνικοπολιτικές αφηγήσεις
- Αθεϊα
Φυσικά, τα παραπάνω ελέγχονται, αν δεν απορρίπτονται πια κατευθείαν, ως προς την ορθότητα τους, αποτελούν όμως επιπροσθέτως και ένα ιδεολόγημα τα ίδια, παρότι ο κ. Λάμπρου δηλώνει και στην συνέντευξη εχθρός των ιδεολογημάτων. Βασική αντίφαση, όταν ο κεντρικός πυρήνας της προσέγγισης του βασίζεται εξίσου σε ένα ιδεολόγημα.
Συγκεκριμένο, όμως, ιδεολόγημα είναι και το έτερο μεγάλο μέρος των χαρακτηριστικών που και το περιοδικό είχε και στην συνέντευξη εμφανίζονται. Δηλαδή, αυτά που αναφέρονται στον, κάπως ιδιαίτερου τύπου, εθνοκεντρισμό που σκιαγραφείται και βρίσκεται ιστορικά στον πυρήνα του Δαυλού.
Ο Δαυλός, μπορούμε να πούμε πως ήταν εκ νέου, ένα πεδίο προώθησης (αλλά και αναζήτησης εφόσον υπήρξε μια σταδιακή εξέλιξη των ιδεών) στην μεταχουντική, μετα-μεταπολιτευτική Ελλάδα, μιας προβληματικής περί ελληνικότητας (Ακόμα ένας λόγος που η επιλογή αυτή του Μηνά για ξεκίνημα του καναλιού ήταν πολύ σωστή). Εξέφραζε δηλαδή αυτές τις διεργασίες σε ένα κομμάτι, λαικό-δεξιό ίσως να το ονόμαζα πρόχειρα, της κοινωνίας εκείνη την εποχή και ως προς αυτό μπορεί να συγκριθεί με τις αντίστοιχες συζητήσεις της δεκαετίας του 30. Επιστροφή λοιπόν στην αναζήτηση της ελληνικότητας αλλά με παρηλλαγμένους όρους. Χωρίς Σεφέρη, Ελύτη, Παλαμά, Κόντογλου, Μεταξά κτλ. Τον παραλληλισμό αυτό που κάνω, και ο ίδιος ο Λάμπρου εμμέσως επιβεβαιώνει με τις αρχικές του τοποθετήσεις περί έκπτωσης της Μεγάλης Ιδέας κτλ.
Εκ νέου λοιπόν, εξοστρακίζεται το Βυζάντιο (όπως στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό αλλά αντίθετα με την ελληνικότητα του 30) εκ νέου εκθιάζεται ο "Ορθός Λόγος" (πάλι όπως στον Διαφωτισμό αλλά εν αντιθέσει με την γενιά του 30), εκ νέου αντιπαραβάλεται ο λαικός πολιτισμός ή και το κράτος, από την διανοούμενη ελίτ και το έθνος. Παρατηρείται, όμως, και μια καινούργια τάση, μάλλον ευκόλως δικαιολογησιμη αν αναλογιστούμε τις διαφορές των δύο εποχών. Ο Ελληνισμός τώρα δεν περιορίζεται στα όρια του εθνικού κράτους, εφόσον αυτό δεν μπορεί επ' ουδενί να καλύψει τις απαιτήσεις, αλλά λαμβάνει οικουμενικές διαστάσεις (μια επιστροφή στον πρώιμο, Ουμανισμό και προ-Ρομαντικό Διαφωτισμό ξανά;), διατηρώντας όμως την φυλετική, εθνική του συνοχή. Έχουμε δηλαδή την εμφάνιση ενός πολιτισμικού φυλετισμού, ο οποίος αναδεικνύει τις μεγαλύτερες αντιφάσεις στην προσέγγιση του Λάμπρου και του περιοδικού.
1. Ο Ελληνισμός αναγνωρίζεται φυλετικά/εθνικά αλλά του προσάπτεται η ελληνικότητα που εφηύραν οι ξένοι του Διαφωτισμού.
Το πόση αντίφαση γεννά αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε από δύο παραδείγματα της συνέντευξης.
Ως θιασώτης αυτού του "Ορθού Λόγου" ο Λάμπρου εκφράζεται κυρίως ως άθεος. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το επιβεβαιώνει σε αρκετά σημεία της συνέντευξης. Με αυτή την στάση σπεύδει να καταδικάσει (ως βλακεία;) τον 12θεισμο που δήθεν δίωξε τον Ορθό Λόγο. Πως όμως γίνεται ένα χαρακτηριστικό στον πυρήνα αυτού του πολιτισμού να δίωξε ένα άλλο χαρακτηριστικό γέννημα του ίδιου πολιτισμού; Και αν είχαμε τέτοια αντίθεση τότε ποιο από τα δύο χαρακτηριστικά αναγορεύεται ώς δείγμα ελληνικότητας και γιατί; Αυτή κατ' ουσία είναι και η ερώτηση που πολύ σωστά του θέτει ο Μηνάς. Η πλήρης αδυναμία απάντησης οφείλεται στην αντίφαση. Η απάντηση μάλιστα καταδεικνύει ακόμα μια αντίφαση αλλά και μια σύμπτωση.
Ο Λάμπρου και ο Δαυλός υπήρξαν σφόδρα αντιχριστιανοί (ώς μέτοχοι στον Ορθό Λόγο αλλά και για άλλους, εθνικιστικούς, λόγους που θα δούμε παρακάτω). Στην καταδίκη του όμως του 12θεισμού ώς "ανορθολογικού', μεταχειρίζεται ακριβώς τα ίδια μέσα που χρησιμοποίησαν διαχρονικά οι χριστιανοί. Ταυτίζεται δηλαδή με τον "εχθρό" του σε αυτό και αναγκαστικά ακολουθεί ξανά τα λάθος βήματα κάποιων "Διαφωτιστών". Ποια και με ποιες συνέπειες;
Οι Έλληνες ανακάλυψαν (τον εφηυρημένο στην αρχή της νεοτερικότητας ) Ορθό Λόγο αλλά ταυτόχρονα ήταν και παράλογοι. Άρα το παράλογο ή ήταν μη Ελληνικό ή δείγμα παρακμής κτλ. Λύση; Οι φιλόσοφοι και επιστήμονες καλά τα είπαν ο λαός ήταν ηλίθιοι; Αντίφαση: Ένας ηλίθιος λαός γεννά φιλοσόφους και επιστήμονες; Συνέπεια : Ελιτισμός. Συνέπεια: αποδοχή της γραμμικής προόδου δηλαδή της ίδιας λογικής που διαχρονικά πρόβαλαν οι χριστιανοί για να αποδείξουν την ανωτερότητα της θρησκείας του.
Η ίδια τελευταία αυτή λογική της γραμμικής προόδου οδηγεί και σε άλλα προβλήματα αν συνδυαστεί με τον ιδιότυπο εθνοκεντρισμό του Δαυλού.
2. Οι Έλληνες ως πνευματικό κέντρο του κόσμου (αφού αυτοί και μόνο αυτοί είχαν τον ορθό λόγο στον οποιο οφείλονται όλες οι θετικές ανακαλύψεις κτλ), πρέπει να προηγούνται χρονικά όλων των άλλων οι οποίοι ακολούθησαν. Αντίφαση: Πως εξηγούμε τα μη-ελληνικά επιτεύγματα; Λύση: Είναι αντιγραφές. Συνέπεια: Δημιουργία θεωριών καταγωγής του τύπου Ελληνικές οι πυραμίδες των Μάγιας. Αρχαιότερη αυτής του Χέοπα η "πυραμίδα" της Αργολίδας, Ελληνική η γλώσσα των ινδιάνων της Αμερικής κτλ που αποτελούσαν τραγική ποσοτικά μερίδα της ύλης του περιοδικού. Αντίφαση: Ο Ορθός Λόγος τον οποίο εκθιάζουμε ώς Ελληνικό προιόν και αποδεχόμαστε οδηγεί σε εντελώς ανορθολογικές (αφού απο τον ορθό λόγο προέρχονται οι σύγχρονες επιστημονικές θεωρίες) απόψεις.
Παρενθετικά:
Αν διαβάσουμε κάποια αποσπάσματα από ανάλογο κείμενο του Δαυλού του υπέρμαχου του ορθού λόγου (ο οποίος προήγαγε τις θεωρίες των προκατακλυσμιαιων παγκόσμιων Ελλήνων κτλ), το οποιο αποτελεί και όπλο στην φαρέτρα διαφόρων απολογητών, δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε πώς λίγα χρόνια μετά, σε ένα ίσως πιο λαικό κομμάτι του Ελληνοκεντρικού χώρου, γεννήθηκαν και οι θεωρίες των Ελλήνων διαστημανθρώπων, της ομάδας Ε, κτλ, οι Φουράκηδες, Κεραμυδάδες και Λιακόπουλοι, αφού αυτές οι θεωρίες στην τελική διαφόρουνται μόνο κατά μέγεθος και όχι κατά είδος με τις αντίστοιχες του Δαυλού. Αντιγράφω από άρθρο του Καραμπελιά στο Άρδην για τον Δαυλό :
...άρθρο του Στέφανου Μυτιληναίου στο τεύχος 223 στο οποίο ο συγγραφέας υποστηρίζει πως η αντιπαράθεση ελληνισμού - εβραϊσμού έρχεται από τα βάθη της ιστορίας, (από το 4.000 π.Χ. τουλάχιστον) και αποτελεί στην πραγματικότητα σύγκρουση μεταξύ των... απογόνων του Δία και εκείνων του... Κρόνου! Αξίζει να διαβάσουμε πώς περιγράφεται αυτή η ιστορική "αντιπαράθεση" με την χαρακτηριστική πρόζα του "χώρου":
Στην αυγή της "επίσημης" καταγεγραμμένης ιστορίας (δηλ. περίπου στην τέταρτη χιλιετία π.Χ.) οι Έλληνες - αφού συνήλθαν από τις καταστροφές που τους προξένησε ο Μεγάλος Κατακλυσμός (ο οποίος εξαφάνισε στον βυθό του Αιγαίου τον εξελιγμένο πανάρχαιο Ελληνικό Πολιτισμό της Αιγηίδος)- εμφανίστηκαν ξανά στο προσκήνιο. [ ]
Παρά την προσπάθεια του Μίνωα να ενδυνάμωση τον Ελληνισμό, από νωρίς εκδηλώθηκε έντονη συνωμοτική αντίδραση και αντίσταση στο έργο του. Αυτή προερχόταν από τους οπαδούς της παλαιάς Κρόνιας τυραννίας, η οποία είχε ηττηθή στον πόλεμο του Δία κατά των υιών του Κρόνου Τιτάνων (Τιτανομαχία). Οι Κρόνιοι μεταξύ άλλων ευθύνονταν και για τον εμφύλιο-παγκόσμιο πόλεμο Αιγαίων και Ατλάντων το 9.500 π.Χ. [ ].
Όπως λέει ο Ηρόδοτος, η εξέγερση των Κρονίων με ηγέτη τον Σαρπηδόνα απέτυχε. Ο Μίνως τους εξώρισε στην Μέση Ανατολή, όπου και πήραν το όνομα Σόλυμοι, ίδρυσαν την πόλη Σόλυμα (τα σημερινά Ιεροσόλυμα) και ανακήρυξαν τον Σαρπηδόνα βασιλιά τους. [ ]
Οι Κρόνιοι με ηγέτη τον Σαρπηδόνα δεν ξέχασαν ποτέ το μίσος τους για τους Διογενείς. Σύντομα απώλεσαν και κάθε στοιχείο ελληνικής εθνικής συνείδησης. Η επόμενη τους κίνηση ήταν, να αναζητήσουν συμμάχους ομοϊδεάτες ανάμεσα στα βαρβαρικά φύλα που τους περιτριγύριζαν. [ ]
Οι Χαλδαίοι - Ακάδιοι πρέπει να καλοείδαν την συμμαχία με τους Σολυμίτες. Είναι η εποχή, που ο μάγος Αβραάμ* από την πόλη Ουρ της Μεσοποταμίας περιφέρεται στην περιοχή της Φιλισταίας (Παλαιστίνης) κατασκοπεύοντας τις μινωικές αποικίες, ενώ η δράση του φθάνει και μέχρι την Αίγυπτο, όπου υπήρχε κρυφό μεν αλλά ισχυρό ιερατείο του Τυφώνος. Ο Αβραάμ και οι δικοί του ονομάστηκαν Εβραίοι, λέξη που σημαίνει "περιπλανώμενοι". Πράγματι σκοπός της ομάδας αυτής δεν ήταν να στεριώση κάπου, αλλά να αναγνωρίση το έδαφος για την εισβολή που θα ακολουθούσε, και γι' αυτό τον λόγο έπρεπε να βρίσκωνται συνεχώς σε κίνηση. [ ]
Η αποτυχία στην Αίγυπτο δεν πτόησε το Κρόνιο ιερατείο. Οι Αιγύπτιοι εξόριστοι (Ισραηλίτες) συμμάχησαν με τους Έλληνες Σόλυμους (Ιουδαίους) και υπό το γενικό όνομα Εβραίοι (έτσι τους ήξεραν οι Έλληνες Κρήτες της Φιλισταίας) ξεκίνησαν το "θεάρεστο" έργο της γενοκτονίας των Διογενών Ελλήνων: [ ]
3. Η προτεινόμενη λύση στην παραπάνω αντίφαση, ξανά σε συνδυασμό με τα εθνοκεντρικα χαρακτηριστικά τέτοιων απόψεων είναι που οδηγεί αναγκαστικά στην συνομωσιολογία και στην ψευδοεπιστήμη. Η αλήθεια είναι πως οι Έλληνες τα ανακάλυψαν όλα αλλά υπάρχει κάποιος εχθρός ο οποίος μας πολεμάει φανερά ή κρυφά και δεν αφήνει να μαθευτούν αυτά. Ο εχθρός για άλλη μια φορά είναι κλασικά οι Εβραίοι (άλλη μια σύμπτωση με τον έτερο "εχθρό" χριστιανισμό, τον οποίο πολεμάω και για τις εβραϊκές καταβολές του). Τα παραδείγματα είναι πάμπολλα. Από τις δεκάδες αρχαιολογικού, γλωσσολογικού ή ανθρωπολογικού τύπου θεωρίες που παρέλασαν από τις σελίδες του Δαυλού δυστυχώς η συντριπτική πλειοψηφία κατατάσσονται με τα "ορθολογικά" κριτήρια του περιοδικού στις παντελώς ανορθολογικές.
4. Άλλη μια κατά μια έννοια αντίφαση, λαμβάνοντας υπόψη από την μία τον αντιχριστιανισμό και απο την άλλη αντικουμουνισμό του περιοδικού σε συνάρτηση με τα εθνοκεντρικά χαρακτηριστικά είναι το ότι προωθείται σαν αντίληψη ένας οικουμενικός Ελληνισμός (επαναλαμβάνω, όμως, Ελληνισμός επαναεισπραγμένος από ξένα μάτια) αποδεσμευμένος όμως από εθνικά του χαρακτηριστικά. Στην τελική ένας ελιτίστικος οικουμενικός ελληνισμός του Ορθού Λόγου των Διαφωτιστών του 17ου-18ου αιώνα αποκομμένος από κυρίαρχα χαρακτηριστικά του (Ελληνική θρησκεία), τόπο (έθνος-κράτος), και λαό δεν μπορώ να καταλάβω τι Ελληνισμός (ειδικά εθνοκεντρικού τύπου) μπορεί να είναι. Απόλυτη αντίφαση. Μοιάζει δηλαδή σαν έναν ελληνισμό που ακολουθεί τα δομικά χαρακτηριστικά του χριστιανισμού ή του κουμουνισμού (ως διεθνιστικές ιδεολογίες), χωρίς τίποτα ουσιαστικά ελληνικό.
5. Τέλος, (και πάλι καίρια η ερώτηση του Μηνά) όσον αφορά τις θέσεις του Λάμπρου έναντι των συλλογικών προσπαθειών. Είτε αυτές ήταν το ΕΑΡ, έίτε ήταν στρατιωτικά αγήματα, είτε ήταν Ελληνικές θρησκευτικές κοινότητες, οι θέσεις του Δαυλού και των συνεργατών του ήταν πάντα κάθετα ενάντιες. Νομίζω πως και αυτό το γεγονός, είναι μια λογική κατάληξη του ελιτισμού που καλλιέργησε το περιοδικό, και παρότι έρχεται επίσης σε σύγκρουση με την προώθηση ενός οικουμενικού ελληνισμού (οικουμενικότητα χωρίς συλλογικότητα πως;) ίσως να αποτελεί την πιο αρνητική του παρακαταθήκη. Ο μανδύας ελιτίστικης εγωτικής ημιμάθειας, μεταξύ ψευδοεπιστήμης, παραφιλολογίας και εθνοκεντρικών ψευδαισθήσεων που ενδύθηκαν άθελα τους πάμπολλοι αναγνώστες του περιοδικού στάθηκε ίσως το μεγαλύτερο τροχοπέδη στην οργανωτική εξέλιξη αλλά και συλλογική ανέλιξη αυτού του ετερογενούς "κινήματος" που ονομάζουμε "ελληνοκεντρικό".
Διαβάζοντας τώρα τις πρόχειρες σκέψεις που κατέγραψα παραπάνω διαπιστώνω πως είμαι καταγγελτικός τελείως και ίσως έτσι να αδικώ και το περιοδικό και τον εκδότη του.
Σίγουρα πιστεύω πως πολλά αρνητικά του ελληνοκεντρικού χώρου οφείλονται σε αυτό. Ο ιδιότυπος και ατελέσφορος εθνοκεντρισμός. Ο στείρος αντιχριστιανισμός. Η ταύτιση ελληνισμού με σύγχρονες Δυτικές ιδεολογίες. Η αθεϊα. Ο Αντιεβραϊσμός. Οι ψευδοεπιστημονικές θεωρίες. Ο ελιτισμός που οδηγεί σε ιδιωτεία (όπως τελικά ιδιώτης παρέμεινε ο κ.Λάμπρου) κτλ. Είναι και αυτά μια παρακαταθήκη του Δαυλού; Σε ένα βαθμό είναι.
Ως αναγνώστης θεωρώ και εγώ, για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Λάμπρου, πως τελικά το περιοδικό δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες μου, αν και όχι για τους λόγους που θέλει να πιστεύει ο εκδότης του. Κάπως έτσι, όντως έκλεισε ο κύκλος του και για μένα και για το ίδιο το περιοδικό.
ΌΜΩΣ: Ορθώς επισημαίνει στο τέλος της συνέντευξης πως ο Δαυλός δόνησε κάποιες ξεχασμένες χορδές σε πάρα πολλούς ανθρώπους σε μια εποχή που αν αναλογιστούμε το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας μας θα δούμε πως άλλοι, περισσότεροι, ξημεροβραδιάζονταν στα μπουζούκια, άλλοι βολεύονταν στο καταληστεμένο δημόσιο από τους βουλευτές και ποιμενάρχες τους και παντού επικρατούσαν όλα τα άλλα νοσογόνα φαινόμενα της μεταπολίτευσης. Μέσα λοιπόν σε αυτό το κλίμα και περιβάλλον, ο Δαυλός στάθηκε πραγματικά μοναδικός και πρωτοπόρος φάρος στην ανάγκη εξεύρεσης εκ νέου μιας ελληνικότητας (μια αναζήτηση που ξέφυγε από τον περιορισμό μεταξύ κύκλων ειδικών ή συγκεκριμένων κοινωνικών κτλ τάξεων). Μπορεί να έκανε πολλά λάθη και πολλοί να ακολούθησαν λάθος διαδρομές, επηρεασμένοι από τις σελίδες του περιοδικού, όμως σε εξίσου πολλούς είμαι σίγουρος πως δόθηκαν τα εναύσματα ώστε να στραφούν σε σωστότερα μονοπάτια και να ξεπεράσουν τις έστω πολλές προβληματικές γραμμές του Δαυλού.
Ως εκ τούτου η προσφορά του δεν μπορεί παρά να γέρνει προς την θετική πλάστιγγα. Εξάλλου ο αποδέκτης ενός μηνύματος, ο αναγνώστης, δεν είναι άμοιρος ευθυνών (η μελλοντική εξέλιξη σε αρκετά πράγματα ως προς αυτό θα αρκούσε στο να αθωώσει τον Δαυλό από όλα τα παραπάνω), καθώς πρέπει να έχει το κριτήριο, να έχει την ικανότητα "λογικής", να κρατήσει τα θετικά και να αφήσει τα αρνητικά. Αν δεν το έχει δεν φταίει το μέσο του οποίο ο σκοπός στην τελική είναι να αποτελέσει έναυσμα. Να δονήσει χορδές. Η καταλληλότητα του οργανοπαίχτη όσο και η καταλληλότητα του δονούμενου οργάνου. Η δόνηση, παραμένει το ουσιαστικό στοιχείο. Και σε αυτό το θέμα, σίγουρα ο Δαυλός αποτελεί ένα σημαντικό, ιστορικό πια επίκεντρο, των δονήσεων που επανεμφανίστηκαν την εποχή μας. Των δονήσεων για την ελληνικότητα που επιθυμούμε τον 21ο αιώνα.
ΥΓ: Βρήκα online το τελευταίο editorial του εκδότη στο οποίο αναφέρεται στην συνέντευξη και το αναπαράγω.
5. Τέλος, (και πάλι καίρια η ερώτηση του Μηνά) όσον αφορά τις θέσεις του Λάμπρου έναντι των συλλογικών προσπαθειών. Είτε αυτές ήταν το ΕΑΡ, έίτε ήταν στρατιωτικά αγήματα, είτε ήταν Ελληνικές θρησκευτικές κοινότητες, οι θέσεις του Δαυλού και των συνεργατών του ήταν πάντα κάθετα ενάντιες. Νομίζω πως και αυτό το γεγονός, είναι μια λογική κατάληξη του ελιτισμού που καλλιέργησε το περιοδικό, και παρότι έρχεται επίσης σε σύγκρουση με την προώθηση ενός οικουμενικού ελληνισμού (οικουμενικότητα χωρίς συλλογικότητα πως;) ίσως να αποτελεί την πιο αρνητική του παρακαταθήκη. Ο μανδύας ελιτίστικης εγωτικής ημιμάθειας, μεταξύ ψευδοεπιστήμης, παραφιλολογίας και εθνοκεντρικών ψευδαισθήσεων που ενδύθηκαν άθελα τους πάμπολλοι αναγνώστες του περιοδικού στάθηκε ίσως το μεγαλύτερο τροχοπέδη στην οργανωτική εξέλιξη αλλά και συλλογική ανέλιξη αυτού του ετερογενούς "κινήματος" που ονομάζουμε "ελληνοκεντρικό".
Διαβάζοντας τώρα τις πρόχειρες σκέψεις που κατέγραψα παραπάνω διαπιστώνω πως είμαι καταγγελτικός τελείως και ίσως έτσι να αδικώ και το περιοδικό και τον εκδότη του.
Σίγουρα πιστεύω πως πολλά αρνητικά του ελληνοκεντρικού χώρου οφείλονται σε αυτό. Ο ιδιότυπος και ατελέσφορος εθνοκεντρισμός. Ο στείρος αντιχριστιανισμός. Η ταύτιση ελληνισμού με σύγχρονες Δυτικές ιδεολογίες. Η αθεϊα. Ο Αντιεβραϊσμός. Οι ψευδοεπιστημονικές θεωρίες. Ο ελιτισμός που οδηγεί σε ιδιωτεία (όπως τελικά ιδιώτης παρέμεινε ο κ.Λάμπρου) κτλ. Είναι και αυτά μια παρακαταθήκη του Δαυλού; Σε ένα βαθμό είναι.
Ως αναγνώστης θεωρώ και εγώ, για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Λάμπρου, πως τελικά το περιοδικό δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες μου, αν και όχι για τους λόγους που θέλει να πιστεύει ο εκδότης του. Κάπως έτσι, όντως έκλεισε ο κύκλος του και για μένα και για το ίδιο το περιοδικό.
ΌΜΩΣ: Ορθώς επισημαίνει στο τέλος της συνέντευξης πως ο Δαυλός δόνησε κάποιες ξεχασμένες χορδές σε πάρα πολλούς ανθρώπους σε μια εποχή που αν αναλογιστούμε το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας μας θα δούμε πως άλλοι, περισσότεροι, ξημεροβραδιάζονταν στα μπουζούκια, άλλοι βολεύονταν στο καταληστεμένο δημόσιο από τους βουλευτές και ποιμενάρχες τους και παντού επικρατούσαν όλα τα άλλα νοσογόνα φαινόμενα της μεταπολίτευσης. Μέσα λοιπόν σε αυτό το κλίμα και περιβάλλον, ο Δαυλός στάθηκε πραγματικά μοναδικός και πρωτοπόρος φάρος στην ανάγκη εξεύρεσης εκ νέου μιας ελληνικότητας (μια αναζήτηση που ξέφυγε από τον περιορισμό μεταξύ κύκλων ειδικών ή συγκεκριμένων κοινωνικών κτλ τάξεων). Μπορεί να έκανε πολλά λάθη και πολλοί να ακολούθησαν λάθος διαδρομές, επηρεασμένοι από τις σελίδες του περιοδικού, όμως σε εξίσου πολλούς είμαι σίγουρος πως δόθηκαν τα εναύσματα ώστε να στραφούν σε σωστότερα μονοπάτια και να ξεπεράσουν τις έστω πολλές προβληματικές γραμμές του Δαυλού.
Ως εκ τούτου η προσφορά του δεν μπορεί παρά να γέρνει προς την θετική πλάστιγγα. Εξάλλου ο αποδέκτης ενός μηνύματος, ο αναγνώστης, δεν είναι άμοιρος ευθυνών (η μελλοντική εξέλιξη σε αρκετά πράγματα ως προς αυτό θα αρκούσε στο να αθωώσει τον Δαυλό από όλα τα παραπάνω), καθώς πρέπει να έχει το κριτήριο, να έχει την ικανότητα "λογικής", να κρατήσει τα θετικά και να αφήσει τα αρνητικά. Αν δεν το έχει δεν φταίει το μέσο του οποίο ο σκοπός στην τελική είναι να αποτελέσει έναυσμα. Να δονήσει χορδές. Η καταλληλότητα του οργανοπαίχτη όσο και η καταλληλότητα του δονούμενου οργάνου. Η δόνηση, παραμένει το ουσιαστικό στοιχείο. Και σε αυτό το θέμα, σίγουρα ο Δαυλός αποτελεί ένα σημαντικό, ιστορικό πια επίκεντρο, των δονήσεων που επανεμφανίστηκαν την εποχή μας. Των δονήσεων για την ελληνικότητα που επιθυμούμε τον 21ο αιώνα.
ΥΓ: Βρήκα online το τελευταίο editorial του εκδότη στο οποίο αναφέρεται στην συνέντευξη και το αναπαράγω.
Τρία εις τον κύβο
Καθαρά προσωπικός λόγος μου επιβάλλει την απόφαση να αναστείλω την έκδοση του «Δαυλού», τη στιγμή που με το παρόν τεύχος το Περιοδικό αυτό ολοκληρώνει χρονικά μια συνεχή παρουσία 27 ετών, δηλαδή τελειώνει το χτίσιμο του αριθμητικού κύβου μιας κανονικής και γεμάτης δεξαμενής Σκέψης και Λόγου.
Στους 27 τόμους του «Δαυλού» είναι κατατεθειμένος οργανωμένα ένας τρόπος με τον οποίο μπορεί να ιδωθεί με την ασφάλεια της Απόδειξης και χωρίς σκοπιμότητες η παραμορφώσεις η πραγματικότητα στην Ιστορία και τον Πολιτισμό -το Χθες-, στην Πολιτική και το Άτομο -το Σήμερα- και στην Πρόβλεψη και το Όραμα.
Την χρηστική αξία του τρόπου αυτού στην ερμηνεία των όσων σήμερα συμβαίνουν γύρω μας μπορούν να επιβεβαιώσουν οι αναγνώστες των 22.772 σελίδων του Περιοδικού αυτού, καθώς διαπιστώνουν κάθε μέρα να επαληθεύωνται συνεχώς και με καταιγιστικά γεγονότα αυτά που ιχνηλατούμε, ξεσκεπάζομε και συστηματικά απομυθοποιούμε από τον Ιανουάριο του 1982 ανασύροντάς τα από τα βάθη των πηγαδιών του ψεύδους στο φως της ιστορικής και ατομικής συνείδησης. Θα μπορούσαμε να πούμε ίσως ότι το ανέβασμα του βράχου του Σίσυφου στην κορυφή του λόφου -η ολοκλήρωση της 27χρονης ανηφορικής πορείας του «Δαυλού»- σταματά στην κορύφωση της δικαίωσής του.
Είμαι βέβαιος, ότι ο συγκεκριμένος αυτός τρόπος θέασης της Αλήθειας, ο οποίος, ειρήσθω εν παρόδω, μόνο στο πεδίο του Λόγου και της Ελευθερίας μπορεί να λειτουργήσει -και ποτέ στο πεδίο του Παραλόγου και της Μεταφυσικής-, είναι ο μόνος δρόμος που μένει για το μέλλον και του Προσώπου και της Ανθρωπότητας. Και δεν αμφιβάλλω, ότι δεν θα πάψουν να εμφανίζονται κατά καιρούς μοναχικοί -όπως ο «Δαυλός»- σκυταλοδρόμοι στον δρόμο αυτόν, που θα μεταφέρουν ακόμη πιο μπροστά, και στην απόσταση που στον καθένα αναλογεί, τον δαυλό τους. Αυτό λέει η Ιστορία.
Ο δικός μου δαυλός κολύμπησε κατά τον νόμο του «πάντα ρει» σε μια διαδρομή μέσα στη ροή του παγκόσμιου ποταμού, μέσα στην αέναη ροή του Παγκόσμιου Λόγου. Και δις εις τον αυτόν ποταμόν ουκ αν εμβαίη, όπως εξ άλλου και φυσικά η ροή της σκέψης δεν σταματά εδώ.
Καταθέτομε οι εκατοντάδες συνεργάτες μου κι εγώ τα 319 τεύχη του «Δαυλού» στις συνειδήσεις των αναγνωστών του -στην Ελλάδα, την Ευρώπη, την Αμερική, την Αυστραλία, την Ασία- όπου Γης βρίσκονται.
