Ελλήνων αφηγήσεις - Συνεντεύξεις Ρ. Αναστασάκη και Β. Ρασσιά

Στο προσωπικό δικτυακό Project "Ελλήνων Aφηγήσεις" του Μηνά Παπαγεωργίου ανέβηκαν πρόσφατα, μετά από ένα μεγάλο διάλειμμα, δύο ακόμα συνεντεύξεις (σχολιασμός στην πρώτη συνέντευξη που είχε παραχωρήσει ο εκδότης του περιοδικού Δαυλός Λάμπρου εδώ), σημαινόντων προσώπων του "ελληνοκεντρικού" χώρου, τις οποίες άκουσα με προσοχή και θα ήθελα να σχολιάσω. Ο σχολιασμός θα γίνει όχι τόσο στεκόμενος στα επιμέρους ζητήματα που συζητιόνται, εξάλλου μεγάλο μέρος των συνεντεύξεων, και λογικό είναι αυτό, αναλώνεται στα εύπεπτα βιογραφικά στοιχεία των συνεντευξιαζόμενων και στο τι έκανε πρώτος ο καθένας κερδίζοντας επάξια μια τιμητική θέση στον χώρο, όσο στην γενική αύρα που αναδύεται και σε θέματα ή σημεία που κατά την γνώμη μου δεν αναλύονται και δεν σχολιάζονται, ενώ αυτά ίσως να ήταν πιο σημαντικά, και για την ευρύτερη κατανόηση των προσωπικοτήτων που παρουσιάζονται, αλλά, κυρίως, για την κατανόηση της πορείας και των διεργασιών, ιδεολογιών και φαινομένων του ίδιου του χώρου που απασχολεί σε αυτό το project τον συγγραφέα. Μάλιστα μου κάνει εντύπωση πως δεν ρωτιούνται ορισμένα πράγματα έτσι όπως οδηγούνται από τις ίδιες τις συζητήσεις. 

Το πρώτο τέτοιο ζήτημα που αμέσως προκύπτει από τις συνεντεύξεις και που θα προκύψει και από πιθανές επόμενες με αντίστοιχες προσωπικότητες (πχ Π. Μαρίνη, Μ. Βερέττα κτλ) είναι ο χρόνος δράσης και εμφάνισης. Ο Αναστασάκης μας λέει πως ιδρύει το Ιδεοθέατρο το 1991 ενώ ο Ρασσιάς την ίδια εποχή ξεκινάει να εκδίδει το Διιπετές (μάλιστα από τους κόλπους της άσχετης με τον χώρο Ανοιχτής Πόλης) και συγγράφει τα πρώτα του σχετικά βιβλία. Για το ζήτημα αυτό θα ήθελα μια ανάλυση των συγγραφέων στο πώς εξηγούν αυτή την πολύπλευρη και ταυτόχρονη ανάδυση του "ελληνοκεντρικού χώρου", καθώς κάτι τέτοιο δεν γίνεται εμφανές ούτε καν σαν αίσθηση στα παρεχόμενα από αυτούς βιογραφικά στοιχεία. Δηλαδή, το αν κάποιος οδηγήθηκε εκεί από τον Παπαδιαμάντη που διάβαζε πιτσιρικάς ή από έναν Ινδιάνο που του μίλησε για την γλώσσα στην οποία ονειρεύεται είναι ωραίες ατάκες για την συνέντευξη αλλά δεν δείχνουν καμία ενσυναίσθηση των ευρύτερων διαδικασιών που εν ολίγοις τους δημιούργησαν (Για παράδειγμα στην Γαλλία και σε πολύ σοβαρότερο και ευρύτερο επίπεδο ανάλογες συζητήσεις έχουν ξεκινήσει 10+ χρόνια πριν με το σημαδιακό έργο του 81 του Benoist "Comment peut-on être païen" ενώ ήδη από το 82 η Ελεύθερη Σκέψις έχει εκδόσει το "Η Θρησκεία τηςΕυρώπης" του ίδιου. Αν το πάμε και παραπέρα θα δούμε πως πχ το "The new polytheism" του D.L. Miller είχε εκδοθεί το 71! ). Και δεν είναι μόνο οι κοινωνικές συνθήκες ή μια ασαφής αύρα που επιτρέπει την γέννηση του ελληνοκεντρικού χώρου αλλά πιθανώς και άλλοι πιο ειδικοί παράγοντες τους οποίους καλό θα ήταν αν υπάρχουν να μπορούν να τους αναγνωρίσουν αν όχι αναλύσουν αυτοί που έζησαν τα πράγματα εν τη γενέσει τους.

Σε συνέχεια των παραπάνω και κυρίως λόγω της προσπάθειας ανάδειξης της μοναδικότητας τους (που αδιαμφισβήτητα υπάρχει)  κανείς από τους συνεντευξιαζόμενους δεν περιέχει, ή απλά υποβαθμίζει, στο αφήγημα του, τις μεταξύ τους σχέσεις, επαφές και πιθανές αλληλοεπιρροές ή διαμορφώσεις που τους οδήγησαν σε συγκεκριμένες επιλογές, θέσεις ή στάσεις, οι οποίες τελικά καθόρισαν τα ιδιαίτερα τους χαρακτηριστικά. Με άλλα λόγια, από τις αρχές της δεκαετίας του 90 μέχρι και τα μέσα-τέλη του (περίοδο πρώτης μάζωξης στον Όλυμπο, δημιουργία του ΥΣΕΕ κτλ) Ραδάμανθυς, Ρασσιάς, Μαρίνης, Ολύμπιος και άλλοι ήταν οι 30-40 όλοι και όλοι άνθρωποι ανά την ελληνική επικράτεια (όπως αναφέρει ο Ρασσιάς για την πρώτη συνάντηση στο σπίτι του Τρύφωνα) οι οποίοι καλλιεργούσαν και πάσχιζαν για αυτές τις ιδέες και μεταξύ τους γνωρίζονταν, συνεργάζονταν, αγαπιόνταν ή μισιόνταν, ουσιαστικά αλληλοεπιδρούσαν άμεσα και δεν εμφανίστηκαν απλά τυχαία ή παράλληλα ακολουθώντας ο καθένας τον δρόμο του όπως ίσως φαίνεται αν σταθούμε στις συνεντεύξεις.

Πηγαίνοντας το θέμα ακόμα πιο πέρα, το κάπως ευρύτερο κοινό που απευθύνονταν όλοι αυτοί, ήταν μια κοινή δεξαμενή με το κοινό του ευρύτερου χώρου της αναζήτησης που επίσης θέριευε την ίδια περίοδο - εποχή δόξας για περιοδικά όπως το "Τρίτο μάτι"-  σε διαφόρους άλλους συλλόγους, αίθουσες, φόρουμ κτλ. Ουσιαστικά σε μεγάλο ποσοστό και πέρα από τις δηλωμένες και υπαρκτές διαφοροποιήσεις ή εστιάσεις, την δεκαετία του 90, ειδικά προς τα τέλη του, κάποιος θα μπορούσε την μια μέρα να πάει σε εκδρομή για την κούφια Γη με το "Τρίτο μάτι", την επόμενη να παρακολουθεί μια διάλεξη του Ρασσιά, την μεθεπόμενη ένα δρώμενο της "φιλοσοφικής ελληνικής θρησκείας" του Ραδάμανθυ και ανάμεσα να έχει διαβάσει κανά Φουράκη ή Κεραμυδά, πολλές φορές μάλιστα όλα αυτά ίσως συνέβαιναν και ταυτόχρονα. Πχ να κάνει εκδρομή το "Τρίτο μάτι", να ανάβει θυμίαμα για τους Θεούς ο Ρασσιάς και ο Κεραμυδάς να τρώει πατατάκια 2 μέτρα πιο εκεί. Όλος αυτός ο κόσμος δεν ενδιαφέρθηκε για την αρχαία Ελλάδα επειδή εμφανίστηκε από το πουθενά ο Ρασσιας η ο Ραδάμανθυς ούτε προφανώς ήταν οι μοναδικές εξαιρέσεις στα 11εκ που πίστευε ο Ρασσιάς πως θα τον βρίζουν για αυτά που έγραφε στο βιβλίο του, παρά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αποτελούν εξίσου με τους πρώτους - αν και σε άλλο επίπεδο - αποτέλεσμα των ευρύτερων διαδικασιών που θα ήθελα να αναλύονται ή να αναγνωρίζονται.

Το αμέσως επόμενο βήμα που μας οδηγεί το παραπάνω σκεπτικό και ενισχύεται μάλιστα ακούγοντας τους συνεντευξιαζόμενους να μιλάνε για τις πολυάριθμες εκδηλώσεις της δεκαετίας του 90, ή για τους καθημερινούς καφέδες στο Θησείο με όψιμους ενδιαφερόμενους για τον νέο ιδεολογικό χώρο, είναι τι στο καλό συνέβη με όλο αυτό το κόσμο, με όλες αυτές τις αίθουσες διαλέξεων, τα περιοδικά, το ενδιαφέρον, τις ιδέες κτλ. Και για να το θέσω απλά, θα ήθελα την γνώμη τους στο γιατί ξεφούσκωσε όλο αυτό το αρχαιολατρικό ρεύμα, ταυτόχρονα με την ευρύτερη του διάδοση. Μετά θα ήθελα, εφόσον αυτοί υπήρξαν οι πρωτεργάτες του, μια αυτοκριτική στο αν φταίνε και οι ίδιοι για αυτό. Τι θα έκαναν διαφορετικά σήμερα, τι έγινε λάθος, τι θα μπορούσε να έχει γίνει και αντίστοιχες ερωτήσεις στις οποίες ενδεχομένως να είχαν ενδιαφέροντα πράγματα να πουν. Από την άλλη, αν σε όλο αυτό το φαινόμενο απλά αναγνωρίζουμε μια πρόσκαιρη γενικότερη τάση (αποφεύγοντας έτσι την αυτοκριτική μας), η οποία υπό την πίεση άλλων ισχυρότερων τάσεων ατόνησε, τότε οι αρχαιολατρικές ταυτοτικές αναζητήσεις (η πηγή δηλ του Project του Μηνά) έχουν σήμερα κάποιο αντίστοιχο νόημα με αυτό που ξεκίνησε την δεκαετία του 90, όταν απλά έμειναν κάποιοι άνθρωποι που είτε βιοπορίζονται από αυτό είτε στην διαδρομή ταύτιστηκαν με αυτό και απλά θα απωλέσουν τον εαυτό τους αν εξαφανιστεί και το αντικείμενο ενδιαφέροντος;

Στα πιο ειδικά θέματα, βρίσκω τουλάχιστον δύο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις για περαιτέρω ερωτήσεις και ανάλυση στα ζητήματα που προκύπτουν στην συνέντευξη του κ. Αναστασάκη. Η πρώτη είναι στο σημείο που αναφέρεται στα μαθήματα αρχαίων ελληνικών και την δημιουργία της "Ελληνικής Αγωγής" η οποία στο ευρύ κοινό έχει ταυτιστεί με το πρόσωπο του Αδωνι Γεωργιάδη. Στο σημείο αυτό θα ήθελα μια ανάλυση των σημείων επαφής του ελληνοκεντρικού χώρου με προσωπικότητες όπως του Άδωνι, το κοινό μετέπειτα δεξιών κομμάτων όπως του Λάος στο οποίο ο εν λόγω "αρχαιολάτρης" ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα κτλ. Θα ήθελα να φανεί τι ξεχωρίζει πχ τον Αναστασάκη που παρέμεινε προσηλωμένος στους σκοπούς του Ιδεοθεάτρου από τον Άδωνι ο οποίος μετά από όλες τις πολιτικές κωλοτούμπες κατέληξε στην νεοφιλελεύθερη Ν.Δ και υπουργός. Και από αυτούς τους δύο ίσως να μπορούμε να βγάλουμε αντίστοιχα συμπεράσματα για το ευρύ κοινό που ενδεχομένως την δεκαετία του 90 ήταν αναζητητές της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, το 2000 ψηφοφόροι του Λάος και σήμερα...τι;

Η δεύτερη περίπτωση προκύπτει από τις αναφορές του κ. Αναστασάκη στους δασκάλους του και τις επιρροές του καθώς και στις φιλοσοφικές/θρησκευτικές του ("πυθαγόριες") τάσεις. Στην συνέντευξη αναφέρεται στους Σ. Νάγο και Π. Γράβιγγερ (2), οι οποίοι αμφότεροι υπήρξαν αφενός αρχαιολάτρες (στον βαθμό που ασχολήθηκαν ανάμεσα σε όλα τα άλλα με τα σχετικά θέματα), και αφετέρου Τέκτονες και Θεοσοφιστές (και τα δύο χωρίς ίχνος μομφής). Και οι δύο ήταν σημαίνοντα πρόσωπα και στον ελληνικό τεκτονισμό αλλά και στην διάδοση των θεοσοφικών ιδεών στην ελληνική κοινωνία, είτε με το συγγραφικό τους έργο, είτε με τις ομιλίες τους κτλ. Γνωρίζοντας πως ο ελληνοκεντρισμός σε ένα τεκτονικό/θεοσοφικό περιβάλλον είναι επιθετικός προσδιορισμός μιας τάσης (μπορούμε να διαπιστώσουμε πως τις προηγούμενες δεκαετίες εμφάνισης του Ελληνοκεντρικού κινήματος ο μόνος "χώρος" που ενδιαφέρονταν για τέτοια θέματα ήταν ο τεκτονισμός) ενώ τα δεύτερα ουσιαστική ιδιότητα (όπως αντίστοιχα υπήρξαν ινδουιστοκεντρικοί θεοσοφιστές), εγώ θα ρώταγα τον "Ραδάμανθυ" κατά πόσο λοιπόν η δική του οπτική, διδασκαλία, ομιλίες, έργο κτλ περιέχει ερμηνείες και αναγνώσεις θεοσοφικές και κατά πόσο αρχαιοελληνικές. Η αλλιώς κατά πόσο ο "Πυθαγορισμός" του ομοιάζει με τον μεσαιωνικό και ύστερο δυτικό μυστικισμό - νεοπυθαγορισμό αντίστοιχων ομάδων (μασωνικών κτλ - υπάρχει εξάλλου περιοδικό Πυθαγόρας της μεγάλης στοάς της Ελλάδος) και κατά πόσο με τον Πυθαγορισμό που θα μας παρουσίαζε ένας ιστορικός/φιλόλογος, δρ φιλοσοφίας της αρχαίας Ελλάδος. Οι απαντήσεις νομίζω θα ήταν ενδιαφέρουσες και θα έδιναν έναυσμα για περαιτέρω συζήτηση πάνω στις διαφορετικές προσλήψεις της αρχαίας Ελλάδας στην σύγχρονη Ελλάδα. Κάτι αντίστοιχο θα μπορούσε να προκύψει και από τις συνεχείς αναφορές και το ενδιαφέρον του κ. Ρασσιά για τους καρμπονάρους και τις μυστικές εταιρίες. Αντίστοιχα στο μέλλον θα μπορούσε να ερωτηθεί το ίδιο πχ ο κ. Μαρίνης σε σχέση με το ενδιαφέρον του για τον Ινδουισμό, τον φυλετισμό, την Σβάστιγκα κτλ. Όλα αυτά τα δεδομένα θα μπορούσαμε να τα συγκρίνουμε πχ με την περίπτωση του "πνευματικού και μύστη δασκάλου" Ν. Μαργιωρή που κάποια χρόνια πριν, το 1976, ίδρυσε το "Ομακοείο Αθηνών". Και αυτός εξάλλου στο έργο του και στις ομιλίες του θεματολογία της αρχαίας Ελλάδας χρησιμοποιούσε κατά κόρον, γιατί διαφοροποιείται από το ελληνοκεντρικό χώρο της δεκαετίας του 90. Η θεματολογία του σε έργα όπως Η ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣΟΦΙΑ, ΤΟ ΚΟΣΜΙΚΟ ΑΥΓΟ πως σχετίζεται ή που ομοιάζει/διαφέρει από τις αντίστοιχες αναζητήσεις και ενδιαφέροντα του κ. Αναστασάκη, ή αναλόγως τι σχέσεις βρίσκουμε μεταξύ του έργου του ΔΡΑΒΙΔΕΣ ΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ και μεταξύ του "προκατακλυσμιαίου πολιτισμού" του κ. Μαρίνη αν οι δεύτεροι είναι ένα αυτοτελές φαινόμενο των 90s.

Σε γενικές γραμμές η συνέντευξηΑναστασάκη δεν έχει πολύ ζουμί όπως λέει ο λαός καθώς αναλώνεται περισσότερο στα περιαυτολογικά βιογραφικά στοιχεία και τις δράσεις του Ιδεοθεάτρου, αλλά αφήνει μια ευχάριστη επίγευση (ρήτωρ και ηθοποιός γαρ ο συνεντευξιαζόμενος) μαζί με ένα θετικό κλείσιμο. Αυτό ίσως είναι ένα ζήτημα που θα πρέπει να κοιτάξει ο κ. Παπαγεωργίου δηλαδή πως να μην γέρνουν οι συνεντεύξεις προς τα παραπάνω στοιχεία τα οποία εύκολα μπορούμε να τα διαπιστώσουμε από το διαδίκτυο αναζητώντας τους συνεντευξιαζόμενους, εις βάρος της προσωπικής οπτικής, άποψης και μεταφοράς ιστορικών στοιχείων τα οποία δεν μπορεί ο θεατής να μάθει εξίσου εύκολα.

Η δεύτερη συνέντευξη μου άρεσε και μου κράτησε περισσότερο το ενδιαφέρον καθώς ο κ. Ρασσιάς έκανε αυτό στο οποίο είναι ο καλύτερος στον χώρο, ήτοι συζήτηση με αναφορές σε ένα σωρό (εκ πρώτης διαφορετικά) πράγματα με μεγάλες δόσεις ιδεολογίας και πολιτικών κατ' ουσία τοποθετήσεων και αναφορών. Τα επι μέρους προβληματικά που με ενοχλούν (και απορώ γιατί δεν ενοχλήθηκε ο δημοσιογράφος και να κάνει καμιά ερώτηση παραπάνω όταν λαμβάνει απάντηση "γιατί να σου δώσω στοιχεία" :-) ) είναι γνωστά τα έχω αναλύσει αρκετές φορές (συζήτηση προέκυψε μάλιστα και στα σχόλια εδώ) οπότε δεν έχω λόγο να είμαι κουραστικός και να επαναλαμβάνομαι.

Από κει και πέρα, ως γνωστόν, ο κάθε άνθρωπος είναι σε μεγάλο βαθμό προϊόν του καιρού του και όπως ο Μάρουλος διάβαζε Οβίδιο και Λουκρήτιο και στο ύφος αυτών έγραψε τους ύμνους του (φυσικά όχι εκ του μηδενός), έτσι και ο Ρασσιάς διάβαζε Μάρουλο κτλ (και δεν εμφανίστηκε Διιεπετής να τον βρίζουν 11εκ), ο Ραδάμανθυς Νάγο και οι επόμενοι αυτούς, καθορίζοντας, εν πολλοίς, μέσω Μείξις και Ανακύκλισης (sic) το παρόν και το μέλλον μέρους αυτού του χώρου που ονομάζουμε "ελληνοκεντρικός".