Σάββατο 11 Απριλίου 2009

Ο Ηρακλής, ο Θεός ποταμός, ο άνθρωπος


Από τους πολύ παλαιούς χρόνους ο άνθρωπος προσπαθούσε να "τιθασεύσει" την Φύση προς το δικό του όφελος. Συχνά αυτή η μάχη ήταν μια μάχη ζωής και θανάτου αφού η επιβίωση του εξαρτάτο από την έκβαση της. Ταυτόχρονα όμως πολλές ενέργειες του ανθρώπου έδιναν και ζωή όπως πχ στις παραδοσιακές καλλιέργειες με τις πεζούλες στις Κυκλάδες που πάντα είχαν έλλειψη νερού. Αυτή την διττή σχέση με την φύση μας δείχνει με τον καλύτερο τρόπο και ο Ελληνικός μύθος του Ηρακλή με τον Αχελώο. Ο ήρωας πάλεψε με τον υιό του Ωκεανού και της Τηθύος για την Διηάνειρα και κατά την μάχη του απέσπασε το κέρατο, χαρακτηριστικό σε όλες τις απεικονίσεις του. Ο Αχελώος παραδέχτηκε την "ήττα" του και έπεισε τον ήρωα να του δώσει πίσω το κέρατο. Σε αντάλλαγμα ο θεός ποταμός δώρησε στον Ηρακλή το Κέρας της Αμάλθειας.
μνηστήρ γαρ ην μοι ποταμός, Αχελωον λέγω, ός μ' έν τρισίν μορφαίσιν εξήτει πατρός, φοιτών εναργής ταύρος, άλλοτ' αίόλος δράκων έλικτός, άλλοτ' ανδρείω κύτει βούπρωρος· εκ δε δασκίου γενειάδος κρουνοί διερραίνοντο κρηναίου ποτού.




Σήμερα πια ο άνθρωπος δεν δυσκολεύεται και τόσο σε αυτή την μάχη, δεν χρειάζεται να είναι ήρωας. Πολλά ανθρωπάκια μαζί έχουν την δύναμη να αφανίζουν θεούς ποταμούς, λίμνες, δάση, Νύμφες, πηγές τα πάντα. Επειδή όμως δεν είναι ήρωας ο σύγχρονος άνθρωπος δεν καταλαβαίνει κι' όλας, δεν έχει συναίσθηση των αποτελεσμάτων των πράξεων του. Έτσι έχοντας ώς κριτήριο το άμεσο και προσωπικό κέρδος, φέροντας τα μυωπικά γυαλιά καταλήγει να χαίρεται πρόσκαιρα την έκβαση της μάχης, μεταφέροντας την ύβρι του στις επόμενες γενιές οι οποίες πάντα στο τέλος χάνουν γιατί όπως πολύ σωστά έχει ειπωθεί, εμείς χρειαζόμαστε την φύση, εμείς έχουμε ανάγκη τον Θεό ποταμό όχι αυτός εμάς. Αυτός απλά υπάρχει.
Μια τέτοια ύβρι πληρώνουν και σήμερα, οι κατά κύριο λόγο
καλλιεργητές της Θεσσαλίας, και αντί να σκεφτούν μήπως φταίει για την σημερινή εικόνα, ο εδώ και δεκαετίες λανθασμένος τρόπος καλλιέργειας, η λανθασμένη επιλογή προϊόντων ( να ναι καλά η ΕΕ που επιχορηγούσε το απαιτητικό σε νερό βαμβάκι ) , βάλθηκαν να αποσπάσουν ακόμα μια φορά το κέρατο από τον Θεό Αχελώο. Σε αυτήν τους την παράλογη απαίτηση, βρίσκουν και σύμμαχο την σημερινή κυβέρνηση η οποία δια του υπουργού περιβάλλοντος πριν λίγες ημέρες ανέπτυξε την επιχειρηματολογία της γιατί το έργο εκτροπής του Αχελώου, όχι μόνο δεν είναι καταστρεπτικό για το περιβάλλον, αλλά μάλλον ωφέλιμο, λες και μπορεί ο άνθρωπος που κινείται με μόνο γνώμονα το κέρδος να κάνει κάτι ωφέλιμο για ένα σύνολο που υπερβαίνει κατά πολύ την ίδια του την γνώση. Χθες 10 Απριλίου πολλές από τις μεγαλύτερες οικολογικές οργανώσεις της χώρας σε κοινή τους ανακοίνωση αποδόμησαν την επιχειρηματολογία του Κ. Σουφλιά επιμένοντας στην εδώ και καιρό άποψη τους πως το έργο εκτροπής του Αχελώου, όχι μόνο δεν θα λύσει το πρόβλημα υδροδότησης της Θεσσαλίας, αλλά θα αποβεί και περιβαλλοντολογικά καταστρεπτικό. Σχετικές ειδήσεις διαβάζουμε εδώ.
Δεν θα ανοίξω εδώ το πάντα σημαντικό θέμα της ύπαρξης διχογνωμίας σε ανάλογα ζητήματα μεταξύ των επιστημόνων των εταιριών, κυβερνήσεων κτλ και των επιστημόνων των οικολογικών οργανώσεων πράγμα που απλά κάνει την επιστήμη να φαντάζει εξ' ίσου υποκειμενική με τις προσωπικές του καθενός απόψεις, δεν θα σταθώ ούτε και στο γεγονός πως στην πραγματικότητα αδυνατούμε να κατανοήσουμε πλήρως τις συνέπειες των πράξεων μας στο περιβάλλον. Θα σταθώ όμως στην μάχη του Ήρωα με τον Θεό ποταμό. Θα σταθώ σε αυτό που μας λέει ο Μύθος, πως για να κρατήσουμε στο χέρι μας το Κέρας της Αμάλθειας, πρέπει να επιστρέψουμε το κέρατο του ποταμού. Και αν σήμερα είναι πολύ δύσκολο στον άνθρωπο να καταλάβει και να λατρεύει τον Αχελώο όπως έκαναν οι πρόγονοι μας, τουλάχιστον φαντάζει ευκολότερο να καταλάβει πως με το να τον αφανίσει, απλά ανοίγει τον δρόμο και για τον δικό του αφανισμό. Ας λειτουργήσει έστω το ένστικτο αυτοσυντήρησης αφού για ανώτερα πράγματα δεν είμαστε ικανοί.




8 σχόλια:

keraonas είπε...

ΕΜΕΙΣ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΚΡΑΤΑΜΕ ΦΙΛΕ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ 'ΚΕΡΑΣ ΤΗΣ ΑΜΑΘΕΙΑΣ' ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΧΑΡΙΣΤΙΑΣ.
ΚΑΚΟΠΟΙΟΥΜΕ ΤΑ ΠΑΝΤΑ,'ΚΙΝΟΥΜΕ Τ'ΑΚΙΝΗΤΑ'.
ΕΙΜΑΣΤΕ ΑΝΙΚΑΝΟΙ ΝΑ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΜΕ ΚΑΙ ΤΟ ΜΟΝΟ ΠΟΥ ΞΕΡΟΥΜΕ ΕΙΝΑΙ Ν' ΑΡΠΑΖΟΥΜΕ ΚΑΙ ΝΑ ΛΕΗΛΑΤΟΥΜΕ,ΑΣΕΛΓΩΝΤΑΣ ΣΤΟ ΣΩΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΦΥΣΗΣ.

Ανώνυμος είπε...

Η πάλη του Ηρακλή με τον Αχελώο συνδέεται με τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν στα Δέλτα των ποταμών, τα οποία είναι ευμετάβλητα και η "διαιτά" τους εξαρτάται κυρίως από το κλίμα (βροχοπτώσεις, κλπ.)

Η μέθοδος που εφάρμοσε ο Ηρακλής, ήταν η επιτάχυνση της απορροής με την αποκοπή λοβών των μαιάνδρων του ποταμού.
Κοντά στις εκβολές, οι ποταμοί (κυρίως οι μεγαλύτεροι) σχηματίζουν μαιάνδρους, η κίνηση του νερού είναι αργή και έτσι αποθέτουν τα διάφορα λεπτομερή υλικά που μεταφέρουν(στερεοπαροχή). Οι αποκομμένοι μαίανδροι σχηματίζουν χαρακτηριστικές μορφές-πλούσιους & γόνιμους υδροβιότοπους, πού λόγω του σχήματός τους λέγονται διεθνώς oxbow lakes και στα ελληνικά "μηνοειδείς λίμνες".
Το αποκομμένο κέρατο πιθανότατα αναπαριστά μια τέτοια λίμνη (που και σήμερα παρατηρούνται σε τοπογραφικούς χάρτες, αεροφωτογραφίες & δορυφορικές εικόνες της περιοχής)

Πολύ ενδιαφέρον έχει επίσης ένας άλλος μύθος που αφορά τον Αχελώο και τον συνδέει με τις Ναιάδες Νύμφες Εχινάδες που μετά έγιναν νησιά!

ΙΑΣΙΩΝ

Πανδιων είπε...

Ιασίων,
ευχαριστώ για τις χρησιμότατες επιστημονικές πληροφορίες. Όπως ξέρεις εκτιμώ ιδιαίτερα το έργο του Κ. Μαριολάκου πάνω στο αντικείμενο και αναμένω να το δω εκδοθέν και ολοκληρωμένο.
Ευτυχώς στην εποχή μας που η νεωτερικότητα έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί, έχουμε την δυνατότητα να μην στερούμε από τους μύθους το φαντασιακό τους δυναμικό που είναι και για μένα το πιο σημαντικό ενώ ταυτόχρονα να μπορούμε να αποδεχτούμε την φυσιοκρατική ( η εμπειριοκρατική αν θες ) επιστημονική εξήγηση ακόμα και αν αυτή δεν μπορεί να ανασύρει όλη την "σοφία" που περιέχει ο εκάστοτε μύθος.

Ανώνυμος είπε...

Το "φαντασιακό δυναμικό των μύθων" και η "σοφία που περιέχει ο εκάστοτε μύθος" συνδέονται άρρηκτα με την αλληλεπίδραση του ανθρώπου με ό,τι συμβατικά αποκαλείται "περιβάλλον" του.

Η στενή αυτή σχέση δεν έχει επαρκώς διερευνηθεί.

Ο Μύθος είναι ο προφορικός Λόγος. Ο Λόγος που αξιζει να προφερθεί και να μεταφερθεί, γιατί περιέχει το απόσταγμη του "ζειν" και της αντίληψης των προηγουμένων.
Η ποιητική και ενίοτε κρυπτογραφημένη μορφή του Μύθου αποτελεί προιόν της Ανάγκης.
Κατ' αυτόν τον τρόπο έγινε ιδανικός για την ορθή διαπαιδαγώγηση των παίδων.

Συμφωνώ απολύτως με τον Σαλλούστιο που θεωρεί αυτονόητη την σπουδαιότητα των Μύθων καθότι:

"…Οι θεοδίδακτοι από τους ποιητές και οι άριστοι από τους φιλοσόφους και εκείνοι οι οποίοι θέσπισαν τις Ιεροπραξίες, αλλά και αυτοί οι Θεοί στους χρησμούς εχρησιμοποίησαν τους Μύθους…
(Περί Θεών και Κόσμου)

Ο Μύθος εκφράζει τη σοφία ενός "αιώνιου παρόντος", γιατί:

Ο τα νύν ιδών πάντα εώρακεν, όσα τε εξ αιδίου εγένετο και όσα εις το άπειρον έσται, πάντα γάρ ομογενή και ομοειδή
(Μαρκος Αυρηλιος, Τα Εις Εαυτόν)

Πανδιων είπε...

Από το εξαιρετικά μεστό και πλήρες νοημάτων σχόλιο σου ανώνυμε θα τονίσω το "Ο Μύθος εκφράζει τη σοφία ενός "αιώνιου παρόντος"" το οποίο και δεν κουράζομαι ποτέ να επαναλαμβάνω. Εκεί έγκειται και η πρωτοκαθεδρία του Μύθου έναντι ακόμη και της "ιστορίας" αν θες. Ο Μύθος συμβαίνει κάθε στιγμή και πάντα.

Ανώνυμος είπε...

Ευχαριστώ για το σχόλιο,
...παρέλειψα να υπογράψω το 10:14!

Η "πρωτοκαθεδρία του Μύθου" έγκειται στο ότι προηγείται της Ιστορίας και κατα κάποιον τρόπο εμπεριέχει όλα εκείνα τα συστατικά που τη διαμορφώνουν.

Η Ιστορία ΔΕΝ είναι εξελίσσεται όπως τα φυσικά φαινόμενα και αυτό το διδάσκει και το υπενθυμίζει ο Μύθος.
Ο Μύθος συμβουλεύει και κατευθύνει την Ιστορία, ποτέ το αντίθετο.

Η Ιστορία είναι αυτό που φαίνεται να διαμορφώνεται "τώρα". Τα "μυστικά" του τρόπου όμως αντλούνται αιωνίως από τον Μύθο.

Θα επανέλθω,

ΙΑΣΙΩΝ

Πανδιων είπε...

Ιασίων αν επανέλθεις, θα ήθελα να επιχειρηματολογήσεις λίγο πάνω στο "εμπεριέχει όλα εκείνα τα συστατικά που τη διαμορφώνουν." ( Να προσθέσω και στην δική μου φαρέτρα επιχειρήματα :-) )

keraonas είπε...

'ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΕΧΟΥΝ ΤΕΤΟΙΑ ΑΞΙΑ,ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΑΡΜΟΖΟΥΝ ΟΙ ΣΠΑΝΙΟΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΥΔΑΠΑΝΕΣ ΘΥΣΙΕΣ'.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ