Μέγας Ενιαυτός: Το ξεχασμένο παρελθόν της Ευρώπης

Ξεκίνησαν πριν λίγες ημέρες δύο εξαιρετικές παράλληλες εκθέσεις στο Μουσείο Κυκλαδικής τέχνης για τους νεολιθικούς πολιτισμούς ( ο όρος πολιτισμός εδώ έχει τοπικό ορισμό ) που ανεπτύχθησαν στην περιοχή που έχει επικρατήσει να λέγεται παλαιά Ευρώπη.

Με τον όρο παλαιά Ευρώπη (η ονομασία προήλθε αρχικά από μια μελέτη στον Ινδοευρωπαϊσμό αλλά τελικά ξέφυγε από αυτό το ιδεολογικό πλαίσιο) ονομάζουμε την περιοχή που εκτίνεται από την Ρουμανία μέχρι κάτω την Βαλκανική χερσόνησο ( Οι τούμπες τις Μακεδονίας συχνά συμπεριλαμβάνονται η Θεσσαλία και η Αττική συχνά όχι ) όπου έχουμε τα πρώτα ιστορικά τεκμήρια ανεπτυγμένων νεολιθικών οικισμών με σπουδαίες δομές, τεχνολογία και πολιτισμικές κατακτήσεις για την εποχή. Η περίοδος στην οποία αναφερόμαστε αρχίζει από τους οικισμούς της Θεσσαλίας το 7000-6000 πχ ( Σέσκλο ) και φτάνει μέχρι το Cucuteni της Ρουμανίας και την Τρίπολη της Ουκρανίας το 3200πχ όπου ξεκινά η πρώιμη εποχή του χαλκού.

Οι αρχαιολογικές θέσεις φαίνεται να επιβεβαιώνουν τις θέσεις και φάσεις της μετάδοσης της γεωργίας και της μετανάστευσης των φύλων από την Ασία.

Πολλά εντυπωσιακά στοιχεία αρχίζουν και έρχονται στο φώς τις τελευταίες δεκαετίες όχι μόνο λόγω των εκτεταμένων ανασκαφικών εργασιών στις διάφορες περιοχές ( όπως πχ στην Βάρνα της Βουλγαρίας όπου βρέθηκαν τα πιο πρώιμα οργανωμένα(;) νεκροταφεία ) αλλά και γιατί έχουν πια ξεπεραστεί τα κυριότερα πολιτικά εμπόδια ( μέχρι πριν λίγα χρόνια τα ευρήματα από τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ δεν μπορούσαν να συσχετιστούν με τα υπόλοιπα ) που εμπόδιζαν τους αρχαιολόγους να εξαγάγουν χρήσιμα συνδυαστικά συμπεράσματα. Η εντυπωσιακή εικόνα που σιγά σιγά σχηματίζεται είναι αυτή ενός νεολιθικού ανεπτυγμένου κόσμου, με οργανωμένες δομές που δεν περιμέναμε για την εποχή, με εμπόριο, με καινοτομίες, με πολιτισμό.

Την περιοδική αυτή έκθεση με τίτλο «The Lost world of Old Europe» ξεκίνησε το Ινστιτούτο για την μελέτη του αρχαίου κόσμου ( NY University ) και μπορείτε να επισκεφτείτε μέχρι τις 10 Ιανουαρίου στο μουσείο.

Ενδιαφέροντα στιγμιότυπα της έκθεσης.

Το πέρασμα από την νομαδική ζωή και την κτηνοτροφία στην κατοίκιση και την καλλιέργεια
Οι πρώτοι οικισμοί στην Ευρώπη
Τα πρώτα νεκροταφεία στην Ευρώπη
Τα λατρευτικά(;) ειδώλια με τις «μεγάλες μητέρες»
Η ανεπτυγμένη κεραμική ( έχουμε για πρώτη φορά εικονογραφία και τεχνικές χρωματικής αποτύπωσης όπως αργότερα στα γνωστά μας μελανόμορφα, ερυθρόμορφα αγγεία )
Το εμπόριο κοχυλιών από Νότο (Αιγαίο) προς Βορά (Μέχρι και τα Καρπάθια στην Β. Ρουμανία) και χρυσού και χαλκού (θυμηθείτε χρυσόμαλλο δέρας κτλ) από Βορά προς Νότο.
Η ποσότητα χρυσού κ χαλκού που έχει βρεθεί στην «παλαιά Ευρώπη» μέχρι το 3000πχ είναι μεγαλύτερη απ’ ότι σε όλο τον πλανήτη μαζί μέχρι τότε
Παρ’ ότι μιλάμε για νεολιθικό πολιτισμό υπάρχει μεταλλοτεχνία, μέχρι και ανεπτυγμένες τεχνικές χύτευσης για εργαλεία ( όπως τσάπες, αξίνες )
Οι Ρουμάνοι αρχαιολόγοι που στα βραχιόλια από συγκεκριμένα όστρακα αναγνωρίζουν σε πολλές περιπτώσεις την Αιγιακή καταγωγή των κατοίκων.
Η συνολική εικόνα ενός στην πραγματικότητα πολιτισμού διεσπαρμένου σε αυτήν την έκταση.
Η κατάρριψη του μύθου περί μητριαρχίας από τα ευρήματα του νεκροταφείου της Βάρνας αφού βρέθηκε μια πιο συνήθης κοινωνικά ιεραρχική κοινωνία και άλλα πολλά

Οι υπεύθυνοι της έκθεσης στην Ελλάδα και το μουσείο προχώρησαν πολύ σωστά στην δημιουργία μιας παράλληλης έκθεσης με τίτλο «Οι σχέσεις της Ελλάδας με τα Βαλκάνια στη Νεολιθική εποχή» με τα Ελλαδικά ευρήματα της περιόδου τα οποία λείπουν από την αρχική έκθεση η οποία εστιάζεται στα Βαλκάνια ( από Βουλγαρία και πάνω ) και στην 5-3 χιλ.Έτσι σε μια ακόμα αίθουσα και αφού δούμε τα ευρήματα από την Βουλγαρία, την Ρουμανία κτλ μπορούμε να μελετήσουμε και τα Ελληνικά αντίστοιχα, και να θαυμάσουμε τις προφανείς αντιστοιχίες. Σίγουρα πολλά χρήσιμα συμπεράσματα εξάγονται από την ύπαρξη αυτής της έκθεσης. Ακόμα πιο βέβαιο είναι πως πολλά ερωτήματα μένουν να απαντηθούν – όπως πχ γιατί διασπάστηκε η συνέχεια αυτών των πολιτισμών, κάτι που περιμένουμε με ενδιαφέρον να γίνει στο μέλλον.