Αρτέμιδα Αυλιδεία - η τρίτη κάθοδος

Αρτέμιδα Αυλιδεία 

16 Ελαφηβολιών 4ο έτος της 697ης Ολυμπιάδος.

ΙΛΙΑΔΟΣ  -  ΡΑΨΩΔΙΑ  Β΄295-329 

Απόδοση Ι. Πολυλάς

Κι εμάς ο χρόνος ένατος στον κύκλον του μας ήβρε

κι ακόμη εδώ να μένωμεν. Για τούτο εγώ δεν ψέγω

τους Αχαιούς που αδημονούν, αλλ’ όμως είν’ αισχύνη

πολύν να έμεινες καιρόν και άδειος να γυρίσης

Λάβετε, ω φίλ’, υπομονήν και καρτερείτε ολίγο

να ιδούμ’ εάν του Κάλχαντος τα ρήματ’ αληθεύσουν.

Είναι στον νου μας ζωντανά και μάρτυρες είσθ’ όλοι

όσους δεν πήρε ο θάνατος, οπόταν στην Αυλίδα –

χθες ή προχθές μου φαίνεται – συνάζονταν τα πλοία

των Αχαιών καταστροφήν να φέρουν εις τους Τρώας.

Κι εμείς στους ιερούς βωμούς, όπου μια βρύση εκύλα

κάτω απ’ ωραίον πλάτανον τα όμορφα νερά της,

των αθανάτων καίαμεν εξαίσιες εκατόμβες.

 Μέγα σημάδι εφάνη εκεί, μαύρος σαν αίμα δράκος,

τέρας που έβγαλε στο φως ο ίδιος ο Κρονίδης,

από το βάθος του βωμού στον πλάτανο εχύθη.

Εκεί φωλιάζαν σπούργιτες, αφτέρωτα πουλάκια

εις το υψηλότατο κλαδί κρυμμένα μές στα φύλλα

οκτώ, κι ενάτ’ η μάνα τους που τα’χε γεννημένα.

Τά ’τρωγε αυτός που έτριζαν ελεεινά και γύρω

πετούσε η μάνα κλαίοντας τα τέκνα της κι  ο δράκος

εστράφη, ετινάχθη κι έπιασεν απ’ το φτερό κι εκείνην.

Και αφού τα τέκνα όλα ’φαγε και ακόμη την μητέρα,

θαύμα τον έστησε ο θεός οπού τον είχε δείξει.

Εκεί τον πέτρωσ’ ο υιός του κρυπτοβούλου Κρόνου.

Κι εμείς όλοι απορούσαμε σ’ αυτό που εγίνη εμπρός μας.

Κι ως ήλθαν ξάφνου ανάμεσα στες θείες εκατόμβες

τέρατα τόσο φοβερά, τον λόγον πήρε ο Κάλχας:

«Πώς όλοι στέκεσθ’ άφωνοι; Το μέγ’ αυτό σημείον

ο Ζεύς μας το’δειξε ο σοφός, κι ό,τι δηλοί θα γίνη

με τους καιρούς, αλλ’ ένδοξο θα μείνη στον αιώνα.

Καθώς τα τέκνα όλα ’φαγε και την μητέρα εκείνος,

οκτώ, κι ενάτη ήταν αυτή που τα’χε γεννημένα,

κι εμείς θα πολεμήσωμεν αυτού χρόνους εννέα,

και η πόλις η πλατύδρομη στον δέκατον θα πέση.»

Κάπως έτσι ο Κάλχας, σύμφωνα με το Ομηρικό έπος, προφήτευσε το τέλος της Τροίας, όταν οι θεοί έστειλαν το φοβερό σημείο την ώρα που οι Αχαιοί θυσίαζαν. 

Εἶτα λιμὴν μέγας ὃν καλοῦσι Βαθὺν λιμένα· εἶθ´ ἡ Αὐλὶς πετρῶδες χωρίον καὶ κώμη Ταναγραίων· λιμὴν δ´ ἐστὶ πεντήκοντα πλοίοις, ὥστ´ εἰκὸς τὸν ναύσταθμον τῶν Ἑλλήνων ἐν τῷ μεγάλῳ ὑπάρξαι λιμένι. καὶ ὁ Εὔριπος δ´ ἐστὶ πλησίον ὁ Χαλκίδος, εἰς ὃν ἀπὸ Σουνίου στάδιοι ἑβδομήκοντα. Στράβωνα Γεωγραφικά, βιβλίο ΙΧ 

Τα καράβια τους βρίσκονταν αγκυροβολημένα στους κόλπους της Αυλίδας (κοίλους μυχούς, Ευριπίδης , Ιφιγένεια εν Αυλίδι, στ. 1600), το μεγάλο και μικρό Βαθύ όπως τους ξέρουμε σήμερα, κόλποι γεμάτοι ψάρια (ιχθυόεσσα Αυλιδα, Οβίδιος)

τοῦ δὲ Εὐρίπου τὴν Εὔβοιαν κατὰ τοῦτο ἀπὸ τῆς Βοιωτῶν διείργοντος τῆς τε Δήμητρος ἐν δεξιᾷ τὸ ἱερὸν τῆς Μυκαλησσίας καὶ ὀλίγον ἀπ' αὐτοῦ προελθόντι ἐστὶν Αὐλίς: ὀνομασθῆναι δὲ ἀπὸ τῆς Ὠγύγου θυγατρός φασιν αὐτήν. ναὸς δὲ Ἀρτέμιδός ἐστιν ἐνταῦθα καὶ ἀγάλματα λίθου λευκοῦ, τὸ μὲν δᾷδας φέρον, τὸ δὲ ἔοικε τοξευούσῃ.  Παυσανία, Ελλάδος περιήγησις/Βοιωτικά

Στην Αυλίδα την πετρήεσσαν την περιτριγυρισμένη από βραχώδης λόφους βρίσκονταν το ιερό της Αρτέμιδας και πλάι του μια κρήνη με ωραίο νερό. Εκεί και ο Πλάτανος τον οποίο σκαρφάλωσε ο Δράκος. Μάλιστα κατά πως μας λέει ο Παυσανίας στην εποχή του μέρος του ξύλου του Πλατάνου ακόμα φυλάσσονταν στο ιερό (βιβ. IX 19, 7).

Εκεί επίσης έλαβαν χώρα τα δραματικά γεγονότα, όταν ο Αγαμέμνονας αποφάσισε να θυσιάσει την Ιφιγένεια έτσι ώστε η θεά να σταματήσει να κρατά τους ανέμους και να τους επιτρέψει να αποπλεύσουν. Βέβαια η θεά δεν θα μπορούσε να επιτρέψει την θυσία της κόρης για τα κρίματα του πατέρα της και την τελευταία στιγμή την έσωσε, αλλάζοντας την θέση της πάνω στον θυσιαστήριο βωμό με ένα ιερό ελάφι. Ο Όμηρος δεν μας τα λέει αυτά και δείχνει να αγνοεί την κόρη από την ισχυρή γενιά (ή αυτή που δίνει τα ισχυρά γεννήματα), όμως η ιστορία ήταν γνωστή σε όλους τους προγόνους. Μάλιστα μερικοί υποστηρίζουν πως η Ιφιγένεια ήταν στην πραγματικότητα εξίσου θεά με την Αρτέμιδα αλλά μικρή σημασία έχει αυτό.

Το θέμα είναι πως ο τόπος αυτός με την επιβεβαιωμένη συνεχή κατοίκηση και χρήση από τα μυκηναϊκά χρόνια, είχε τα ίδια χαρακτηριστικά και την εποχή του Παυσανία. Δηλαδή την κρήνη με το αγλαόν ύδωρ, το ιερό της θεάς. Μπροστά από αυτό φύονταν Φοίνικες, όπως και στους Δελφούς και υπήρχαν και δύο αγάλματα της θεάς, όπου στο μεν ένα αυτή κρατούσε τόξο, στο άλλο δάδα. Στην πραγματικότητα η Αυλίδα δεν ήταν ποτέ κανονική Πόλις παρά διατηρούνταν ζωντανή λόγω του φημισμένου ιερού της.

Αυτή η συνέχεια των δύο χιλιάδων περίπου χρόνων τερματίστηκε όταν το 396 μ.χ.χ οι ευγενείς οργανωμένες ορδές ενός βασικού Γερμανικού φύλλου, των Βησιγότθων υπό την εμπνευσμένη ηγεσία του Αλάριχου του Α' (ονομασθείς μάλιστα και Μέγας), κατέβηκαν ανενόχλητες στην νότια Ελλάδα (τώρα σε συμφωνία με Βυζαντινούς ήταν, δεν ήταν τι να σας πω οι απόψεις διίστανται) και κατέστρεψαν κατά την προσφιλή τους και πολιτισμένη τακτική τα πάντα.

Μετά το ενάρετο πέρασμα των Βησιγότθων  μιας και το ιερό είχε καταστραφεί οι νεο-ρωμαίοι είπαν να το μετατρέψουν σε περιοχή λουτρών και πάλι καλά που χρησιμοποίησαν υλικά από τον ναό στην τοιχοποιία και μας έμεινε και κάνα άγαλμα (μαρμάρινα γυναικεία αγάλματα ιερειών). 

Μνάσων καὶ Ἀθηνὼ v Ζωπυρείναν τὴν θυγατέρα ἱερατεύσασαν Ἀρτέμιδι Αὐλιδείᾳ.

SEG 25:542 : Αφιέρωμα αγάλματος της Ζωπυρείνας, ιέρειας της Αρτέμιδος Αυλιδείας, από τους γονείς της.

Οι βυζαντινοί για όσο ακόμα ήταν νεο-ρωμαίοι φτιάχναν και λουτρά μάλλον όμως περνώντας ο καιρός τις κόψαν και αυτές τις συνήθειες με αποτέλεσμα ο χώρος να ξεχαστεί και να ανακαλυφθεί εκ νέου κατά τύχη, από τους απογόνους των Βησιγότθων  Γερμανών Ναζί όταν κατά την διάρκεια της κατοχής θέλησαν να διανοίξουν τον αγροτικό δρόμο ώστε να υπάρχει καλύτερη διακομιδή των τσιμέντων μέχρι το Βαθύ. Α ναι το γνωστό εργοστάσιο είχε ανοίξει στην περιοχή από την δεκαετία του 20.

η ανασκαφή εκείνη, διαρκέσασα μόλις ολίγας ημέρας και διακοπείσα διά την δυστυχίαν των καιρών, επανελήφθη δαπάναις της Αρχαιολογικής Εταιρείας εν έτει 1956. 
I. Θρεψιάδης (Πρακτ. της Αρχ. Εταιρείας 1956, σ. 96)

Αντιληπτό πως οι καιροί τότε ήταν δύσκολοι οπότε οι εργασίες των αρχαιολόγων θα συνέχιζαν χρόνια μετά όπως μας ενημερώνει ο καθηγητής. Βέβαια τα τσιμέντα παρέμειναν και στον μεγάλο λιμένα με τα πολλά ψάρια φτιάχτηκαν και άλλα έργα (τα ναυπηγεία Χαλκίδος το 71 ενώ ο χώρος ήδη είχε χαρακτηριστεί αρχαιολογικός) τα οποία εξυπηρετούν την βιομηχανική πρόοδο, οπότε το ιερό περικυκλώθηκε με αποτέλεσμα να ξεχαστεί εκ νέου και δύσκολα να μπορεί κάποιος να το βρει.  Περί ανάδειξης βέβαια της Ομηρικής Αυλίδας, του ιερού στο οποίο διαδραματίστηκε έστω μυθοπλαστικά μια από τις πιο ισχυρές σκηνές της Ελληνικής τραγικής παράδοσης, ή των λιμένων όπου περίμεναν τα πλοία των Αχαιών τους ανέμους ούτε λόγος.

Οι συνήθειες των Γερμανών διαφέρουν πολύ απ' αυτές των Γαλατών, αφού δεν έχουν δρυΐδες για να προΐστανται των θρησκευτικών τελετών, ούτε πολυνοιάζονται για θυσίες. Για θεούς έχουν μόνο όσους βλέπουν με τα μάτια τους και επιζητούν την εύνοιά τους - τουτέστιν τον Ήλιο, τη Φωτιά και τη Σελήνη (...) Περνούν όλη τους τη ζωή στο κυνήγι και τον πόλεμο. Από παιδιά εκπαιδεύονται στην εργασία και τις κακουχίες (...) Οι φυλές αυτές θεωρούν μέγιστη δόξα, να ρημάζουν τις γειτονικές περιοχές και να τις κάνουν μη κατοικήσιμες. Πιστεύουν ότι έτσι αποδεικνύουν την αξία τους, με το να διώχνουν τους γείτονές τους και κανείς να μην τολμά να πατήσει εκεί. Επίσης πιστεύουν ότι μ' αυτόν τον τρόπο θα είναι πιο ασφαλείς, μιας και απομακρύνουν τον κίνδυνο ξαφνικών εισβολών.  
— Ιούλιος Καίσαρ, Commentarii de Bello Gallico, βιβλίο VI, παρ. 21-22

Βέβαια μακριά από εμένα Σωβινισμοί και άλλα τέτοια κακά και δεν θέλω να υποστηρίξω πως είχε δίκιο ο Ιούλιος όταν τα έλεγε. Ήδη διαπιστώσαμε πως στην δεύτερη κάθοδο των Γερμανών το ιερό το οποίο είχαν καταστρέψει την πρώτη φορά βρέθηκε ξανά. Μάλιστα στο ότι η τύχη του συγκεκριμένου  ιερού είναι δεμένη με την συγκεκριμένη φυλή συνηγορούν και τα πολύ πιο πρόσφατα γεγονότα όπως το κλείσιμο του εργοστασίου

Μπορεί δηλαδή η τρίτη κάθοδος των Γερμανών να μην είναι τόσο επιτυχημένη, στον αναπτυξιακό τομέα δηλαδή, γεγονός για το οποίο ευθυνόμαστε μόνο εμείς με αποτέλεσμα να κλείνει το εργοστάσιο και πραγματικά λυπάμαι για τις θέσεις εργασίας που χάνονται. Μπορεί ας πούμε από την δεκάδα των καλύτερων οικονομιών επί αείμνηστων εποχών γερμανοτραφέντα Σημίτη και olympic games να είμαστε τώρα από τις τρεις φτωχότερες χώρες στην EU. Μπορεί να γκρινιάζουμε, αλλά νομίζω πως τρίτη και φαρμακερή μας δίνεται και μια εξαιρετική ευκαιρία και η οποία έχει να κάνει με τον πλούτο.

Το ξέρω πως δεν συγκρίνεται η εικόνα ενός εύρωστου παραγωγικού εργοστασίου με αυτή κάποιων ασήμαντων ερειπίων αλλά η όλη φάση μας προκαλεί να δούμε λίγο διαφορετικά κάποια πράγματα. Μας προκαλεί να επανεξετάσουμε τον ορισμό του Πλούτου γενικώς. Γιατί μπορεί για τους μαθημένους σε λεηλασίες Βησιγότθους πχ ο πλούτος να ήταν το χρυσάφι που άρπαζαν, όμως για εμάς έχω την εντύπωση πως αυτός ήταν κάτι πολύ βαθύτερο. Κάτι που πήγαινε πίσω  έως και 4000 χρόνια όπως το ιερό της Αρτέμιδος στην Αυλίδα. 

Ιερό το οποίο με το κλείσιμο του εργοστασίου, εάν βεβαίως επανακαθορίσουμε τις αξίες μας και την έννοια του πλούτου, μπορεί να αναδειχθεί ξανά όπως αρκετοί και στο παρελθόν έχουν προτείνει.

Εξάλλου όπως όλα δείχνουν με βάση ξένους ορισμούς του πλούτου, της οργάνωσης ή της "προόδου" δεν τα καταφέρνουμε καλά. Δεν μπορεί τώρα ένας τυχάρπαστος Έλληνας να παραβγεί τους Βησιγότθους στο δικό τους παιχνίδι.Οπότε μήπως είναι καιρός να επιστρέψουμε στο δικό μας; Ο Κάλχας μπορεί και να είχε κάνει λάθος  και το πράγμα να πήγαινε κάπως έτσι:

ο Ζεύς μας το’δειξε ο σοφός, κι ό,τι δηλοί θα γίνη

με τους καιρούς, αλλ’ ένδοξο θα μείνη στον αιώνα.

Καθώς τα τέκνα όλα ’φαγε και την μητέρα εκείνος,

οκτώ, κι ενάτη ήταν αυτή που τα’χε γεννημένα,

κι εμείς θα χανόμαστε για  χρόνους υπέρ χιλίους

μα όταν επιστρέψουμε τα πλοία εκεί θα βρούμε

και δίπλα κρήνη ιερή με το γλυκό το ύδωρ

που πλούτο βγάζει συνεχώς όσο πολύ και αν κλέψαν.

Silent cries, Femen και Pagans

Υπάρχουν πράγματα που όταν σκάνε κάνουν πολύ θόρυβο. Οι χρηματιστηριακές φούσκες ή αυτές των τραπεζών  για παράδειγμα. Γεμίζουν τις ειδήσεις και θέλουμε δεν θέλουμε μας κλέβουν την προσοχή, μας καθοδηγούν, μας αλλάζουν την εστίαση, μας διαμορφώνουν την άποψη περί ουσίας, πραγματικότητας, αλήθειας.

Υπάρχουν κάποια άλλα πράγματα τα οποία δύσκολα θα εμφανίζονταν ώστε να τα προσέξουμε αν κάποιοι άνθρωποι δεν κατέβαλαν μεγάλη προσπάθεια, συχνά καταφεύγοντας στον ακτιβισμό για να ακουστούν. Μια τέτοια περίπτωση είναι η πρώτη Femen της Τυνησίας,  η οποία για να επαναστατήσει ενάντια στην καταπιεστική ισλαμική κοινωνία, στην οποία οι γυναίκες μονίμως κινδυνεύουν αν δεν τηρούν τις μισάνθρωπες και βάρβαρες (όσο και αν θέλω να δέχομαι τις ξένες κουλτούρες χωρίς εύκολες κρίσεις) επιταγές της, πόζαρε γυμνή, θέλοντας να ξεκινήσει ένα κίνημα κατά της καταπίεσης. Σήμερα μαθαίνουμε πως χάνονται τα ίχνη της missing in action όπως θα δηλώνονταν αν ήταν αγνοούμενη σε πολεμικές επιχειρήσεις. Η είδηση κυκλοφόρησε, χάριν της ακτιβιστικής της δράσης αρκετά.

Υπάρχουν όμως και κραυγές, οι περισσότερες, οι οποίες ουδέποτε ακούστηκαν καθώς δεν είναι όλοι εξίσου ικανοί στο να προκαλούν ντόρο και φασαρία. Μάλιστα πολλοί είναι αυτοί που απλά κάθονται ήσυχα, αν όχι φοβισμένα και περιμένουν την μπόρα να περάσει.

Έτσι, περιορισμένα και χωρίς πηχυαίους τίτλους, στην παγανιστική κοινότητα του εξωτερικού κυκλοφόρησε η ιστορία της "Yana", μιας νεαρής παγανίστριας από την Συρία, η οποία επίσης φαίνεται πως χάθηκε, σιωπηλά, χωρίς να κάνει τίποτα, χωρίς να το αξίζει, μόνο και μόνο γι' αυτό που επέλεξε να είναι σε μια κοινωνία εχθρική.

Στην τελευταία της επικοινωνία πριν καιρό ανησυχούσε καθώς η ευρισκόμενη σε σύγκρουση Συριακή κοινωνία συντηρητικοποιούνταν συνεχώς, με τους ακραίους ισλαμιστές να κερδίζουν συνεχώς έδαφος, για  μια νέα "αραβική άνοιξη".

Χθες διάβασα -αν αληθεύει η είδηση - πως η μοναδική της σύνδεσμος με την παγανιστική κοινότητα, έμαθε πως τελικά η "Yana" δολοφονήθηκε στον δρόμο σαν άπιστη μάγισσα, σαν μια άλλη Υπατία ενός παράλληλου σύμπαντος, του ισλαμικού. Την κατέδωσε ο ίδιος της ο αδελφός. Οι κραυγές της δεν ακούστηκαν, ούτε θα δουν την δημοσιότητα όσο η Femen της Τυνησίας, ή οι κυπριακές τράπεζες. Την κάνει αυτό λιγότερο σημαντική στο να ακουστεί;
Δεν ξέρω, οι φίλοι της από την Pagan κοινότητα του εξωτερικού συγκέντρωσαν στην μνήμη της ένα ποσό υπέρ των γιατρών χωρίς σύνορα. Μια θετική πράξη, για καλό σκοπό, ένα σιγανό κλάμα εξίσου αθόρυβο με τις κραυγές της "Yana".

Να της αφιερώσω και εγώ το παρακάτω Κυπριακό τραγούδι, αναρωτώμενος μήπως κάποια στιγμή θα πρέπει οι μουγκές κραυγές και οι σιγανοί λυγμοί να γίνουν πολεμικοί παιάνες. Γιατί πόλεμο σίγουρα έχουμε....και δεν είναι μόνο οικονομικός. Γιατί συχνά τα πιο σημαντικά πράγματα χάνονται χωρίς να ακουστούν καν.

Ημέρα ποίησης. Παρελθόν,παρόν μέλλον;

Μιας και είναι ημέρα της ποίησης, και ημέρες κατά τις οποίες την σύγχρονη εποχή ξέσπαγε ο εθνο-απελευθερωτικός αγώνας των Ελλήνων το 1821 δύο ποιήματα από το μακρινό και το όχι τόσο μακρινό παρελθόν μας. Από το παρόν δεν έχω κάποιο και ούτε και γνωρίζω αν θα υπάρξει κάποιο ανάλογο στο μέλλον. Θα δείξει

τεθνάμεναι γὰρ καλὸν ἐνὶ προμάχοισι πεσόντα

ἄνδρ᾽ ἀγαθὸν περὶ ᾗ πατρίδι μαρνάμενον·

τὴν δ᾽ αὐτοῦ προλιπόντα πόλιν καὶ πίονας ἀγροὺς

πτωχεύειν πάντων ἔστ᾽ ἀνιηρότατον,

5 πλαζόμενον σὺν μητρὶ φίλῃ καὶ πατρὶ γέροντι

παισί τε σὺν μικροῖς κουριδίῃ τ᾽ ἀλόχῳ.

ἐχθρὸς μὲν γὰρ τοῖσι μετέσσεται οὕς κεν ἵκηται,

χρησμοσύνῃ τ᾽ εἴκων καὶ στυγερῇ πενίῃ,

αἰσχύνει τε γένος, κατὰ δ᾽ ἀγλαὸν εἶδος ἐλέγχει,

10 πᾶσα δ᾽ ἀτιμίη καὶ κακότης ἕπεται.

†εἶθ᾽ οὕτως ἀνδρός τοι ἀλωμένου οὐδεμί᾽ ὤρη

γίνεται οὔτ᾽ αἰδὼς οὔτ᾽ ὀπίσω γένεος.

θυμῷ γῆς πέρι τῆσδε μαχώμεθα καὶ περὶ παίδων

θνήσκωμεν ψυχέων μηκέτι φειδόμενοι.

Τυρταίος, Απόσπασμα 10, 1-14 West 

Για την πατρίδα στην πρώτη γραμμή πολεμώντας να πέσει

σαν παλικάρι κανείς είναι μεγάλη τιμή·1

όμως ν᾽ αφήσει τον τόπο του, πλούσια ν᾽ αφήσει χωράφια

και διακονιάρης να ζει, να ο πιο μεγάλος καημός·

με τη γυναίκα, το γέρο πατέρα, τη δόλια του μάνα 5

και τα μικρά του παιδιά να τριγυρνά δω κι εκεί.

Όπου τον σπρώχνει η ανάγκη και η έρμη του φτώχεια τον φέρει,

όπου να πάει, μισητός θα ᾽ναι στους ντόπιους παντού·

χάνει την κάθε ομορφιά του κορμιού, τη γενιά του ντροπιάζει,

τον ακολουθούν προστυχιές και καταφρόνιες σωρός. 10

Ξεσπιτωμένο φτωχό και την κλήρα που πίσω του αφήνει

δεν τον φροντίζει κανείς κι ούτε κανείς τον ψηφά.

Για τα παιδιά μας λοιπόν ας προσφέρουμ᾽ εμείς τη ζωή μας,

τούτης της χώρας εδώ διαφεντευτές θαρρετοί.

(μετάφραση Θρασύβουλος Σταύρου)

ᾨδὴ Ἕκτη: Αἱ Εὐχαί

στροφὴ πρώτη.

Τῆς θαλάσσης καλήτερα

φουσκωμένα τὰ κύματα

῾νὰ πνίξουν τὴν πατρίδα μου

ὡσὰν ἀπελπισμένην,

ἔρημον βάρκαν. 5

β´.

῾Στὴν στεριάν, ῾ς τὰ νησία

καλήτερα μίαν φλόγα

῾νὰ ἰδῶ παντοῦ χυμένην,

τρώγουσαν πόλεις, δάση,

λαοὺς καὶ ἐλπίδας. 10

γ´.

Καλήτερα, καλήτερα

διασκορπισμένοι οἱ Ἕλληνες

῾νὰ τρέχωσι τὸν κόσμον,

μὲ ἐξαπλωμένην χεῖρα

ψωμοζητοῦντες· 15

δ´.

Παρὰ προστάτας ῾νἄχωμεν.

Μὲ ποτὲ δὲν ἐθάμβωσαν

πλούτη ἢ μεγάλα ὀνόματα,

μὲ ποτὲ δὲν ἐθάμβωσαν

σκήπτρων ἀκτῖνες. 20

ε´.

Ἂν ὁπόταν πεθαίνῃ

πονηρὸς βασιλεὺς

ἔσβυν᾿ ἡ νύκτα ἕν᾿ ἄστρον,

ἤθελον μείνει ὀλίγα

οὐράνια φῶτα. 25

ς´.

Τὸ χέρι ὁποὺ προσφέρετε

ὡς προστασίας σημεῖον

εἰς ξένον ἔθνος, ἔπνιξε

καὶ πνίγει τοὺς λαούς σας,

πάλαι, καὶ ἀκόμα. 30

ζ´.

Πόσοι πατέρες δίδουσιν,

ὄχι ψωμί, φιλήματα

῾ς τὰ πεινασμένα τέκνα τους,

ἐν ᾧ λάμπουν ῾ς τὰ χείλη σας

χρυσὰ ποτήρια! 35

η´.

Ὅταν ὑπὸ τὰ σκῆπτρά σας

νέους λαοὺς καλεῖτε,

νέους ἱδρῶτας θέλετε

ἐσεῖς διὰ ῾νὰ πληρώσητε

πλουσιοπαρόχως, 40

θ´.

Τὰ ξίφη ὁποὺ φυλάγουσι

τὰ τρέμοντα βασίλειά σας,

τὰ ξίφη ὁποὺ τρομάζουσι

τὴν ἀρετήν, καὶ σφάζουσι

τοὺς λειτουργούς της. 45

ι´.

Θέλετε θησαυροὺς

πολλοὺς διὰ ῾ναγοράσητε

κρότους χειρῶν καὶ ἐπαίνους,

καὶ τ᾿ ἄπιστον θυμίαμα

τῆς κολακείας. 50

ια´.

Ἡμεῖς διὰ τὸν σταυρὸν

ἀνδρείως ὑπερμαχόμεθα

καὶ σεῖς ἐβοηθήσατε

κρυφὰ τοὺς πολεμοῦντας

σταυρὸν καὶ ἀλήθειαν. 55

ιβ´.

Διὰ ῾νὰ θεμελιώσητε

τὴν τυραννίαν τιμᾶτε

τὸν σταυρὸν εἰς τὰς πόλεις σας,

καὶ αὐτὸν ἐπολεμήσατε

εἰς τὴν Ἑλλάδα. 60

ιγ´.

Καὶ τώρα εἰς προστασίαν μας

τὰ χέρια σας ἁπλόνετε!

τραβήξετέ τα ὀπίσω·

βλέπει ὁ θεὸς καὶ ἀστράπτει

διὰ τοὺς πανούργους. 65

ιδ´.

Ὅταν τὸ δένδρον νέον

ἐβασάνιζον οἱ ἄνεμοι,

τότε βοήθειαν ἤθελεν,

ἐνδυναμώθη τώρα

φθάνει ἡ ἰσχύς του. 70

ιε´.

Τὸ ξίφος σφίγξατ᾿ Ἕλληνες -

τὰ ὀμμάτιά σας σηκώσατε -

ἰδού - εἰς τους οὐρανοὺς

προστάτης ὁ θεὸς

μόνος σας εἶναι. 75

ις´.

Καὶ ἂν ὁ θεὸς καὶ τ᾿ ἄρματα

μᾶς λείψωσι, καλήτερα

πάλιν ῾νὰ χρεμετήσωσι

῾ς τὸν Κιθαιρῶνα Τούρκων

ἄγριαι φορᾶδες. 80

ιζ´.

Παρά.... Αἴ, ὅσον εἶναι

τυφλὴ καὶ σκληροτέρα

ἡ τυραννίς, τοσοῦτον

ταχυτέρως ἀνοίγονται

σωτήριοι θύραι. 85

ιη´.

Δὲν μὲ θαμβόνει πάθος

κανένα· ἐγὼ τὴν λύραν

κτυπάω, καὶ ὁλόρθος στέκομαι

σιμὰ εἰς τοῦ μνήματός μου

τ᾿ ἀνοικτὸν στόμα. 90

Ανδρέας Κάλβος

Απαράδεκτα θεάματα στα σχολεία μας

Παιδείαν ὀρθὴν εἶναι νομίζομεν οὐ τὴν ἐν τοῖς ῥήμασιν καὶ τῇ γλώττῃ πολυτελῆ εὐρυθμίαν, ἀλλὰ διάθεσιν ὑγιῆ νοῦν ἐχούσης διανοίας, καὶ ἀληθεῖς δόξας ὑπέρ τε ἀγαθῶν καὶ κακῶν, καλῶν τε καὶ αἰσχρῶν· ὅστις οὖν ἕτερα μὲν φρονεῖ, διδάσκει δὲ ἕτερα τοὺς πλησιάζοντας, αὐτὸς ἀπολελεῖφθαι δοκεῖ τοσούτῳ παιδείας, ὅσῳ καὶ τοῦ χρηστὸς ἀνὴρ εἶναι.

 Σωστή παιδεία, νομίζω, δεν σημαίνει το να χειρίζεσαι τις λέξεις με ευρυθμία, αλλά το να σε διακρίνει η υγιής νοητική διάθεση να σκέφτεσαι λογικά, να 'χεις σωστές απόψεις για το καλό και το κακό, το ωραίο και το αισχρό. Αυτός, λοιπόν, που άλλα πιστεύει και άλλα διδάσκει σ' όσους μαθητεύουν πλάι του, νομίζω έχει απομακρυνθεί τόσο από την παιδεία όσο και από την τιμιότητα.

Πέρυσι τέτοια εποχή γράφαμε για τους χριστιανούς καρνάβαλους οι οποίοι παθαίνουν εποχιακή παράκρουση με τους παραδοσιακούς εορτασμούς. Οι συνεπείς ανάμεσα τους, δηλαδή οι πραγματικοί  χριστιανοί υπενθυμίζουν όλα όσα πρέπει ώστε να αποτρέπεται το ποίμνιο από τις ειδωλολατρικές εκδηλώσεις. Μέχρι εδώ όλα καλά, τους προσπερνάμε ως γραφικούς αρνησίζωους κτλ και τους αφιερώνουμε τον Γιάνναρο, της παπαδιάς, τους παπάδες και άλλα άσματα ειδικά για την περίσταση. Όμως τι γίνεται όταν τέτοιοι πραγματικοί χριστιανοί βρίσκονται υπεύθυνοι να διδάσκουν στα σχολεία μας;  Τι γίνεται μάλιστα όταν θεωρούν και χρέος τους να δρομολογούν τα παιδιά κατά πως αυτοί πιστεύουν;

Ο φίλος prkls αλίευσε από φόρουμ του agiooros.org και σε ανάρτηση τύπου ο οποίος έχει για άβαταρ το αγαπησιάρικο "ορθοδοξία ή θάνατος"  την παρακάτω φρέσκια επιστολή δασκάλας την οποία αναμεταδίδω ως εξαίρετο δείγμα χριστιανικής συνέπειας και πρακτικής.

Προς τον
Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού
κ. Κωνσταντίνο Αρβανιτόπουλο,
Διά της Διεύθυνσης του 2ου Δημοτικού σχολείου Γουμένισσας Κιλκίς.
Γουμένισσα, 27/02/2013

Θέμα: Εξωσχολικά θεάματα και εκδηλώσεις σε δημοτικά σχολεία

Αξιότιμε κ. Υπουργέ,
Θέμα της παρούσας επιστολής είναι οι απαράδεκτες και αντιορθόδοξες εκδηλώσεις στις οποίες συμμετέχουν τα σχολεία μας ή λαμβάνουν χώρα μέσα σ’ αυτά.
Συγκεκριμένα, οι επισκέψεις σε παντός είδους θεατρικές παραστάσεις και η διενέργεια αποκριάτικων εκδηλώσεων ,«πάρτι», έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τα «πιστεύω» της πλειοψηφίας των Ελλήνων μαθητών και μαθητριών και δεν έχουν καμία θέση στο χώρο του σχολείου.
Όπως γνωρίζετε, το Σύνταγμα της χώρας μας έχει ψηφιστεί στο όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος. Αυτό σημαίνει ότι ως χριστιανοί ορθόδοξοι αλλά και ως πολίτες είμαστε υποχρεωμένοι να τηρούμε απαρασάλευτα τόσο τους ιερούς αποστολικούς και συνοδικούς κανόνες και τις ιερές παραδόσεις της Εκκλησίας μας (άρθρο 3, παρ. 1) όσο και τους νόμους που συμφωνούν με το Σύνταγμα (άρθρο 120, παρ. 2). Επιπλέον ως εκπαιδευτικοί οφείλουμε να συμβάλλουμε στην ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των μαθητών μας (άρθρο 16, παρ. 2).
Έτσι, λοιπόν, σύμφωνα με τον ΝΑ΄ κανόνα της ΣΤ΄ Οικουμενικής Συνόδου και τον ΜΓ΄ αποστολικό κανόνα (Διαταγή Βιβλ. Η΄, κεφ. ΛΖ΄) αφορίζεται , δηλαδή αποκόπτεται από το σώμα της Εκκλησίας, όποιος βλέπει ή κάνει θέατρα.
Επίσης, σύμφωνα με τον ΞΒ΄ κανόνα της ΣΤ΄ Οικουμενικής Συνόδου, όποιος συμμετέχει σε καρναβαλικές εκδηλώσεις (κατάλοιπα των βακχικών-διονυσιακών και άρα ειδωλολατρικών εκδηλώσεων), έστω και μόνο ως θεατής, αφορίζεται, ενώ το 1957 η Ιερά Σύνοδος της Ελλάδας με εγκύκλιό της στηλιτεύει αυτές τις εκδηλώσεις και παρακαλεί τα τέκνα της ν’ απέχουν απ’ αυτές.
Με βάση τα παραπάνω συνάγεται το συμπέρασμα ότι τέτοιου είδους εκδηλώσεις πρέπει ν’ αποκλειστούν από τη ζωή του ελληνικού ορθόδοξου σχολείου.
Ευελπιστώ ότι θα επιληφθείτε άμεσα του θέματος και θα λάβετε τα απαραίτητα μέτρα προς την εξάλειψή τους.
Ευχαριστώ εκ των προτέρων για τη θετική σας ανταπόκριση.
Σας γνωστοποιώ ότι η παρούσα επιστολή θα κοινοποιηθεί ,μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, στην Ανώτατη Συνομοσπονδία γονέων-μαθητών Ελλάδας, στην Πανελλήνια Ένωση Γονέων, στην Επιτροπή Αιρέσεων της Ιεράς Συνόδου, σε γνωστά χριστιανικά ιστολόγια και στις Ιερές Μητροπόλεις της Ελλάδας.

Μετά τιμής και σεβασμού
Η εκπαιδευτικός
Παρασκευή Βέργου

Μου έκανε λοιπόν εντύπωση η επιστολη και σκέφτηκα να κάνω ένα search με το όνομα της προικισμένης εκπαιδευτικού.
Βρήκα λοιπόν και μια άλλη παλαιότερη επιστολή - φαίνεται πως η κυρία έχει πάρει πολύ σοβαρά τον εκπαιδευτικό της ρόλο και την ευθύνη έναντι των παιδιών - με την οποία αποκτούμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα του περιεχομένου των απαράδεκτον αντι-ορθόδοξων εκδηλώσεων στις οποίες τα σχολεία μας συμμετέχουν.

Διαμαρτυρία της εκπαιδευτικού Βέργου Παρασκευής για αθέμιτο προσηλυτισμό μαθητών σε νεοειδωλολατρικές-παγανιστικές θρησκείες

Προς τον
Περιφερειακό Διευθυντή Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας
Κ. Θεόδωρο Καρτσιώτη,
Δια της Διεύθυνσης του 1ου Δημοτικού σχολείου Πολυκάστρου.
Πολύκαστρο 8/5/2012
Θέμα: Εξωσχολικά θεάματα σε Δημοτικά Σχολεία

Αξιότιμε κ. Περιφερειακέ Διευθυντά,
Είμαι εκπαιδευτικός και υπηρετώ με απόσπαση στο 1ο δημοτικό σχολείο Πολυκάστρου. Θέμα της παρούσας επιστολής είναι η παρακολούθηση θεαμάτων από τα σχολεία και η καταλληλότητα του περιεχομένου τους.
Όπως γνωρίζετε σύμφωνα με το υπ’ αριθμ. πρωτ. 110409/Γ7/23-9-2011 έγγραφο του Υ.Π.Δ.Β.Μ.Θ., η έγκριση των θεαμάτων δε γίνεται πλέον από το Υπουργείο, λόγω κατάργησης της σχετικής επιτροπής, αλλά επαφίεται αποκλειστικά και μόνο στο Σύλλογο διδασκόντων, ο οποίος αποφασίζει μετά από σχετική εισήγηση του εκάστοτε διευθυντή της σχολικής μονάδας.
Από την μέχρι τώρα εμπειρία μου γνωρίζω ότι η απόφαση λαμβάνεται κυρίως με βάση τα κριτήρια του κόστους και του χώρου παρουσίασης του θεάματος, όπως επίσης και των τεχνικών χαρακτηριστικών του (σκηνικά, κοστούμια, χορογραφία, μουσική κ.λ.π.). Ελάχιστη σημασία δίνεται στο περιεχόμενο του έργου, το οποίο αρκετές φορές έρχεται σε αντίθεση με τα προβλεπόμενα για την Ελληνοχριστιανική Παιδεία, όπως αυτά ορίζονται από το Σύνταγμα της Ελλάδας.
Αυτό συμβαίνει είτε γιατί κάποιοι συνάδελφοι δε γνωρίζουν τη σχετική εγκύκλιο, οπότε κάποιοι θίασοι εκμεταλλεύονται το γεγονός και παρουσιάζονται ότι έχουν την έγκριση του Υπουργείου είτε για κάποιους άλλους λόγους που δε γνωρίζω.
Θα μου επιτρέψετε να αναφερθώ σε σχετικό παράδειγμα.
Στην αρχή της παρούσας σχολικής χρονιάς αποφασίστηκε πλειοψηφικά από το Σύλλογο Διδασκόντων να επισκεφτούμε μια παράσταση. Έπειτα από δική μου σχετική έρευνα (απευθύνθηκα στο θίασο και ζήτησα το σενάριο του έργου) έκρινα ότι το περιεχόμενο του έργου ήταν αντιπαιδαγωγικό, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από το Σύνταγμα της Ελλάδας για την Παιδεία.
Ενημέρωσα, λοιπόν, το Σύλλογο Διδασκόντων, ο οποίος όμως επέμενε στην αρχική του απόφαση. Στη συνέχεια, μη έχοντας την αναμενόμενη στήριξη από το Σύλλογο Διδασκόντων και πιστεύοντας ότι το συγκεκριμένο περιεχόμενο της θεατρικής παράστασης αντιστρατεύονταν τους στόχους της Παιδείας σύμφωνα με το Σύνταγμα της Ελλάδας, απευθύνθηκα στους γονείς των μαθητών του τμήματός μου, οι οποίοι αφού ενημερώθηκαν αποφάσισαν να μην παρακολουθήσουν τα παιδιά τους την παράσταση.
Πρόσφατα, και πάλι, ήρθε στο σχολείο μας ενημερωτικό fax σχετικά με κάποιο βιωματικό-ψυχαγωγικό πρόγραμμα που μπορούν να παρακολουθήσουν τα παιδιά, το οποίο είχε επίσης αντιπαιδαγωγικά στοιχεία. Και πάλι η απόφαση πάρθηκε (ευτυχώς αρνητικά αυτή τη φορά) με κριτήριο όμως το κόστος της παράστασης και όχι το περιεχόμενο.
Φαίνεται πως με την παύση της λειτουργίας επιτροπής θεαμάτων στο Υπουργείο εξωσχολικοί καλλιτεχνικοί φορείς προσεγγίζουν τα σχολεία, με στόχο βεβαίως το οικονομικό κέρδος, χωρίς όμως να υπάρχει πάντα ουσιαστικός έλεγχος του παιδαγωγικού περιεχομένου του προς πώληση καλλιτεχνικού προΐόντος προς τις ευαίσθητες ηλικίες των μαθητών μας.
Με βάση, λοιπόν, τα παραπάνω σας απευθύνω παράκληση όπως μεριμνήσετε ούτως ώστε η έγκριση των θεαμάτων να βασίζεται κατά κύριο λόγο στο περιεχόμενό τους και επιπλέον να λαμβάνεται υπόψη και η γνώμη του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων. Αυτό άλλωστε όριζε και η προηγούμενη εγκύκλιος για τη σχολική χρονιά 2010-11.
Σας γνωστοποιώ ότι η παρούσα επιστολή θα κοινοποιηθεί στην Ανώτατη Συνομοσπονδία γονέων μαθητών Ελλάδας, στην Ομοσπονδία Ενώσεων Συλλόγων Γονέων μαθητών Ν. Θεσ/νίκης, στην Πανελλήνια Ένωση Γονέων και στην Επιτροπή Αιρέσεων της Ιεράς Συνόδου και σε γνωστά χριστιανικά ιστολόγια.
Πιστεύω ότι θα λάβετε υπόψη σας το αίτημά μου.
Ευχαριστώ εκ των προτέρων για τη θετική σας ανταπόκριση.
Με εκτίμηση
Η εκπαιδευτικός
Βέργου Παρασκευή

Το γιατί το περιεχόμενο ήταν αντιπαιδαγωγικό το μαθαίνουμε παρακάτω στην ιστοσελίδα όπου βρήκα την επιστολή.

Το πρόγραμμα αυτό θα μπορούσα να το κρίνω ως αρκετά ενδιαφέρον αν δεν υπήρχαν τα εξής αρνητικά σημεία:
α) Η υποδοχή των μαθητών και εκπαιδευτικών στο χώρο από τη «θεά Δήμητρα».
β) Η στήριξή του σε κείμενα του Ησίοδου και το ντύσιμό του με ορφικούς ύμνους.
γ) Η αναφορά στην ελληνική μυθολογία και στη μάνα; Γη.
δ) Το κλείσιμο του προγράμματος με γλέντια και χορούς με τη συμμετοχή των παιδιών.
Τα παραπάνω τα χαρακτηρίζω ως αρνητικά για τους εξής λόγους:
α) Απευθύνεστε σε παιδιά και εκπαιδευτικούς που είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία χριστιανοί ορθόδοξοι.
β) Αναφέρεστε στην ελληνική μυθολογία και στους αρχαίους θεούς-δαιμόνια (διότι σύμφωνα με τη Γραφή «ότι πάντες οι θεοί των εθνών δαιμόνια…» Ψαλμ. 95,5), τα οποία βάζετε να μας υποδέχονται κιόλας!
γ) ΚΥΡΙΩΣ, ΔΕ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΜΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΜΟΝΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΘΕΟ, ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΜΑΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟ, ο οποίος μας έδωσε και μας δίνει καθημερινά «τον άρτο ημών τον επιούσιο» καθώς και όλα τα αγαθά και μας διδάσκει τον τρόπο να τα χρησιμοποιούμε.
Με βάση τα παραπάνω προβαίνω στη σύνταξη αυτής της επιστολής διαμαρτυρόμενη για τον αθέμιτο προσηλυτισμό των παιδιών σε νεοειδωλολατρικές-παγανιστικές θρησκείες (δωδεκάθεο) και την προσβολή του χριστιανικού μου συναισθήματος.
Ζητώ την άμεση απομάκρυνση όλων των παραπάνω στοιχείων του προγράμματός σας και τον επαναπροσανατολισμό του.
Με την επιφύλαξη παντός νομίμου δικαιώματός μου στο προσεχές μέλλον.
Η διαμαρτυρία αυτή θα κοινοποιηθεί σε γνωστά χριστιανικά ιστολόγια και θα αποσταλεί στην Επιτροπή Αιρέσεων της Ιεράς Συνόδου και στην Πανελλήνια Ένωση Γονέων.
Ευελπιστώ και αναμένω την άμεση ανταπόκρισή σας.
Η εκπαιδευτικός
Π.Β.

Συμπερασματικά θα ήθελα και εγώ με την σειρά μου, επειδή στην Ελλάδα όντως το στάρι - Δώρο της θεάς Δήμητρας- καλλιεργείται - Στην αγκαλιά της Μάνας Γης, και φτιάχνεται ψωμί για να ζούμε , δώρο για το οποίο ανάμεσα στα άλλα τιμούμε τους ευεργέτες θεούς με Ορφικούς και άλλους ύμνους ενώ στα παραπάνω δεν συμμετέχει ο Γιαχβέ, να προτείνω στο Υπ.Παιδείας να στείλει την αγαπητή κα Βέργου στην Συρία, την παλαιστίνή ή την έρημο του Σίνα όπου θα περιμένει να βρέξει μάνα εξ ουρανού να φάει. Αν καταφέρει να επιβιώσει με το μάνα, μπορεί να μείνει αν θέλει εκεί και να ανοίξει ειδικό  σχολείο όπου θα διδάσκει τα θαύματα.

Επίσης θα πρότεινα στην ίδια - γιατί θυμήθηκα αυτό - να ψάξει στο ίντερνετ για καμιά ταινία με kinky καλόγριες κτλ μπας και ισιώσει. Ίσως κάτι κερδίσει και θέσει νέους στόχους στην ζωή της οι οποίοι δεν θα περιλαμβάνουν διδασκαλία παιδιών.

Αναρωτιέμαι επίσης, καθώς φαντάζομαι ο ιεραποστολικός της ζήλος θα είναι γνωστός στην τοπική κοινωνία, αν οι γονείς των τυχερών μαθητών, οι οποίοι έχουν την τύχη να έχουν μια τέτοια καλή δασκάλα, έχουν στείλει και οι ίδιοι επιστολές στο σχολείο ή το Υπ. Παιδείας κτλ να ζητούν την άμεση μετάθεση της στην έρημο, ή περιμένουν πρώτα να ρίξει τα παιδιά τους στα ναρκωτικά και τα θαύματα και μετά να το σκεφτούν.  Επιπλέον δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ και τι λένε για τέτοια φαινόμενα οι πάντα δημοκράτες, υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντιφά, κοπτόμενοι για τις κατηχήσεις αριστεροί μας. Ίσως να έχουν κάνει 5-6 συλλαλητήρια στην περιοχή.

Επειδή όμως έχω αμφιβολίες και ανησυχώ μήπως θα πρέπει να ξανασκεφτούμε σοβαρά την επαναφορά του πολύ σωστού νόμου του Ιουλιανού. Τι να κάνω να το ζητήσω από την Τρόϊκα;

Τὶ οὖν; Ὁμήρῳ μέντοι καὶ Ἡσιόδῳ καὶ Δημοσθένει καὶ Ἠροδότῳ καὶ Θουκυδίδῃ καὶ Ἰσοκράτει καὶ Λυσίᾳ θεοὶ πάσης ἡγοῦνται παιδείας· οὐχ οἱ μὲν Ἑρμοῦ σφᾶς ἱερούς, οἱ δὲ Μουσῶν ἐνόμιζον; Ἄτοπον μὲν οἶμαι τοὺς ἐξηγουμένους τὰ τούτων ἀτιμάζειν τοὺς ὑπ' αὐτῶν τιμηθέντας θεούς· οὐ μὴν ἐπειδὴ τοῦτο ἄτοπον οἶμαι, φημὶ δεῖν αὐτοὺς μεταθεμένους τοῖς νέοις συνεῖναι· δίδωμι δὲ αἵρεσιν μὴ διδάσκειν ἃ μὴ νομίζουσι σπουδαῖα, βουλομένους δέ, διδάσκειν ἔργῳ πρῶτον, καὶ πείθειν τοὺς μαθητὰς ὡς οὔτε Ὅμηρος οὔτε Ἡσίοδος οὔτε τούτων οὓς ἐξήγηνται [...] καὶ κατεγνωκότες ἀσέβειαν ἄνοιάν τε καὶ πλάνην εἰς τοὺς θεούς.

Τι λέτε, λοιπόν; Για τον Όμηρο, τον Ησίοδο, το Δημοσθένη, τον Ηρόδοτο, το Θουκυδίδη, τον Ισοκράτη και το Λυσία, δεν ήσαν κεφαλές της παιδείας οι θεοί; Μήπως δεν θεωρούσαν προστάτες τους, άλλοι τον Ερμή και άλλοι τις Μούσες; Είναι λοιπόν παράλογο, έτσι νομίζω, κάποιοι που δουλειά τους είναι να ερμηνεύουν τα έργα όλων αυτών, συγχρόνως να καταφρονούν τους θεούς που εκείνοι τίμησαν. Και παρ' όλο που το θεωρώ παράδοξο αυτό, δεν ισχυρίζομαι ότι πρέπει να αλλάξουν ιδέες οι δάσκαλοι της νεολαίας. Τους αφήνω να επιλέξουν ανάμεσα στο να μη διδάσκουν αυτά που δεν θεωρούν αξιόλογα και σημαντικά ή, αν επιθυμούν να συνεχίσουν τη διδασκαλία, πρώτα απ' όλα να κηρύξουν στους μαθητές ότι ούτε ο Όμηρος ούτε ο Ησίοδος ούτε κανείς από όσους ερμηνεύουν [...] αφού μέχρι και για ασέβεια τους έχουν κατηγορήσει και για ανοησία και θεολογικές πλάνες.

 ΕΚΑΣ "ΔΑΣΚΑΛΟΙ"

Μάρτυρες και μίσος

Μιας και κυκλοφόρησε το πολυαναμενόμενο βιβλίο της Candida Moss

χωρίς πολλά λόγια ένα βιντεάκι από την συγγραφέα στο οποίο μας εξηγεί γιατί ακόμα επικρατεί η ίδια ψυχολογία στις κοινωνίες μας και απλά κάντε τις απαραίτητες αναγωγές ώστε να συμπεριληφθούν και άλλοι "διωκόμενοι". Δείτε το και ίσως επανέλθουμε

Και επανάληψη κάτι παλαιότερο που έγραψα σε ανύποπτο χρόνο εδώ

Αναζητώντας την Ευρώπη

Όλοι γνωρίζουμε πως ζούμε μια νέα περίοδο Ευρωσκεπτικισμού, ο οποίος ειδικά στην χώρα μας παίρνει μεγάλες διαστάσεις, λόγω των οικονομικών προβλημάτων και της έξωθεν επιβαλλόμενης πολιτικής.
Το πρόβλημα είναι πως ζώντας σε ένα παγκοσμιοποιημένο πλήρως κόσμο, στον οποίο πια η μοναδική "πραγματική" δύναμη φαίνεται να είναι η οικονομία και οι αγορές, ξεχνάμε την ουσιαστική διάκριση η οποία θα έπρεπε να υπάρχει μεταξύ της έννοιας "Ευρώπη" και του αποτελέσματος EU.
Στο πλαίσιο αυτό και επειδή ανατρέχοντας λίγο στο παρελθόν μπορούμε οι νεώτεροι να βάλουμε λίγη απόσταση μεταξύ της καθολικής επικράτησης των νέων σημασιών και της αρχικής ουσίας, πράγμα που μας επιτρέπει να δούμε λίγο καλύτερα, ίσως, κάποια πράγματα  θα αντιγράψω ένα μικρό κείμενο. το οποίο βρήκα σε ένα ξένο βιβλίο που διαβάζω.
Είναι ένα απόσπασμα από κείμενο του Ιάσωνα Χατζηδίνα, κατά πώς λέει το βιβλίο πρύτανη ή καθηγητή του πανεπιστημίου Αθηνών στο παρελθόν αλλά δεν μπορώ να το επιβεβαιώσω, σε Γαλλικά  έντυπο το 84 όταν οι συζητήσεις για την Ευρώπη γίνονταν σε άλλο πλαίσιο με άλλο όραμα και με άλλες βάσεις πριν το Μααστριχ και τα υπόλοιπα γνωστά. Το μεταφράζω και παραθέτω αναλογιζόμενος κατά πόσον πρέπει να εμμένουμε σε μια "Ευρώπη" αφελληνισμένη κατά πως προφητικά υπέθετε ο αρθρογράφος.

"Μπορεί ή θα πρέπει η Ελλάδα να αποτελέσει μέρος της Ευρώπης; Η απάντηση εξαρτάται απο το τι είναι αυτή η «Ευρώπη», της οποίας η Ελλάδα θα αποτελέσει μέρος. Από τη μία πλευρά, μπορεί κανείς να σκεφτεί ότι η Ελλάδα είναι εθνο-πολιτισμικά κοντά στην υπόλοιπη Ευρώπη και ότι η δεύτερη είναι η κόρη της Ελλάδας, πως οι πολιτισμικές της ρίζες βυθίζονται στο ελληνικό παρελθόν. Στην περίπτωση αυτή, η Ελλάδα, θεωρούμενη ως πολιτισμός και ως ιδέα, ως η θεμελιώδης ταυτότητα από τους άλλους λαούς της Ευρώπης, θα, έβρισκε ξανά τα παιδιά της, επανασυνδεώμενη με την Ευρώπη. Όπως ο Ιάσονας και οι Αργοναυτες, θα ξεκινήσουμε για την αναζήτηση του Χρυσόμαλλου Δέρατος μας,την Ελλάδα, ενσωματώνοντας τους εαυτούς μας σωματικά και πολιτικά με την Ευρώπη. Αλλά μια τέτοια υπόθεση φαίνεται έγκυρη και σχετική μόνο εάν η Ευρώπη δέχεται ως δικό της αυτό που την ορίζει, δηλαδή, τον Ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική ψυχή. Αν αυτό δεν ισχύει, κάποιος θα δει το εξής τραγικό παράδοξο: Η Ελλάδα, η πνευματική μήτρα της Ευρώπης, θα χάσει τον Ελληνισμό της (δηλαδή, βασικά την ουσία του ευρωπαϊσμού) με την ενσωμάτωση της με αυτήν. Με άλλα λόγια, μια απο-Ελληνοποιημένη  Ευρώπη θα αφ-Ευρωπαΐσει την Ελλάδα με το να την καλωσορίσει. Και ακριβώς αυτό κινδυνεύουμε να παραχθεί εάν η Ευρώπη, αντί να οραματιστεί τον εαυτό της Ευρωπαϊκό, δηλαδή, κληρονόμο της Ελλάδας, τον οραματιστεί ως Δύση." Στην Vouloir 10 Νοεμβρίου 1984

Για τον Διονυσιακό λατρευτικό κύκλο

Το παρακάτω κείμενο είναι μια πρώτη προσπάθεια παρουσίασης μιας υπόθεσης η οποία προσπαθεί να δώσει ένα συνολικό ερμηνευτικό πλαίσιο σε μια πτυχή των εορτών του Διονυσιακού κύκλου. Η παρούσα μορφή είναι συνοπτική, ατελής και διατυπωμένη με αυτόν τον τρόπο καθώς δημοσιεύτηκε στο ένθετο περιοδικό του Ελ. Τύπου Φαινόμενα τ.121. Ελπίζω μελλοντικά να βρω τον χρόνο να την επαναδιατυπώσω  με μεγαλύτερη ανάλυση και παραθέτοντας όλα τα δεδομένα για τους πιο απαιτητικούς. Μέχρι τότε ελπίζω να είναι μια καλή τροφή για σκέψη.

Ο Διονυσιακός λατρευτικός κύκλος και οι ψυχές

Ίσως ο πιο αγαπητός θεός στους Έλληνες να είναι ο Διόνυσος, το βάλσαμο της ζωής των ανθρώπων. Αυτός που δεν κατοικεί μακριά στον Όλυμπο, αποξενωμένος από την καθημερινότητα μας, αλλά που βρίσκεται δυναμικά παρόν, έτοιμος ανά πάσα στιγμή να μας καταλάβει με την μανία του, έτσι ώστε να αποκτούμε, έστω για λίγο, μια γεύση από τον κόσμο των θεών. Ίσως για τον λόγο αυτό να είναι και τόσο πολυποίκιλες οι λατρευτικές εκδηλώσεις προς τιμήν του, με αποτέλεσμα αυτές να αποτελούν συχνό "αντικείμενο" μελέτης για τους ειδικούς. Ειδικά στον Ιονικό κόσμο, και δή στην Αθήνα, οι εορταστικές εκδηλώσεις προς τιμήν του είναι οι καλύτερα στοιχειοθετημένες και μελετημένες. Κάποιες από αυτές, όπως τα Ανθεστήρια, είναι ίσως από τις μοναδικές περιπτώσεις όπου έχουμε μια όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη εικόνα μιας αρχαίας Ελληνικής εορτής. Παρόλα αυτά καθώς οι ερμηνείες διαφέρουν, είναι σύνηθες πια να υπάρχει ένας κατακερματισμός των λατρευτικών δεδομένων, ως αποτέλεσμα του οποίου έχουμε την απώλεια της συνολικής εικόνας η οποία θα μπορούσε να προσδώσει νόημα στις τόσες πολλές, και πολυδιάστατες τελετές προς τιμήν του θεού. Στο παρόν, θα προσπαθήσουμε να κάνουμε μια σύνθεση και να προτείνουμε μια καινούργια υπόθεση-ερμηνεία σε μια ιδιαίτερη πλευρά των Διονυσιακών τελετών.

Ο Διονυσιακός Κύκλος

Εν αντιθέσει με άλλους θεούς - εξαιρουμένων των μυστηριακών παραδόσεων όπως της Ελευσίνας - των οποίων  οι διάφορες εορτές δεν έχουν συνήθως μια μεταξύ τους συνάφεια, στην περίπτωση του Διονύσου από νωρίς επισημάνθηκε η ύπαρξη ενός συνεκτικού πλαισίου. Οι περισσότεροι μελετητές, αναγνώρισαν στον κύκλο των Διονυσιακών εορτασμών, μια συμπόρευση με τον κύκλο ωρίμανσης του κρασιού, ενώ άλλοι  μια γενικότερη τελεστική αναπαράσταση, μέσω γονιμικών τελετών του κύκλου της βλάστησης και της ζωής. Ορθώς, καθώς σε ένα επίπεδο ο Διόνυσος Είναι ο θεός των χυμών της ζωής. Ο ίδιος ο θεός, όπως διακρίνεται στο Δράμα του, λαμβάνει διαφορετικές μορφές, από θείο βρέφος  σε Νυμφίο, από βασιλιάς των ψυχών σε θνήσκων-πάσχων θεός. Σε πολλές Ελληνικές πόλεις, αυτός ο Διονυσιακός κύκλος ήταν τριετής ή και πενταετής, ανάλογα με τις εκφάνσεις του θεού τις οποίες έκαστη Πόλη αναγνώριζε και τιμούσε, κάθε χρόνος αφιερωμένος σε μια έκφραση του.

Ο Διονυσιακός Κύκλος στην Αττική

Η Αθήνα όμως, έχει την ιδιαιτερότητα να παρουσιάζει στις εορταστικές τις εκδηλώσεις προς τον Διόνυσο, τον πλήρη κύκλο των εκφάνσεών του μέσα σε ένα μόνο χρόνο και μάλιστα μέσα σε τρείς μήνες, αυτούς του χειμώνα, δημιουργώντας αυτόν τον Διονυσιακό κύκλο τον οποίο αναφέραμε. Ο τελεστικός αυτός κύκλος, ορίζεται κατά προσέγγιση, από το διάστημα μεταξύ του Χειμερινού ηλιοστασίου και της Εαρινής Ισημερίας, διάστημα το οποίο συμπίπτει και με την εξουσία του θεού στους Δελφούς στην θέση του Απόλλωνα. Οι πιο χαρακτηριστικές εορτές, οι οποίες οριοθετούν την περίοδο είναι τα Μικρά ή εν άγραι Διονύσια, τα Λήναια και τέλος τα Ανθεστήρια, ενώ μεσολαβούν και κάποιες άλλες μεγάλες εορτές οι οποίες ίσως μας βοηθούν να συμπληρώσουμε κάποια κενά, όπως τα Ποσείδεα, τα Αλώα και ο Ιερός Γάμος (Θεογαμία). Σημαντικό ίσως είναι και το γεγονός, πως μόνο 6 ημέρες μετά την λήξη του Διονυσιακού κύκλου, πραγματοποιούνται τα Μικρά Ελευσίνια η προετοιμασία των Μεγάλων Μυστηρίων. Για το παρόν, δεν θα λάβουμε υπόψη δύο ακόμα μεγάλες εορτές, τα Οσχοφόρια και τα μεγάλα Διονύσια, καθώς δεν φαίνεται να σχετίζονται με τον συγκεκριμένο κύκλο που εξετάζουμε. Επίσης, δεχόμαστε ως σωστό χρόνο τέλεσης των μικρών Διονυσίων, τον Ποσειδεών και όχι τον Ανθεστηριών κοντά στα μικρά μυστήρια. Ας συνεχίσουμε λοιπόν, με κάποιες σύντομες επιλεκτικές αναφορές στις παραπάνω εορτές, αναφερόμενοι στα στοιχεία που μας ενδιαφέρουν για το παρόν.

Εν Άγραις Διονύσια (αρχές Ποσειδεών)

Παλαιά αγροτική εορτή σχετιζόμενη με τον οίνο, με εμφανή χαρακτηριστικά γονιμικής τελετής, καθώς στα βασικά της δρώμενα περιλαμβάνεται και φαλλοφορία. Έντονα επίσης, τα χαρακτηριστικά προετοιμασίας του οίνου, με πομπή στην οποία συμμετέχουν ασκοφόροι. Ας έχουμε υπόψη, πως την περίοδο αυτή, γίνεται ένα πρώτο άνοιγμα ελέγχου των δοχείων του οίνου. Επίσης περιλάμβανε μουσική και τραγούδια, μάλλον διθυραμβικά άσματα, τα οποία θεωρούνται πρωταρχική πηγή του θεάτρου, ενώ υπάρχει διαφωνία κατά πόσον οι θεατρικές παραστάσεις στην εν λόγω εορτή, προηγήθηκαν αυτών των Εν άστυ Διονυσίων, ή είναι απλά ύστερο δάνειο από τα δεύτερα. Όλα τα χαρακτηριστικά της εορτής σε σχέση με τον Διόνυσο, είναι αυτά μιας προετοιμασίας. Κάποιοι την θεωρούν πανάρχαια εορτή, αρχικώς άσχετη με τον Διόνυσο, η οποία αργότερα συγκεράστηκε με τα Λήναια. Σε αυτή την περίπτωση -κάτι που δεν αλλάζει την υπόθεση μας - την ταυτίζουν με αυτά χρονικά και τελεστικά.

Ποσείδεα (ίδια περίοδο, αρχές Ποσειδεών, πιθανότατα την 8η αφιερωμένη στον θεό ημέρα) και Αλώα (26 Ποσειδεών).

Όπως έχουμε υποστηρίξει και αλλού (Φαινόμενα τ. 111), οι δύο αυτές εορτές, οι εγγύτερες στο Χειμερινό ηλιοστάσιο, είναι κατεξοχήν γονιμικές τελετές. Ο Ποσειδώνας, ως άρχοντας του κόσμου μας και σύζυγος της γής, παρέχει την γονιμοποιητική δύναμη για την καρποφορία των χωραφιών, μέσω των γλυκών υδάτων, τα οποία αυτή συγκεντρώνει στους κόλπους της.  Τα Αλώα, εορτή η οποία τελείτω στην Ελευσίνα, μας παρέχει την απαραίτητη σύνδεση και νοηματική επεξήγηση, καθώς είναι ίσως η μόνη στην οποία η τιμούμενη τριάδα είναι ο Ποσειδώνας, η Δήμητρα και ο Διόνυσος. Ένας Διόνυσος όμως, αφανής όπως και στα μικρά Διονύσια, που δεν έχει ακόμα εκδηλωθεί αλλά αποτελεί προϊόν προσμονής.

Λήναια (12-15 πανσέληνος Γαμηλιώνος)

Η πρώτη βασική εορτή στην οποία ο Διόνυσος είναι το επίκεντρο. Τα δεδομένα μας υπονοούν μυστηριακό χαρακτήρα, καθώς είναι η πρώτη φορά μέσα στον χρόνο, κατά την οποία ανοίγει το εν λίμναις ιερό του θεού (Η δεύτερη στα Ανθεστήρια).  Εκεί, σύμφωνα με τις αναφορές μας, ενδεχομένως να είχαμε την παρουσίαση του προσωπείου του θεού και μια πρώτη μίξη με διάφορες ουσίες (αρκετοί υποστηρίζουν με ενθεογενή) των εκεί φυλασσόμενων οινικών πίθων. Στις μυστηριακές τελετές συμμετέχουν οι Γεραραί, Αθηναίες υπεύθυνες για τα εν λόγω μυστήρια, όμως έχουμε και την συμμετοχή ιερατικών γενών όπως οι Θυάδες και οι Όσιοι, με παράλληλες τελετές εκτός Αττικής στο Κωρύκειον Άντρον και στους Δελφούς αντιστοίχως. Στο Κωρύκειον έχουμε τον εορτασμό του Διόνυσου Λικνίτη (από το βρεφικό Λίκνο),  πράγμα που σημαίνει πως σε αυτές τις τελετές τοποθετείται η πρώτη Θεοφάνια του θεού ως βρέφος. Μετά τις προετοιμασίες ο Διόνυσος έχει γεννηθεί.

Θεογαμία (27 Γαμηλιώνος)

Η μεγάλη ένωση του αρχετυπικού θεϊκού ζεύγους Διός και Ήρας. Ο μήνας κατά τον οποίο και οι Αθηναίοι νυμφεύονταν, σε μίμηση της ένωσης των θείων οντοτήτων. Η ανθρώπινη θεσμική ένωση αναπαράγει την ένωση σε επίπεδο ουσίας. Τιμάται ο Δίας Τέλειος και η Ήρα Τελεία και κουροτρόφος, όπως επίσης και σημαντικό για την γενικότερη σύνδεση των πραγμάτων, ο Ποσειδών από τον οποίο ξεκινήσαμε, η δυναμική εκδήλωση.

Ανθεστήρια (11-12-13 Ανθεστηριώνος πριν την Πανσέληνο του μήνα)

Και φτάνουμε στην μεγάλη εορτή των Ανθεστηρίων, με την οποία θεωρούμε πως κλείνει για τον τομέα που μας απασχολεί ο κύκλος. Μια εορτή, με πολλές διαφορετικές τελετές , και δύσκολο πλαίσιο νοηματοδότησης. Συνήθως οι μελετητές χωρίζουν τις δύο πρώτες, αφιερωμένες στον Διόνυσο ημέρες, από την αφιερωμένη στον Χθόνιο Ερμή τρίτη ημέρα, καθώς δεν βρίσκουν άμεση σύνδεση. Επίσης, σχετικά ασύνδετες είναι οι επιμέρους τελετές της Ιερογαμίας, και η περίεργη εορτή της αιώρας. Τα Ανθεστήρια διαρκούν τρείς ημέρες, με ξεχωριστό τελετουργικό όνομα η καθεμία, βάση των διαφορετικών δοχείων τα οποία χρησιμοποιούνται στις τελετές, ήτοι Πιθοίγια, Χόαι και Χύτροι. Ας δούμε όμως εν τάχει τα κυριότερα ξεχωριστά τελέσματα.

Ο τρόπος με τον οποίο συνήθως παραλληλίζεται η πρώτη ημέρα της εορτής, είναι σαν μια εορτή κρασιού. Ανοίγονται οι πίθοι με το νέο κρασί και γίνονται διαγωνισμοί πόσης. Ημέρα χαράς και γλεντιού. Ανοίγονται όμως και οι μυστηριακοί μισοθαμένοι πίθοι, στο εν λίμναις ιερό, το οποίο λειτουργεί για δεύτερη φορά (και τελευταία) μέσα στον χρόνο, με μυστικές τελετές στις οποίες πρωτοστατούν και πάλι οι Γεραραί, οι οποίες είχαν προετοιμάσει τους πίθους κατά τα Λήναια. Μέσα σε αυτό το κλίμα συμβαίνει κάτι περίεργο, το μυστηριακό κρασί πίνεται εν σιγή, ενώ ακολουθεί μια αλλαγή στην διάθεση. Οι οικογένειες προετοιμάζουν στο σπίτι τους δείπνο, στο οποίο προσκαλούνται οι νεκροί, σε μια τελετή η οποία παρομοιάζεται με τα ψυχοσάββατα(1) . Οι ημέρες αυτές θεωρούνται αποφράδες, ημέρες όπου οι νεκροί, τα φαντάσματα περπατούν στην Γή.  Όλα τα άλλα ιερά είναι κλειστά, και οι άνθρωποι  σχηματίζουν με πίσσα αποτροπαϊκά σύμβολα στις πόρτες των οικιών τους, ενώ μασάνε για τους ίδιους λόγους απήγανο, έτσι ώστε να προστατευθούν από μια άλλη τάξη νεκρών, τις Κήρες. 

Τα Ανθεστήρια τελειώνουν την τρίτη ημέρα με την Υδροφορία, κατά την οποία ρίπτεται ύδωρ στο χάσμα πλάι στο τέμενος της Γής, από το οποίο αποτραβήχτηκαν τα νερά του κατακλυσμού, ως χοή για τους νεκρούς του κατακλυσμού. Ο εορτασμός κλείνει με την γνωστή φράση "Θύραζε Κήρες ουκ ετ' Ανθεστήρια", και οι νεκροί (Κήρες και προγονικές ψυχές;) επιστρέφουν μέσα στην Γή.  Κάπου εκεί ανάμεσα, έχουν λάβει χώρα άλλες δύο τελετές, η Ιερογαμία και η Αιώρα, εν πολλοίς ασύνδετες και οι δύο για τους περισσότερους μελετητές. Η Ιερογαμία είναι μια μυστηριακή τελετή γάμου, στην οποία μαζί με τις Γεραρές προΐσταται η Βασίλιννα, σύζυγος του Άρχων Βασιλέα (2) της Αθήνας, σε μια ένωση με τον Διόνυσο την οποία οι ειδικοί συνήθως αναγνωρίζουν ως αυτόνομη γονιμική (στην γενικότητα της λέξης) τελετή. Η εορτή της αιώρας, κατά την οποία νεαρά κορίτσια λικνίζονται σε κούνιες κρεμασμένες από τα δέντρα, αναγνωρίζεται συνήθως ως καθαρτήρια τελετή, είτε σχετιζόμενη με την ύπαρξη των νεκρών,  άσχετη με τον Διόνυσο, είτε στην καλύτερη περίπτωση, ως τελετή καθαγίασης και αφιέρωσης των κοριτσιών, στον Θεό, επιβίωση παλαιάς δεντρολατρίας.

Η κύρια θέση μας, είναι πως καμία από τις παραπάνω τελετές  δεν είναι ασύνδετη, και πως ο κύριος λόγος για τον οποίο δεν έχει σχηματιστεί μια ξεκάθαρη συνολική εικόνα, είναι η σημασία που δίνεται στα μυθολογικά Αίτια (3) ,τα οποία συνοδεύουν τις τελετές. Στο ζήτημά μας, μυθολογικό αίτιο για την υδροφορία, είναι ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα ενώ για την Αιώρα,  η Ηριγόνη η οποία λέγεται πως αυτοκτόνησε με απαγχονισμό αφού είδε νεκρό τον πατέρα της Ικάριο (4). Οι νεαρές αθηναίες λέγεται έκαναν κούνια, σε αναπαράσταση του απαγχονισμού, ώστε να εξαγνιστούν από τον άδικο θάνατο του Ικάριου και της κόρης του.

Διόνυσος και ψυχογονία, η ενσωμάτωση των ψυχών.

Είναι γνωστό, από την Ορφική παράδοση αλλά και από την μυθολογία των μυστηρίων (Ελευσινίων, Βακχικών κτλ), πως ο Διόνυσος είναι η πηγή των ψυχών. Ο άρχοντας των ψυχών, από τον οποίο προέρχονται αυτές  των ανθρώπων. Στο τελεστικό κύκλο των Διονυσίων της Αττικής, βρίσκουμε όπως αναφέραμε, όλες τις εκφάνσεις του Διονύσου στην ίδια περίοδο, ενώ οι νεκροί συνδέονται τόσο με την γονιμότητα (5) ,  όσο και με τις ανθρώπινες ψυχές, καθώς είναι το ίδιο ψυχικό δυναμικό το οποίο, "ανακυκλώνεται" μέσα στα σώματα (6). Οι κόσμοι των θεών, των ανθρώπων και των νεκρών, ναι μεν είναι διακριτοί στον γνωστό τρισυπόστατο διαχωρισμό, αλλά όχι και ασύνδετοι μεταξύ τους. Μάλιστα, υπό ειδικές συνθήκες, τα όρια διαρρηγνύονται, και μπορεί ή Πρέπει να επιτευχθεί μια επαφή η οποία θα συντηρεί την πρωταρχική σύνδεση όλων.

Σε επίπεδο ουσίας, έχουμε την γεννεσιουργό δύναμη του Διός, ενώ σε επίπεδο δύναμης (εκδήλωσης), αυτήν του Ποσειδώνα. Η Επίδραση των γεννεσιουργών δυνάμεων, ξεκινά στις αρχές του Χειμώνα, ενώ την ίδια περίοδο, προετοιμαζόμαστε για τον ερχομό του Διονύσου. Το θείο βρέφος εμφανίζεται στα Λήναια, ενώ την ίδια περίοδο το θείο ζεύγος Διός-Ήρας, ενώνεται δημιουργικά και ταυτόχρονα παρέχει το πρότυπο για τον γάμο των ανθρώπων. Η τεκνοποιία, είναι ο κύριος λόγος γάμου για τους Αθηναίους, στους οποίους μάλιστα διακρίνονται και χαρακτηριστικά μιας ιδιαίτερης ευγονικής, αρκετές φορές εκφρασμένης με ταξικούς όρους (7).  Επομένως, δεν είναι παράλογο να υποστηρίξουμε, ότι σε αυτή την περίοδο θα έχουμε και τις περισσότερες εγκυμοσύνες, των νεόνυμφων ζευγαριών.  Ένα μήνα μετά, ο Διόνυσος εμφανίζεται ως Νυμφίος, και συμμετέχει σε μια μυστική ένωση με την κατ' εξοχήν θρησκευτική εκπρόσωπο όλων των Αθηναίων ως σύνολο ανθρώπων, την σύζυγο του Άρχοντα Βασιλιά.  Από αυτή την ένωση, κάτι γεννάτε και δεν είναι μόνο το νέο κρασί το οποίο ξεθάβεται από την Γή αλλά, και οι προγονικές ψυχές. Οι πίθοι, να υπενθυμίσουμε, εκτός από το να αποτελούν το κατεξοχήν δοχείο αποθήκευσης του κρασιού, ήταν και ένα δοχείο το οποίο χρησιμοποιούνταν στις ταφές. Οι προγονικές ψυχές δεν είναι πια οι νεκροί μας - πρόσωπα, αλλά όλο το προγονικό ψυχικό δυναμικό, το οποίο ο Διόνυσος με την εμφάνισή του, και διαρρηγνύοντας τους κοσμικούς διαχωρισμούς, φέρνει μαζί του. Μέσα σε όλο αυτό το υλικό, υπάρχει ένα μέρος συγγενικό, το οποίο τιμούμε μια φορά τον χρόνο αλλά και ένα μέρος, το οποίο θεωρείται για διάφορους λόγους μιαρό, και το οποίο θέλουμε να αποφύγουμε. Για την υπενθύμιση της σχέσης με το πρώτο, παραθέτουμε νεκρόδειπνα, ενώ για προστασία από το δεύτερο, τελούμε καθαρμούς και λαμβάνουμε προστατευτικά μέτρα. Το καλύτερο μέρος του προγονικού δυναμικού, το πιο συμβατό, θέλουμε να μας βοηθήσει, το χρειαζόμαστε για να εμψυχώσει την νέα γενιά που κυοφορείται, και αυτό το καλούμε να πράξει πραγματοποιώντας την συνέχιση της αιώνιας σύνδεσης.  Σε αυτό το πλαίσιο, ίσως και να μην είναι τόσο ακατανόητη μια τελετή, η οποία περιλαμβάνει το λίκνισμα νέων κοριτσιών (τα οποία μόλις το προηγούμενο μήνα παντρεύτηκαν και τώρα κυοφορούν ίσως;), πάνω από πίθους οι οποίοι φέρουν οίνο και ψυχές, όπως μας δείχνουν οι παραστάσεις . 

Ο μεγάλος κύκλος τελειώνει, με την εμψύχωση των ανθρώπινων σωμάτων, και πρέπει να κληθεί να επιστρέψει όλο το ανεκμετάλλευτο ψυχικό δυναμικό. Αυτό γίνεται με μια πένθιμη τελετή, στην οποία ύδωρ προσφέρεται ως χοή, μέσα από το χάσμα στους διψασμένους νεκρούς. Ο Ερμής, με την χθόνια λειτουργία του, συνοδεύει το "κοπάδι" στον κάτω κόσμο, και οι Πύλες κλείνουν για άλλον ένα χρόνο. Τώρα, η κόκκινη ταινία προστασίας μπορεί να αφαιρεθεί από τα ιερά,τα οποία ανοίγουν καθώς το εν λίμναις ιερό του Διονύσου κλείνει. Θα περιμένει τις Γεραρές την επόμενη χρονιά να το ανοίξουν πάλι, για την πραγματοποίηση ενός ακόμη κύκλου, ο οποίος θα συνέχει τελεστικά θεούς, ανθρώπους και προγονικές ψυχές, σε έναν εντυπωσιακό μυστηριακό  χορό του Ελληνικού Πολυθεισμού.

1. το πρώτο ψυχοσάββατο των χριστιανών πράγματι λαμβάνει χώρα μια εβδομάδα πριν την Κυριακή των Αποκριών δηλαδή την ίδια περίοδο
2.  Αυτό το αξίωμα τον Αθηναίων είχε κυρίως θρησκευτικά καθήκοντα και θεωρείται τελεστική επιβίωση των θρησκευτικών εξουσιών του Βασιλιά κατά τους Μυκηναϊκούς χρόνους.
3.  Σύμφωνα με την σχολή της Οξφόρδης μυθολογικό τελετουργικό αίτιο είναι ένας μύθος ο οποίος έχει φτιαχτεί για να εξηγήσει μια συγκεκριμένη τελεστική πρακτική.
4.  Ο Επώνυμος ήρωας του Δήμου Ικαρίας της Αττικής περιοχής η οποία θεωρούνταν αρχικό μέρος υποδοχής του Διονύσου και στην οποία βρίσκεται το Ικάριον Ιερό του Διονύσου, Βλ.  http://megaseniautos.blogspot.gr/2010/01/blog-post_3510.html
5.  Το άρθρο μας με τίτλο "Οι παραδοσιακοί παγανιστικοί εορτασμοί του Ηλιοστασίου" Φαινόμενα τ. 111
6.  Ας μην το συγχέουμε αυτό με την πεποίθηση κάποιων περί ατομικής επιβίωσης της ψυχής με αποτέλεσμα την παλιγγενεσία κτλ.
7.  Προφανώς και δεν επιθυμούμε να κάνει ο αναγνώστης κάποιον συσχετισμό με την έννοια όπως αργότερα εκφυλίστηκε με τον υλιστικό φυλετισμό.

Διαβάστε επίσης:

• Dionysos: Archetypal Image of Indestructible Life
• Dionysos (Gods and Heroes of the Ancient World)
• Dionysos in Archaic Greece: An Understanding Through Images (Religions in the Graeco-Roman World)
• Festivals of the Athenians (Aspects of Greek and Roman Life) 
• Gods of Love and Ecstasy: The Traditions of Shiva and Dionysus 
• The God Who Comes: Dionysian Mysteries Reclaimed
• ΔΙΟΝΥΣΟΣ - ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ
• Ο ΔΙΟΝΥΣΟΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ Τ' ΑΣΤΕΡΙΑ
• Ο ΘΕΟΣ ΔΙΟΝΥΣΟΣ: Προλεγόμενα στη μελέτη της Ελληνικής θρησκείας
• ΔΙΟΝΥΣΟΣ:ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ

• Choes and Chytroi - Henry R. Immerwahr (1946)
• The Lenaea, the Anthesteria, and the Temple εν Λίμναις - William Nickerson Bates (1899)
• Keres and Lemures - Herbert Jennings Rose (1948)
• The More Ancient Dionysia at Athens-Thucydides - Edward Capps (1907)

Supernatural, όταν οι Θεοί πεθαίνουν

Μερικά βράδια αφού έχω χαζέψει από την δουλειά το διάβασμα το τρέξιμο και ότι άλλο βάζω στο laptop καμιά σειρά να δω για κανα μισάωρο να χαλαρώσω. Ο καλύτερος μυαλοφάγος που έχω βρει για χάζεμα είναι μακράν το Supernatural. Η σειρά έχει όλα τα κατάλληλα χαρακτηριστικά για τέτοια χρήση. Φαντασία, δράση, γελοίο σενάριο, παιδική πλοκή και μπόλικη χαζομάρα ξεκουράζουν το μυαλό τέλεια.

Τα δύο αδέλφια πρωταγωνιστές έχουν όσα χρόνια παίζεται η σειρά σκοτώσει βαμπίρ, λυκάνθρωπους, φαντάσματα, shape shifters, δαίμονες, αγγέλους, trolls, κανίβαλους, διάφορα άλλα μυθολογικά όντα, Λεβιάθαν και μερικές φορές και  θεούς. Βασικά στην σειρά όλα πεθαίνουν με την κατάλληλη μαγική συνταγή ή αντικείμενο εκτός από τους Γουιντσεστερς οι οποίοι ακόμα και όταν πεθάνουν γυρνάνε πίσω για άλλη μια σεζόν.

Στο προχθεσινό επεισόδιο κατάφεραν και σκότωσαν (όχι οι ίδιοι αλλά θα εξηγήσω) ακόμα και τον Δία. Εν ολίγης η πλοκή είχε ως εξής. Τα αδέλφια βρίσκουν μια περίεργη υπόθεση με έναν τύπο ο οποίος πεθαίνει και μετά ξαναγυρνά στην ζωή. Ερευνώντας τον βρίσκουν και διαπιστώνουν πως η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται κάθε μέρα απ' όσον ο ύποπτος τους λέει. Ο Ίδιος δεν θυμάται καν ποιος είναι. Κάθονται κάτω με τα occult βιβλία τους βρε ποιος να είναι, τελικά είναι ο Τιτάνας Προμηθέας. Σκάει και μια γκόμενα με ένα 6χρονο φαίνεται πως ο Προμηθέας έχει γιό. Το πιτσιρίκι όμως έχει κληρονομήσει την κατάρα του πατέρα του. Οι Γουιντσεστερς πρέπει να δράσουν. Αφού μελετούν το σχετικό Lore, αποφασίζουν πως πρέπει να καλέσουν τον Δία (μέσω της σχετικής τελετής) και να τον πείσουν να πάρει πίσω την κατάρα. Μάλιστα έχουν προετοιμάσει και ένα παλούκι από κεραυνοβολημένο δέντρο για να τον σκοτώσουν αν δεν τους κάνει την χάρη. Εμφανίζεται ο Δίας, ο οποίος δεν γουστάρει τσαμπουκάδες και φαίνεται και λίγο οξύθυμος μην πω και χαιρέκακος ο οποίος μας πληροφορεί πως είχε χάσει τον Προμηθέα από το βουνό τα τελευταία 10 χρόνια . Για να μάθει να κάνει ο Τιτάνας μαλακίες ο Δίας του λέει πως θα πάρει στην θέση του το πιτσιρίκι να βασανίζει αυτό από δω και πέρα στην αιωνιότητα. Το πράγμα δεν πάει καλά και με κανα δυο κεραυνάκια οι ήρωες έχουν εξουδετερωθεί. Όμως στο πάρτι εμφανίζεται και η Άρτεμις η οποία απ' ότι φαίνεται είχε οδηγίες από τον Δία να βρεί τον Προμηθέα (κυνηγός γαρ η θεά). Αυτή όμως μάλλον ψιλογούσταρε τον Τιτάνα και γι αυτό δεν τον έβρισκε τόσα χρόνια.

Τα αδέλφια εκμεταλλεύονται το γεγονός, στρέφουν την Αρτεμη κατά του Δία, αυτή τον απειλεί με το τόξο της να αφήσει το κακόμοιρο το πιτσιρίκι ο Δίας είναι ανένδοτος και κεραυνοβολεί τον Προμηθέα. Η Άρτεμις βαράει ένα βέλος προς τον θεό αυτός χρησιμοποιεί σαν ασπίδα τον Τιτάνα, ο Προμηθέας πριν πεθάνει σπρώχνει το βέλος που έφαγε στο στήθος καρφώνει και τον Δία, πέφτουν και οι δύο κάτω (μάλλον νεκροί). Η Άρτεμις παίρνει τον πατέρα της και εξαφανίζεται η κατάρα για το πιτσιρίκι λύθηκε, άλλο ένα επεισόδιο τελείωσε ηρωικά και νικηφόρα για τους Γουιντσεστερς. Κλασσικά πράγματα αυτοί έχουν φάει το μισό ευρωπαϊκό Πάνθεον τόσες σεζόν.

Ο λόγος που είπα να ασχοληθώ στο παρόν είναι πως στο επεισόδιο αυτό περνάνε κάποιες τετριμμένες  ιδέες οι οποίες έχουν μεγάλη πέραση στην σύγχρονη φαντασία.
Ένα βασικό μοτίβο της σειράς είναι πως η μαγεία στα χέρια των κατάλληλων ανθρώπων είναι πανίσχυρη και μπορεί να σκοτώσει τα πάντα μέχρι και τους θεούς. Ο μόνος που δείχνει να διαφεύγει από αυτή την μοίρα μέχρι στιγμής είναι Ο Θεός (ο οποίος δεν έχει εμφανιστεί και ποτέ στην σειρά αλλά υπονοείται). Φυσικά η σειρά είναι fantasy όμως έχει και αυτό την σημασία του. Ο άνθρωπος με τα κατάλληλα εργαλεία μπορεί να νικήσει τα πάντα. Φυσικά και αυτή η νοοτροπία παρά το ότι τα εργαλεία είναι ανορθολογικά δηλαδή η μαγεία είναι εντελώς σύγχρονη και αθεϊστική. Μάλιστα η ίδια η μαγεία παρά τις όποιες ομοιότητες στην πρακτική με την ιερουργία και τις τελετές, από τους αρχαίους συχνά θεωρείτο αθεϊα καθώς τις περισσότερες φορές σκοπό της έχει των εξαναγκασμό των ισχυροτέρων του ανθρώπου δυνάμεων προς όφελος του μάγου. Ο μάγος πιστεύει πως με τα κατάλληλα εργαλεία μπορεί να εξαναγκάσει ακόμα και τους θεούς να υποταχθούν στην θέληση του. Ο παραλληλισμό με τον σύγχρονο άνθρωπο ο οποίος με τα κατάλληλα εργαλεία, αυτή την φορά όχι μαγικά αλλά τεχνολογικά τίθεται υπεράνω των πάντων είναι προφανείς. Μάλιστα στην πραγματική ζωή όπως και στην σειρά ο άνθρωπος είναι και το ηθικό μέτρο και ο κριτής των πραγμάτων. Σιγά μην αφήσουμε τον Δϊα να καταραστεί τον φιλάνθρωπο Προμηθέα, ο Δίας είναι κακός.

Με αυτό ερχόμαστε στην δεύτερη κοινή πεποίθηση. Πως οι θεοί ναι μεν μπορεί να υπάρχουν για τις ανάγκες μιας fantasy σειράς όμως δεν είναι τόσο δυνατοί όσο κάποτε. Αυτό συμβαίνει γιατί οι άνθρωποι δεν τους λατρεύουν. Συχνές τέτοιες αναφορές στην σειρά και μάλιστα για αυτό κατηγορεί ο Δίας τον Προμηθέα (και τον τιμωρεί), πως δίνοντας τις τέχνες και την φωτιά στους ανθρώπους αυτοί επάψαν να λατρεύουν τους θεούς οπότε αυτοί έχασαν την δύναμη τους. Δηλαδή η δύναμη των θεών αν όχι ακόμα και αυτοί οι ίδιοι εξαρτάται από τους ανθρώπους. Άλλη μια προφανής επίδραση του αθεϊσμού, του οποίου οι διάφορες σχολές έχουν κατά καιρούς υποστηρίξει πως οι θεοί είναι κατασκευάσματα του ανθρώπου. Και αυτό το μοτίβο φοριέται πολύ στα μυθιστορήματα. Έτσι στα γρήγορα μου έρχονται στο μυαλό τουλάχιστον δυο πολύ ωραία, όπως "το άρωμα του ονείρου" του Ρόμπινς και το  "ο πόλεμος των θεών" του Neil Gaiman το καθένα με τις ιδιαιτερότητες του έχουν καλλιεργήσει τέτοιες απόψεις.



Γι' αυτό το σύγχρονο πνεύμα, υπάρχει ένα κυρίαρχο σύμβολο, το οποίο μάλιστα πολλοί αποδίδουν συνολικά στον Ευρωπαϊκό (σύγχρονο) πολιτισμό. Το σύμβολο αυτό είναι ο Προμηθέας. Είναι λένε ο Προμηθεικός ή Φαουστικός χαρακτήρας του ανθρώπου, ο οποίος φανερώνεται και με΄σω των τεχνών που κατεργάζεται ο ίδιος παίρνει την θέση που του πρέπει στην κοσμική πυραμίδα, πάνω από δαίμονες και φανταστικά όντα πάνω από τους ίδιους τους θεούς. Όσον αφορά τον χαρακτήρα του Φάουστ πολύ πιθανόν να είναι έτσι τα πράγματα καθώς η εξέγερση του Διαβόλου κατά του χριστιανού θεού και η ταύτιση του ανθρώπου με τον Φαουστικό χαρακτήρα δείχνει την μετάβαση από την θεοκρατική υποταγή του μεσαίωνα στον μοντέρνο κόσμο της επιστήμης και της λογικής. Είναι όμως άραγε έτσι τα πράγματα και με τον Προμηθέα; Είναι δηλαδή ο τιτάνας ένα πρώιμο πρότυπο του δυτικού άθεου ανθρώπου - οπότε καλά έκαναν και οι Γουιντσεστερς και τον βοήθησαν - ή μήπως ο τρόπος που από πολλούς διαβάζεται ο μύθος είναι λανθασμένος;.

Η λανθασμένη αυτή ανάγνωση του μύθου οφείλεται κυρίως στην αποσπασματικότητα με την οποία αντιμετωπίζεται κατά την οποία από τα τρία ουσιαστικά τμήματα του ίδιου μύθου λαμβάνεται υπόψη μόνο το ένα. Έτσι πολύ ορθά ο Vernant πριν χρόνια είχε υποστηρίξει πως ο μύθος του Προμηθέα έχει νόημα μόνο αν εξεταστεί συνολικά. Μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα του μύθου έχει ως εξής.
Τα ανθρώπινα όντα (φτιαγμένα από τους θεούς;) ήταν αρχικά ομοτράπεζοι των θεών και ζούσαν σαν αθάνατοι μαζί τους. Όμως οι θεοί με εξέχοντα τον Δία αποφάσισαν πως θα έπρεπε να υπάρξει διαχωρισμός μεταξύ των δύο οντικών καταστάσεων. Για το πώς θα γίνει αυτό ο πολυμήχανος Δίας σκαρφίστηκε τα εξής και επέλεξε για όργανο της θέλησης του τον μοιραίο Τιτάνα.

Ο Δίας, σε ένα από τα κοινά τραπέζια, αφήνει στον Προμηθέα την πρωτοβουλία του διαχωρισμού του φαγητού. Αυτή είναι η πρώτη φορά που οι ομοτράπεζοι θεοί και άνθρωποι καλούνται να έχουν ξεχωριστές μερίδες. Ο Προμηθέας, Τιτάνας γάρ έχει το μπάχαλο στο αίμα του (γι αυτό και είναι το όργανο της θέλησης του Δία για την περίσταση) αποφασίζει να ρίξει τους θεούς και να ευνοήσει τους ανθρώπους. Έτσι παίρνει τα καλά κομμάτια κρέατος και τα δίνει στους ανθρώπους ενώ μασκαρεύει με λίπος τα κόκαλα και τα προσφέρει στους θεούς. Ο δήθεν ανήξερος Δίος τα παίρνει στο κρανίο αλλά κάνει προσωρινά την πάπια. Τέλος πρώτου επεισοδίου και πρώτου διαχωρισμού. Οι άνθρωποι από εδώ και πέρα χρειάζονται την βροτή τροφή (το κρέας κτλ που χαλάει και καταναλίσκεται) για να θρέψουν τις γαστέρες τους εν αντιθέσει με τους θεούς οι οποίοι την βγάζουν μια χαρά και με τα άσπρα αθάνατα κόκκαλα.

Ο διαχωρισμός όμως δεν είναι πλήρης και ο Δίας περνάει στην δεύτερη μηχανορραφία. Ωραίο λέει το όν άνθρωπος αλλά δεν θα ήταν πιο ωραίο και αν ελάμβανε ένα συμπληρωματικό όν για συντροφιά σαν δώρο από τους θεούς; Ας φτιάξουμε ένα όν γυναίκα προικισμένο με όλα μας τα δώρα να κάνουν παρέα. Φτιάχνουν λοιπόν την Πανδώρα στην οποία κάθε θεά και θεός έδωσαν από ένα χάρισμα της περάσαν και ένα κουτί έκπληξη και την στείλαν στον αδελφό του Προμηθέα τον Επιμηθέα. Τα υπόλοιπα γνωστά έγινε ο χαμός, τέρμα δευτέρου επεισοδίου και δεύτερου διαχωρισμού. Από εδώ και πέρα οι άνθρωποι δεν είναι ολοκληρωμένα όντα σαν τους θεούς αλλά διαχωρισμένα σε δύο φύλλα χάνουν την αθανασία και πρέπει να αναπαράγονται.

Ο Διαχωρισμός βροτών από αθανάτους επετεύχθει αλλά μαζί με όλα τα δεινά στον κόσμο της φυσικής εκδήλωσης, οι άνθρωποι είναι λίγο γυμνοί και ανίκανοι, οπότε για να την παλέψουν χρειάζονται εφόδια. Εισέρχεται λοιπόν ξανά στην ιστορία ο Τιτάνας μας, ο οποίος από φιλανθρωπία και από νεύρα που του γύρισε μπούμερανγκ η πρώτη μηχανοραφία με το τραπέζι κλέβει την φωτιά και την πάει στους ανθρώπους. ο Δίας πάλι το παίζει ανήξερος, λές και δεν ήταν αυτός που ήθελε τον αρχικό διαχωρισμό, αφήνει την φωτιά στους ανρθώπους και τιμωρεί τον Τιτάνα. Εξ' άλλου  Τιτάνας ήταν που σε κάθε περίσταση με τις πράξεις του πραγματοποίησε τον οντικό διαχωρισμό των ανθρώπων με τους θεούς. Ο Δίας  δεν έκανε κάτι. Η βούληση του όμως έδρασε μέσω του Προμηθέα απ' όταν πάρθηκε η αρχική απόφαση να είναι ο Τιτάνας αυτός που θα κληθεί να μοιράσει το κρέας. Ίσως αν το μοίραζε ισόποσα να ήμασταν ακόμη ομοτράπεζοι των θεών.

Έτσι με αυτή την οπτική ο Τιτάνας ούτε φιλάνθρωπος είναι αφού στάθηκε το όργανο του διαχωρισμού, αλλά ούτε και επαναστάτησε αφού στην πραγματικότητα ολοκλήρωνε την μητιδα (πονηριά) του Δία. Επομένως δεν μπορεί και να χρησιμοποιηθεί ως σύμβολο για τον φαουστικό χαρακτήρα του σύγχρονου ανθρώπου.

Ίσως βέβαια όλα αυτά, μέχρι και το επεισόδιο όπου οι τρομεροί Γουιντσεστερς νομίζουν πως βοηθούν τον Προμηθέα εξοντώνοντας τον κακό Δία, να μην είναι τίποτα άλλο παρά ένα ακόμα παιχνίδι του πατέρα θεού, ο οποίος κοιτώντας από ψηλά γελάει με την χαζομάρα μας (ανθρώπων και Τιτάνα) και περιμένει να δει πότε θα βάλουμε μυαλό. Ίσως αν δει πως με ελεύθερη βούληση σοβαρευόμαστε να μας ξανακαλέσει στο μεγάλο τραπέζι του Ολύμπου. Μέχρι τότε οι άνθρωποι θα είμαστε καρφωμένοι με τα δεσμά της φυσικής ύπαρξης, εξαναγκασμένοι από την μοίρα και την βούληση του Διός να στενάζουμε και να πεθαίνουμε. Στο ενδιάμεσο με τις τέχνες μας θα βλέπουμε και κανα Supernatural να περνά η ώρα.