Ανήρ παιδεία κεκοσμημένος

Οι πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης κυκλοφόρησαν πρόσφατα την συλλογή από τα πρακτικά της επιστημονικής ημερίδας που έγινε στο Ρέθυμνο το 2007 στην μνήμη του μεγάλου Γάλλου Ελληνιστή Jean-Pierre Vernant. Τον Vernant που το πανεπιστήμιο Κρήτης το 2001 είχε αναγορεύσει επίτιμο διδάκτορα «άνδρας σοφός, υπόδειγμα δασκάλου και ερευνητή ιστορικού ανανέωσε τη μελέτη της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας και άνοιξε νέους μεθοδολογικούς δρόμους στην έρευνα που πλούτισαν την ευαισθησία μας» σύμφωνα με το ψήφισμα.

Ένα πολύ όμορφο μικρό βιβλιαράκι με 5 διαλέξεις από φίλους και συνεργάτες του “Jipe” που μας εισαγάγουν με τον καλύτερο τρόπο στο ευρύ έργο του, έργο που ακουμπάει την πολιτική, τον μύθο, την θρησκεία το θέατρο και πολλά άλλα. Για όσους δεν γνωρίζουν τον Vernant μια καλή ευκαιρία να τον μάθουν μέσα από τα λόγια των συναδέλφων του.

Όπως έλεγε ο ίδιος και αντιγράφω από το πρόλογο της συνεργάτιδας του και μεταφράστριας έργων του στα Ελληνικά Σ.Γεωργούδη τα λόγια του:

«θέλουμε να παραμείνει η (αρχαία) Ελλάδα παρούσα στην εκπαίδευση μας, ζωντανή στην κουλτούρα μας… γιατί, έχοντας τη θέση της μέσα σε μια ανθρώπινη πολύδρομη ιστορία , μας καλεί να σκεφτούμε με περισσότερη διαύγεια τα προβλήματα και τους στόχους του πολιτισμού μας, μας βοηθάει να καταλάβουμε καλύτερα το τι είμαστε, σε σύγκριση και σε αντιπαράθεση με τους άλλους. Αυτός ο ελληνισμός είναι για εμάς στοιχείο σύγκρισης, γιατί αποτελεί μια συμβολή στην γνώση του ανθρώπου μέσα στην ποικιλία των πολιτισμικών συνόλων.»

Ινδουιστές για τον Ελληνισμό ή ποιοί οφείλουμε να είμαστε στα μάτια των άλλων

Διαβάζοντας σε ένα αγγλόφωνο ινδουιστικό φόρουμ μια "διαμάχη" για την έννοια του Dharma (απλοϊκά θα λέγαμε "ιερός νόμος"), έπεσα στο παρακάτω σημαντικότατο απόσπασμα. Δεν ξέρω ποιος και τι είναι αυτός που το γράφει όμως ανεξαρτήτως ιδιοτήτων το τι στην πραγματικότητα πρέπει να λέει σε εμάς είναι πολύ σοβαρό. Άνευ περεταίρω σχολιασμού παραθέτω μια γρήγορη μετάφραση με μερικά σχόλια σε italics εκεί που χρειάζεται για να καταλάβουμε το τι εννοεί.

Τι αγεφύρωτο χάσμα που χωρίζει τους σημερινούς ( εδώ ο συγγραφέας του ποστ χρησιμοποιεί έναν χαρακτηρισμό που δεν μπορεί να μεταφραστεί, και εννοεί τους μορφωμένους Ινδούς που χρησιμοποιούν χριστιανική ορολογία στην θεολογία τους έχοντας προφανώς επηρεαστεί από τον χριστιανισμό με αποτέλεσμα να αλλοιώνουν το πραγματικό νόημα της παράδοσης, με άλλα λόγια εκχριστιανισμένους ) Ινδούς από αυτό που πνευματικά ήταν η μεγάλη πλειοψηφία των πεπαιδευμένων ( αλλά και οι άλλες τάξεις ) Ελλήνων όταν ήταν στα πρόθυρα της εξαφάνισης. Οι μορφωμένοι Έλληνες συνειδητά επιχειρηματολογούσαν υπέρ του παραδοσιακού Ελληνισμού ( αναφέρεται στην θρησκεία με την λέξη Ελληνισμός η οποία όπως και Ινδουισμός ταυτίζει το έθνος με την θρησκεία ) και ΟΛΕΣ οι τάξεις ( το αναφέρει κατ’ αντιστοιχία των Ινδικών καστών ) της Ελληνικής κοινωνίας μάχονταν για το δικαίωμα τους να συνεχίζουν τον παραδοσιακό Ελληνισμό.

Σε αντίθεση, οι σύγχρονοι Ινδουιστές επιχειρηματολογούν ( υποσυνείδητα ) υπέρ της μαγειρεμένης (με την έννοια της σκευωρίας) προβολής/εκδοχής του παγανισμού τους και επιμένουν πως Αυτό είναι ο Ινδουισμός.

Η διαφορά είναι η εξής. Οι Έλληνες πέθαναν σαν Έλληνες, η θρησκεία του ήταν ακόμα Ελληνική όταν καταστράφηκαν. Τα μυαλά τους δεν κατακτήθηκαν.

Οι Ινδουιστές απλά θα σταματήσουν να είναι ινδουιστές. Τα μυαλά τους θα έχουν κατακτηθεί πριν ξεφτιλιστούν, κατακτηθούν τα σώματα τους.

Οι σημερινοί Ινδουιστές μπορούν να πειστούν για τα πάντα αφού αλλοτριωθούν – για τα πάντα εκτός από το να βρουν την θρησκεία τους ξανά. Παρεμπίπτοντος αυτό είναι ο χριστιανισμός: Η μη ανατρέψιμη αλλοτρίωση/αποξένωση του παγανιστή από τον παγανισμό, ακόμα και όταν ο αλλοτριωμένος φαντάζεται πως ακόμα του αξίζει η ταμπέλα «παγανιστής» ( Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τον όρο "heathen" που μεταφράζεται συνήθως "εθνικός" και ταυτίζεται ενοιολογικό και με τον ετεροπροσδιορισμό "παγανιστής" καθώς και τά δύο χρησιμοποιήθηκαν ιστορικά απο τους χριστιανούς για να δηλώσουν τους μη χριστιανούς) παρά το ότι έχει καταπιεί τόσο πολύ τις χριστιανικές δοξασίες για τον παγανισμό.

Η μεταλλακτική τάση είναι εμφανής. Είναι η σημερινοί Ινδουιστές που λένε πως οι «θεοί» είναι «μύθοι». Και είναι επίσης οι σημερινοί ινδουιστές που την πατάνε με την χριστιανική αντίστροφη ψυχολογία, τόσο πολύ που επιλέγουν να διακηρύττουν ακόμα και στο δικαστήριο πως είναι «μονο(πολύ)θεϊστές» ( οι συγκεκριμένοι κατηγορία Ινδουιστών –βέβαια, οι άλλοι δεν ξέρουν καν τι είναι μύθος, μονο/πολυθεϊσμός, «είδωλα», αποθέωση) ο συγγραφέας εμφανώς ταυτίζει αυτούς με μορφωμένες τάξεις δυτικό/χριστιανοτραφείς θα λέγαμε ίσως.

Όλες αυτές ήταν αρχικά χριστιανικές αντιλήψεις για το Ινδουιστικό Ντάρμα τις οποίες παπαγαλίζουν οι σημερινοί Ινδουιστές έχοντας τες εγκολπωθεί επιτυχώς. Κάτι στο οποίο πάντα στόχευε ο χριστιανισμός. Το ενδιαφέρον είναι πως οι επηρεασμένοι (μολυσμένοι) Ινδουιστές πάντα πιστεύουν πως αυτό ήταν μια οικιοθελής πνευματική, εξέλιξη/κατανόηση/ ένα ορθό συμπέρασμα μπλα μπλα μπλα. Το ότι δεν είναι έτσι μπορείς να το καταλάβεις όταν συγκρίνεις τους μεταλλαγμένους Ινδουιστές με τους Ινδουιστές προγόνους τους ή με την γενική κατάσταση των αρχαίων Ελλήνων πριν την πτώση τους ( ή και με τους σημερινούς Έλληνες ) πολύ σημαντικό εννοεί κατά το έθος εδώ χρησιμοποιώντας μόνο την λέξη Έλληνας, ή όταν απλά αναθεωρήσεις πως ο εκφρασμένος πάντα χριστιανικός στόχος ήταν να από-ινδο-ποιήσει του Ινδουιστές ακριβώς με το να τους κάνει να δεχτούν και να επαναλαμβάνουν «οικειοθελώς» την χριστιανική άποψη για την θρησκεία τους.

Το ξεχασμένο παρελθόν της Ευρώπης - Η Κοιλάδα του Δούναβη 5000-3500πχ

Ξεκίνησαν πριν λίγες ημέρες δύο εξαιρετικές παράλληλες εκθέσεις στο Μουσείο Κυκλαδικής τέχνης για τους νεολιθικούς πολιτισμούς ( ο όρος πολιτισμός εδώ έχει τοπικό ορισμό ) που ανεπτύχθησαν στην περιοχή που έχει επικρατήσει να λέγεται παλαιά Ευρώπη.

Με τον όρο παλαιά Ευρώπη (η ονομασία προήλθε αρχικά από μια μελέτη στον Ινδοευρωπαϊσμό αλλά τελικά ξέφυγε από αυτό το ιδεολογικό πλαίσιο) ονομάζουμε την περιοχή που εκτίνεται από την Ρουμανία μέχρι κάτω την Βαλκανική χερσόνησο ( Οι τούμπες τις Μακεδονίας συχνά συμπεριλαμβάνονται η Θεσσαλία και η Αττική συχνά όχι ) όπου έχουμε τα πρώτα ιστορικά τεκμήρια ανεπτυγμένων νεολιθικών οικισμών με σπουδαίες δομές, τεχνολογία και πολιτισμικές κατακτήσεις για την εποχή. Η περίοδος στην οποία αναφερόμαστε αρχίζει από τους οικισμούς της Θεσσαλίας το 7000-6000 πχ ( Σέσκλο ) και φτάνει μέχρι το Cucuteni της Ρουμανίας και την Τρίπολη της Ουκρανίας το 3200πχ όπου ξεκινά η πρώιμη εποχή του χαλκού.

Οι αρχαιολογικές θέσεις φαίνεται να επιβεβαιώνουν τις θέσεις και φάσεις της μετάδοσης της γεωργίας και της μετανάστευσης των φύλων από την Ασία.

Πολλά εντυπωσιακά στοιχεία αρχίζουν και έρχονται στο φώς τις τελευταίες δεκαετίες όχι μόνο λόγω των εκτεταμένων ανασκαφικών εργασιών στις διάφορες περιοχές ( όπως πχ στην Βάρνα της Βουλγαρίας όπου βρέθηκαν τα πιο πρώιμα οργανωμένα(;) νεκροταφεία ) αλλά και γιατί έχουν πια ξεπεραστεί τα κυριότερα πολιτικά εμπόδια ( μέχρι πριν λίγα χρόνια τα ευρήματα από τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ δεν μπορούσαν να συσχετιστούν με τα υπόλοιπα ) που εμπόδιζαν τους αρχαιολόγους να εξαγάγουν χρήσιμα συνδυαστικά συμπεράσματα. Η εντυπωσιακή εικόνα που σιγά σιγά σχηματίζεται είναι αυτή ενός νεολιθικού ανεπτυγμένου κόσμου, με οργανωμένες δομές που δεν περιμέναμε για την εποχή, με εμπόριο, με καινοτομίες, με πολιτισμό.

Την περιοδική αυτή έκθεση με τίτλο «The Lost world of Old Europe» ξεκίνησε το Ινστιτούτο για την μελέτη του αρχαίου κόσμου ( NY University ) και μπορείτε να επισκεφτείτε μέχρι τις 10 Ιανουαρίου στο μουσείο.

Ενδιαφέροντα στιγμιότυπα της έκθεσης.

• Το πέρασμα από την νομαδική ζωή και την κτηνοτροφία στην κατοίκιση και την καλλιέργεια
• Οι πρώτοι οικισμοί στην Ευρώπη
• Τα πρώτα νεκροταφεία στην Ευρώπη
• Τα λατρευτικά(;) ειδώλια με τις «μεγάλες μητέρες»
• Η ανεπτυγμένη κεραμική ( έχουμε για πρώτη φορά εικονογραφία και τεχνικές χρωματικής αποτύπωσης όπως αργότερα στα γνωστά μας μελανόμορφα, ερυθρόμορφα αγγεία )
• Το εμπόριο κοχυλιών από Νότο (Αιγαίο) προς Βορά (Μέχρι και τα Καρπάθια στην Β. Ρουμανία) και χρυσού και χαλκού (θυμηθείτε χρυσόμαλλο δέρας κτλ) από Βορά προς Νότο.
• Η ποσότητα χρυσού κ χαλκού που έχει βρεθεί στην «παλαιά Ευρώπη» μέχρι το 3000πχ είναι μεγαλύτερη απ’ ότι σε όλο τον πλανήτη μαζί μέχρι τότε
• Παρ’ ότι μιλάμε για νεολιθικό πολιτισμό υπάρχει μεταλλοτεχνία, μέχρι και ανεπτυγμένες τεχνικές χύτευσης για εργαλεία ( όπως τσάπες, αξίνες )
• Οι Ρουμάνοι αρχαιολόγοι που στα βραχιόλια από συγκεκριμένα όστρακα αναγνωρίζουν σε πολλές περιπτώσεις την Αιγιακή καταγωγή των κατοίκων.
• Η συνολική εικόνα ενός στην πραγματικότητα πολιτισμού διεσπαρμένου σε αυτήν την έκταση.
• Η κατάρριψη του μύθου περί μητριαρχίας από τα ευρήματα του νεκροταφείου της Βάρνας αφού βρέθηκε μια πιο συνήθης κοινωνικά ιεραρχική κοινωνία και άλλα πολλά

Οι υπεύθυνοι της έκθεσης στην Ελλάδα και το μουσείο προχώρησαν πολύ σωστά στην δημιουργία μιας παράλληλης έκθεσης με τίτλο «Οι σχέσεις της Ελλάδας με τα Βαλκάνια στη Νεολιθική εποχή» με τα Ελλαδικά ευρήματα της περιόδου τα οποία λείπουν από την αρχική έκθεση η οποία εστιάζεται στα Βαλκάνια ( από Βουλγαρία και πάνω ) και στην 5-3 χιλ.Έτσι σε μια ακόμα αίθουσα και αφού δούμε τα ευρήματα από την Βουλγαρία, την Ρουμανία κτλ μπορούμε να μελετήσουμε και τα Ελληνικά αντίστοιχα, και να θαυμάσουμε τις προφανείς αντιστοιχίες. Σίγουρα πολλά χρήσιμα συμπεράσματα εξάγονται από την ύπαρξη αυτής της έκθεσης. Ακόμα πιο βέβαιο είναι πως πολλά ερωτήματα μένουν να απαντηθούν – όπως πχ γιατί διασπάστηκε η συνέχεια αυτών των πολιτισμών, κάτι που περιμένουμε με ενδιαφέρον να γίνει στο μέλλον.

Τέλος συνιστώ ανεπιφύλακτα και τους δύο καταλόγους της έκθεσης που έχουν όλα τα εκθέματα και τις απαραίτητες μελέτες.