Αρχαιοελληνικοί χαιρετισμοί και Σαλάτα αλά Romana

Το θέμα βέβαια δεν είναι καινούργιο και κατά καιρούς έχω δει διάφορες σοβαρές απαντήσεις. Καθώς, όμως, αυτές συνήθως βρίσκονται σε άλλου είδους πηγές και προσβάσιμες σε άλλο αναγνωστικό κοινό, ενώ το ζήτημα, τουλάχιστον στα κοινωνικά δίκτυα, συνεχώς αναμεταδίδεται σαν ίωση λέω να γράψω και εγώ κάτι.

Φυσικά αναφέρομαι στην προσπάθεια απενοχοποίησης (;) του περισσότερο γνωστού ώς φασιστικού η ναζιστικού χαιρετισμού, τον οποίο κατά καιρούς χρησιμοποιούν διάφορα μέλη της Χρυσής Αυγής και μετά όλο κομπορρημοσύνη παραδίδουν μαθήματα ιστορίας πως αδίκως τους κατηγορούν που τον χρησιμοποιούν καθώς αυτός είναι κατεξοχήν Ελληνικός χαιρετισμός, με διάφορες μάλιστα ειδικού τύπου αναλύσεις και διασκευές των ερμηνειών που δίνονται.

Πιο πρόσφατο μάλιστα παράδειγμα αποτελεί η δήθεν απάντηση στο σαιτ του κόμματος και σε φιλα προσκείμενες σελίδες μετά το κράξιμο στον βουλευτή Μιχάλη Αρβανίτη, ο οποίος απέδωσε την κίνηση αυτή ως : «Θα μου επιτρέψετε να σας χαιρέτησω με τον χαιρετισμό της τιμής της ανατάσεως και της νίκης»

Προσωπικά δεν έχω κανένα πρόβλημα να χαιρετάει ο καθένας όπως θέλει και μάλιστα βρίσκω γελοία την καθημερινή ενασχόληση με το αν χαιρετούν ναζιστικά ή όχι οι βουλευτές και φίλοι του κόμματος, κυρίως γιατί θεωρώ πως αυτές οι μάχες δίνονται σε ιδεολογικό επίπεδο. Δηλαδή αν κάποιος γουστάρει Ναζί, Φάτσια ή ότι άλλο να το λέει να το δείχνει και αντιστοίχως να δέχεται την κριτική από την κοινωνία, όπως σε όλα τα άλλα θέματα, αυτά βέβαια από την στιγμή που δεν υπάρχει (και καλώς κατά την γνώμη μου) κάποιος νόμος που να απαγορεύει τους χαιρετισμούς ή το να έλκεται κάποιος από οποιαδήποτε ιδεολογία.

Το θέμα, όμως, που προκύπτει είναι γιατί, περίπου ξαφνικά, ταυτόχρονα με την Mainstream εμφάνιση της ΧΑ στο προσκήνιο κάποιοι μας έχουν ταράξει προσπαθώντας να περάσουν πως ο χαιρετισμός αυτός είναι αρχαιοελληνικός (μαζί με την ελληνικότητα της σβάστιγκας κτλ).
Το κείμενο μάλιστα στο σαίτ του κόμματος που ανέφερα πριν, κάνει και “χιούμορ” με τους αντίπαλους δεξιόστροφους της πολιτικής σκηνής που Ώ τι βλάκες (“μέμφονται ημιμαθείς άνθρωποι την ιστορική αλήθεια”) δεν γνωρίζουν τον πασίγνωστο ελληνικό χαιρετισμό και παρακάτω αποδεικνύουν του λόγου το αληθές με τον ίδιο χαιρετισμό στο καθεστώς του Μεταξά, με τον γνωστό πίνακα του Νταβίντ και ένα αρχαίο αγαλματίδιο, καταλλήγοντας λοιπόν στο πως δεν είναι “Ναζιστικός” ο χαιρετισμός αλλά κάτι άλλο. Χρησιμοποιούν δε στις αποδείξεις και λήμμα απο  λεξικό για την αρχαιοελληνική “δεξίωση”.

Η απορία μου είναι γιατί ως ιδεολόγοι άνθρωποι, και μάγκες και αλάνια, απαρνιούνται τον λόγο που χαιρετάνε έτσι, καθώς η ειλικρίνεια του “αρχηγού” κάποια χρόνια πρίν είναι αφοπλιστική : «Χίλια εννεακόσια ογδόντα επτά, σαράντα δύο χρόνια μετά, μετά, με την σκέψη και την ψυχή μας δοσμένη στην Μνήμη του Μεγάλου μας Αρχηγού, υψώνουμε το δεξί χέρι ψηλά, χαιρετούμε τον Ήλιο και με το θάρρος, που μας επιβάλλει η Στρατιωτική μας Τιμή και το Εθνικοσοσιαλιστικό μας καθήκον κραυγάζουμε γεμάτοι πάθος, πίστη στο μέλλον και στα οράματά μας: HEIL HITLER!»

Στο διάστημα δηλαδή αυτών των χρόνων γιατί ο αριοσοφικής εμπνεύσεως “χαιρετισμός στον Ήλιο” προς τον “Μεγάλο Αρχηγό” με την υπογραφή στο τέλος μετατράπηκε σε αρχαιοελληνικό χαιρετισμό, όπως και οι σβάστιγκες τσαλακώθηκαν προς το μαιανδρικότερον κτλ. Ντροπή να απαρνιέται κάποιος την ιδεολογία του.

Κατανοητό βέβαια εφ’ όσον θέλει να κάνει το 0.1% –10% και παραπάνω σε μια χώρα που δεν έχει και την καλύτερη εμπειρία με τα Heil Hitler, αλλά δεν φταίμε και οι υπόλοιποι, που έτυχε να έχουμε στα αγγεία και τα αγάλματα μας σβάστιγκες (εξάλλου η πρώτη μεγάλη γνωστοποίηση της σβάστιγκας στην Ευρώπη έγινε από τις έρευνες του Σλίμαν στην Τροία), η που “δεξιώναμε” κατά την αρχαιότητα ώστε να χρησιμοποιούμαστε (η ιστορία μας εννοώ) προς απενοχοποίηση του παρελθόντος της ΧΑ ή προς την πορεία της προς το μαζικότερο. Και φυσικά δεν φταίμε για να διαβάζουμε καθημερινά τις μεγαλύτερες ηλιθιότητες να περνάνε και ως ιστορική γνώση.

Το λέω αυτό προσπαθώντας να μην είμαι “ημιμαθής” όπως επισήμαναν τα στελέχη αναγνώστες του λεξικού Δημητράκου και άλλων “πηγών” και φυσικά χωρίς να είμαι παντογνώστης. Οπότε ας περιοριστώ σε αυτά που γνωρίζω.

Πρώτα απ’ όλα η δεξίωση, που όντως στα αρχαία δηλώνει χαιρετισμό, με την κυριολεκτική, σωματική σημασία ή υποδοχή/χαιρετισμό γενικότερα δεν έχει καμία σχέση με τον χαιρετισμό των μεσοπολεμικών καθεστώτων (γιατί σαφέστατα από Αμερική, μέχρι και Ευρώπη ο “ναζιστικός” χαιρετισμός ήταν διαδεδομένος).

Η ελληνική δεξίωση συνοδεύεται πάντα από την πολύ χαρακτηριστική κίνηση της χειραψίας και αυτός ήταν ο συγκεκριμένος χαιρετισμός. Εκτός από τους Έλληνες τον χρησιμοποιούσαν και οι Ρωμαίοι (ως dextrarum iunctio) και μετά από αυτούς και οι χριστιανοί και κάπως έτσι πέρασε μέχρι τον σύγχρονο κόσμο. Για το πώς προέκυψε και τι σήμαινε υπάρχουν διάφορες απόψεις, αν θέλετε διαβάζετε μιά, αν μη τι άλλο από καθηγητή θρησκειολογίας (Dexiosis and Dextrarum Iunctio: The Sacred Handclasp in the Classical and Early Christian World ) και όχι απο αριοσοφιστές newagers κλ.


Μη έχοντας λοιπόν καμία σχέση με την δεξίωση (κρίμα την ολομάθεια των συντακτών του κειμένου της ΧΑ), ο χαιρετισμός μένει να αναζητηθεί αλλού και το αλλού είναι από την μία η φωτό του πίνακα του Νταβίντ (ναι του επίσημου ζωγράφου της Γαλ. επανάστασης, αυτό και αν είναι τραγέλαφος) η οποία παίζει σε όλα τα εθνικοπατριωτικόχρυσαυγήτικα σαιτ με αυτά τα άρθρα και άντε και στην στήλη του Τραΐανού την οποία επιδεικνύουν οι πιο ψαγμένοι. (καλά με κάτι παραποιημένες φωτό του σύγχρονου αγάλματος του Πύρρου κτλ δεν ασχολούμαι καν…).

Σε οποiαδήποτε άλλη περίπτωση- που δηλαδή δεν είχαμε να κάνουμε με έναν χαιρετισμό ο οποίος συνδέθηκε τόσο απόλυτα (καλώς ή κακώς) με το Ναζιστικό καθεστώς, ουδείς θα ασχολείτο με μια μόνη ελαφρώς παρόμοια εικονογράφιση. Όμως, ακριβώς λόγω της διάδοσης αυτής σήμερα υπάρχουν μελέτες, οι οποίες αναφέρουν και την στήλη του Τραΐανού  (Πάντως εγώ δεν βλέπω καμία ομοιότητα αλλά ας την αναφέρουμε και αυτή) και οτιδήποτε έστω και ομοιάζον έχει εμφανιστεί. Μία αρκετά πειστική που γνωρίζω για τον δήθεν Ρωμαϊκό και ουχί Ελληνικό χαιρετισμό, το οποίο δήθεν αναπαρήγαγε ο Νταβίντ στον πίνακα του είναι το έργο του Martin M. Winkler : The Roman Salute: Cinema, History, Ideology. Columbus:The Ohio State University Press, 2009. (του οποίου ένα ολοκληρωμένο review μπορείτε να βρείτε εδώ)

Ο ερευνητής, λοιπόν με λίγα λόγια και στο θέμα μας, απλά μας λέει πως με βάση όλες τις μελέτες όλες τις διαθέσιμες εικονογραφικές αναπαραστάσεις και όλες τις φιλολογικές αναφορές, αυτός ο συγκεκριμένος χαιρετισμός ΔΕΝ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΠΟΥΘΕΝΑ στην Ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα, αλλά από τον πίνακα του Νταβίντ πέρασε στο συλλογικό ασυνείδητο ως Salutio a la Romana από εκεί τον πήρε ο Μουσολίνι (ως συνεχιστής της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας) από εκεί οι Ναζί, από εκεί ο Μιχαλολιάκος των 80s και 90s…. και φτάσαμε τώρα να συζητάμε αν είναι αρχαιοελληνικός από το πουθενά.

Και θα μου πείτε τότε γιατί κάποιοι ελληνομαθείς μάλιστα μας λένε πως : “Όπως γνωρίζετε, λοιπόν, το saluto a la Romana (ή saluto Romano), όπως λέγεται διεθνώς, δεν είναι "ναζιστικόν", ούτε "γερμανικόν"! Είναι ο χαιρετισμός της Κλασσικής Εποχής, ο χαιρετισμός του Ελληνορρωμαϊκού Πολιτισμού, ο χαιρετισμός ο επίσημος προς τους ανθρώπους και ο θρησκευτικός προς τους Θεούς στις θείες Ιεροτελεστίες!”

Τι να σας πώ απ’ ότι διαβάζω παρακάτω πιάνουν διαφορετικά πράγματα στον αέρα οι “κεραίες” διαφορετικών ανθρώπων : “ΣΥΝΟΠΤΙΚΩΣ: ΕΜΕΙΣ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙ ΠΟΥ ΛΕΕΙ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΥΤΩΣ, Ο ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΣΗΜΟΣ, ΑΡΧΑΙΟΣ, ΙΕΡΑΤΙΚΟΣ, ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΚΑΙ ΕΧΕΙ ΜΙΑΝ ΑΠΛΗΝ ΕΞΗΓΗΣΙΝ: ΤΟ ΧΕΡΙ ΥΨΟΥΤΑΙ ΩΣ ΚΕΡΑΙΑ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟΥ ΚΑΙ ΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΗΝ ΑΙΘΕΡΙΚΗΝ ΕΥΛΟΓΙΑΝ ΤΩΝ ΑΝΩΤΕΡΩΝ ΚΟΣΜΩΝ, ΔΙΟ ΚΑΙ ΕΔΩ ΣΤΟΝ ΕΠΙΣΗΜΟΝ ΟΡΚΟΝ (ΕΠΙΚΛΗΣΙΣ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΕΠΝΕΥΣΕΩΣ) ΓΕΝΟΜΕΝΟΣ ΔΕ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΝΩΤΕΡΟΥΣ ΣΗΜΑΙΝΕΙ : "ΤΗΝ ΕΥΛΟΓΙΑΝ ΣΑΣ", ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΟΜΟΙΟΥΣ ή ΚΑΤΩΤΕΡΟΥΣ: "ΔΩΣΑΤΕ ΜΟΥ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΚΑΙ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΙΝ"!!”
και ενδέχεται ορισμένες να έχουν ξεφύγει εντελώς και να έχουν κολλήσει σε άλλους σταθμούς.

Για να επιστρέψω πάντως στο ξεκίνημα, συνεχίζω και απορώ γιατί όλοι αυτοί
α. Δεν παραδέχονται γιατί χαιρετάνε έτσι να είναι συνεπείς με τα πιστεύω τους
β. γεμίζουν τόσες ιστοσελίδες επί ιστοσελίδων με ακατάσχετη παπαρολογία (άκου δεξίωση = saluto φασιστο- Romana)
γ. Κοροϊδεύουν τους εαυτούς τους (και εμάς τους υπόλοιπους) ψάχνοντας δικαιολογίες εκεί που δεν υπάρχουν (εκτός ξαφνικά αν έπιασε τα τελευταία 2-3 χρόνια τόσο αγνό κόσμο, ΄τυχαία οπαδών των ιδεών ή του ίδιου του κόμματος, ο πόνος να αποκαθάρουν τα “σύμβολα”…)

Φαντάζομαι απλά πως και αυτό πέφτει στην κατηγορία της προπαγανδιστικής χρήσης ενός συναισθήματος του απλού λαού και μιας κυρίαρχης και αγαθής, έστω όψιμης παρακμιακής και δευτεροκλασάτης “ελληνολατρίας” κάποιων οι οποίοι με το άκουσμα “Ελληνικός χαιρετισμός” ψαρώνουν και είναι έτοιμοι να τα δεχτούν όλα.

Ελπίζω μόνο με μια απλή ανάγνωση δύο τριών πραγμάτων (που θίξαμε) να είναι ακόμα σε θέση να συνέλθουν και να μην "απενοχοποιούν" την ΧΑ, ενοχοποιώντας τους αθώους νεκρούς του παρελθόντος, τα αγάλματα και τα λεξικά.

Τέλος έτσι απλά επικουρικά ώς απλή παρουσίαση ενός άλλου τρόπου εγκεφαλικής λειτουργίας΄, τον οποίο καλό είναι να έχει όποιος αναζητά αλήθειες, θέλω να κάνω και μια υπόθεση για το παρακάτω αγαλματίδιο που επίσης παίζει πολύ τελευταία, χωρίς πουθενά να αναφέρεται φυσικά που είναι ή να δίνεται και μια άλλη λήψη ή το κειμενάκι έστω των αρχαιολόγων ώστε να έχουμε καλύτερη άποψη.



Κοιτώντας το λοιπόν, σε σχέση με το μέγεθος και τα άλλα αντικείμενα στην βιτρίνα θα είμαι πολύ εκτός (μπορεί και να είμαι καθώς δεν ξέρω που είναι κτλ) πως πρόκειται για βάση καθρέπτη ή κάτι ανάλογο; Μπορεί και να είμαι λάθος, σίγουρα όμως πιο κοντά στην πραγματικότητα από το να πιστεύω πως το εν λόγω αντικείμενο είναι “απόδειξη” του πανάρχαιου, επίσημου, ιερατικού, αρχαιοελληνικού κτλ χαιρετισμού, που τυγχάνει να είναι ολόιδιος με τον φασιστικό, τον οποίο γουστάρουν οι θιασώτες τέτοιων ερμηνειών.

Φαλληφόρια τότε και τώρα–μια συνέντευξη

Όπως ίσως αρκετοί γνωρίζετε η συνεργασία του τελεστικού θίασου “Διόνυσος Ελευθερεύς” και της λατρευτικής κοινότητας “Λάβρυς” οδήγησε φέτος στην προσπάθεια καθιέρωσης ενός ακόμη εορταστικού δρωμμένου, ήτοι των Φαλληφορίων το Σάββατο μεθαύριο. Ολοκληρώνεται έτσι ένας πρώτος μεγάλος κύκλος επαναφοράς Διονυσιακών δρωμμένων τα οποία ελπίζουμε να συνεχίσουν να τελούνται για πολλά πολλά ακόμη χρόνια.

Ο φίλος Παρμενίδης (Ιωάννης Μπουσίου) και πρωτεργάτης των προσπαθειών αυτών έδωσε μια εξαιρετική συνέντευξη στα Φαινόμενα του Ελ. Τύπου το προηγούμενο Σάββατο για το παρελθόν και το παρόν των φαλληφορίων, την οποία με χαρά αναμεταδίδω, σίγουρος πως όλοι θα οφεληθούμε από την ανάγνωση της.


Τι ακριβώς ήταν τα Φαλληφόρια στην αρχαία Ελλάδα και σε ποιες περιοχές εορτάζονταν;
Τα Φαλληφόρια ονομάζονταν μία εορτή που επιτελούνταν στην Αττική στα πλαίσια των κατ’άγρους Διονυσίων. Γενικότερα όμως οι Φαλλικές τελετουργίες ήταν άμεσα συνυφασμένες με την Λατρεία του Διονύσου,  άρα όπου συναντάμε τελετές Διονυσίων συναντάμε και Φαλληφορίες εφόσον αυτές αποτελούν αναπόσπαστο μέρος αυτών των εορτών. Με το γεγονός ότι οι διονυσιακές τελετουργίες ήταν ευρέως διαδεδομένες σε όλη την γεωγραφική επικράτεια του ελληνισμού αντιλαμβανόμεθα το εκτεταμένο μέγεθος και την ισχύ των φαλληφορικών εορτών. Το κυρίαρχο μέρος της εορτής ήταν η περιφορά του φαλλού εν πομπή γι αυτό και μια εξίσου γνωστή ονομασία της τελετής ήταν και Φαλλαγώγια.  Κατά την πορεία της πομπής άντρες μεταμφιεσμένοι σε Σιληνούς, Σατύρους και Βάκχίδες, με θύρσους δάδες και ξύλινα ραβδιά που κατέληγαν σε δερμάτινους φαλλούς, χόρευαν γύρω από το περιφερόμενο ξόανο του Διονύσου, ενώ προπορεύονταν πάντα το  Φαλλικό άρμα. Κατά την πορεία βέβαια οι μετέχοντες της πομπής έπιναν από δερμάτινους ασκούς οίνο και περιέπαιζαν τους περαστικούς, και με φαλλικά τραγούδια καλούσαν τον Διόνυσο–Φαλλήνα (προσωποποίηση του φαλλού) να έρθει να γιορτάσει μαζί τους. Όταν το ξόανο έφτανε στο προορισμό του ακλουθούσαν πάλι χοροί και φαλλικά άσματα αλλά και η συνακόλουθη ευωχία όλων των συμμετεχόντων με το άνοιγμα και την πόση από τα αγγεία που περιείχαν τον   διονυσόγευστο οίνο. Υπήρχε μάλιστα και ένα ειδικό τελετουργικό αγγείο-ρυτό το οποίο, έκτος από την οικιακή λατρευτική χρήση του,  πολύ πιθανών να χρησιμοποιούνταν και σε οινοποσίες των φαλληφορικών δρωμένων

Τι συμβόλιζαν αυτού του είδους οι εορτασμοί; Υπάρχει κάποια σχέση με διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στη φύση;
Η λατρεία, και πιο συγκεκριμένα, η λιτανεία-περιφορά του φαλλού ως απεικονιστικό σύμβολο της γονιμότητος σαφώς και αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος των γονιμικών τελετών που συνέδραμαν στην διασφάλισης της ευκαρπίας και ευγονίας. Οι εορτασμοί αυτοί υπήρξαν ένα είδος τελετουργίας της γονιμότητος όπου αναπαραστόυσαν, τόσο με την αρχέγονη μαγικό-θρησκευτική τους μορφή όσο και με το χαρακτήρα της μιμητικής αναπαράστασης, τον θάνατο του παλιού μέσα από την παγωνιά του χειμώνα, προς το ξεκίνημα-την αναγέννηση  του νέου που οδηγεί στην απελευθέρωση και την ανανέωση της ζωής. Γι αυτό αλώστε οι τελετουργίες αυτές λαμβάνουν χωρά σε αυτήν την μεταιχμιακή εποχή του τέλους του χειμώνα προς την αρχή της πολυπόθητης ανοίξεως.

Αττική μελανόμορφη κύλικα περ. 550 π.Χ. Εθνικό Αρχ. Μουσείο Φλωρεντίας, αρ. ευρ. 387.Απεικονίζει Φαλλική πομπή με οκτώ ιθυφαλλικούς άντρες που μεταφέρουν το άρμα των Φαλληφορίων  που αποτελείται από έναν ευμεγέθη ξύλινο φαλλό σε σχήμα αλετριού  που καταλήγει σε βάλανο στην οποία είναι ζωγραφισμένη οφθαλμός. Ένας πελώριος σχεδιασμένος γενειοφόρος Σάτυρος ακουμπά πάνω στο φαλλό   ενώ ένας άντρας στην κορυφή μοιάζει να ιππεύει το άρμα κρατώντας ένα λευκό μουσικό κέρας

Πώς αντιμετώπιζαν οι αρχαίοι τη θέαση των φαλλικών συμβόλων σε κοινή θέα; Το ρωτώ αυτό διότι το σύγχρονο κοινωνικό status είναι τελείως διαφορετικό.
Αξίζει να σημειώσουμε αρχικά ότι ο φαλλός κατά την αρχαιότητα λειτουργούσε στην καθημερινότητα του έλληνα και με αποτροπαικό – φυλακτήριο σκοπό αφού θεωρούνταν ότι η απεικονιστική του παρουσία και μόνο προφυλλάσει και κρατά μακριά κάθε λογής επιβουλή που μπορεί να προέρχονταν από εξωγενής κακόβουλες δυνάμεις, γι αυτό και πολύ συχνά έξω απ τα σπίτια τους υπήρχαν φαλλικά σύμβολα που διασφάλιζαν την ακεραιότητα του ιδιωτικού τους χώρου.  Επίσης, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά και ο διακεκριμένος γλωσσολόγος Μ. Κοπιδάκης στο άρθρο του “Και Διονύσου αρχαιότερα”,  «Ακόμη και στους τάφους οι φαλλικές απεικονίσεις δεν είναι σπάνιες. Ο φαλλός υποδηλώνει τη μακαριότητα της μετά θάνατον ζωής, διασφαλίζει τη γαλήνη του νεκρού και προοιωνίζεται τη μέλλουσα αναγέννηση ή ακόμη και την εκ νεκρών ανάσταση!». Και από τις δύο παραπάνω διαπιστώσεις αντιλαμβανόμεθα το πόσο εξοικειωμένοι ήταν οι πρόγονοί μας με την έννοια του φαλλού και πόσο ενταγμένη ήταν η παρουσία του συμβόλου σε όλες τις εκφάνσεις του καθημερινού τους βίου. 

Φαλλόσχημο ρυτό τέλη του 3ου αι. π.Χ. Από την αγορά της Πέλλας,  αρ.ευρ. 83.940. Πήλινο τελετουργικό αγγείο από την μία πλευρά με την  μορφή κανθάρου ενώ από την άλλη σε μορφή βαλάνου εν στύσει.  Πολύ πιθανών εκτος από την αμιγώς τελετουργική οικιακή λατρεία να  χρησιμοποιούνταν κατά τις σκωπτικές τελετές των Φαλληφορίων.

Θα ήταν παρακινδυνευμένο να υποστηρίξει κανείς πώς το σύγχρονο Καρναβάλι έχει τις ρίζες του στα Φαλληφόρια; Ποιες οι ομοιότητες και οι διαφορές που εντοπίζετε;

Θα ήταν πράγματι παρακινδυνευμένο να υποστήριζε κανείς κάτι τέτοιο αφού γνωρίζουμε ότι σε όλους του παραδοσιακούς πολιτισμούς επιτελούνται με ξεχωριστή τελετουργική μεγαλοπρέπεια πολλών και διαφορετικών ειδών καρναβαλικά τελετουργικά. Άλλωστε αυτού του είδους οι λατρείες αντλούν την καταγωγή τους από τις μακρινές  απαρχές εμφανίσεως των πρώτων πολιτισμικών εκδηλώσεων που πολλές φορές παρουσιάζονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο ακόμα και σε πολιτισμούς που γεωγραφικά ποτέ δεν έχουν έρθει σε επαφή. Το ίδιο συμβαίνει και με τα σύγχρονα καρναβαλικά δρώμενα στην Ελλάδα που έχουν δεχτεί απειροπληθής προσμίξεις ξενικών στοιχειών όπως το καρναβάλι της Πάτρας και πολλά άλλα σύγχρονα αστικού τύπου καρναβαλικές εκδηλώσεις. 

Μπορούμε όμως να ισχυριστούμε κάτι άλλο παράτολμο, το ότι, κάθε, μα κάθε παραδοσιακό δρώμενο που επιτελείται στην σημερινή επικράτεια του ελληνικού χώρου τις μέρες αυτές (και κάποια  λίγο καιρό πριν)   ανάγεται με άμεσο ή με έμμεσο τρόπο στα αρχέγονα ελληνικά τελετουργικά των φαλλικών τελετών και ασμάτων. Οι Μωμόγεροι στην Κομοτηνή, οι Γενίτσαροι και οι Μπούλες στην Νάουσα, τα Ραγκουσάρια στην Καστοριά, οι γιορτές στην Αγία Άννα,  ο βλάχικος γάμος στην Θήβα την τσικνοπέμπτη κ.α.. εμφανίζουν αμέτρητες ομοιότητες με τα πρωταρχικά φαλλικά δρώμενα που θα χρειάζονταν πολλές σελίδες για να  αποδείξουμε όλες του τις ομοιότητες  και τις επιρροές. Το ζήτημα είναι ότι πολλοί λίγοι έχουν την γνώση των αρχαίων Φαλληφορικών τελετουργιών μιας και στο εκπαιδευτικό μας σύστημα σχεδόν καμία αναφορά δεν υπάρχει. Με το παρόν άρθρο, αλλά και με την ανάγνωση και άλλων πηγών που μπορεί  πολύ εύκολα πια, δια μέσου του διαδικτύου ή βιβλίων που αναφέρονται στο θέμα, να αντλήσει πληροφορίες, και έτσι, ερχόμενος σε επαφή με κάποιο παραδοσιακό καρναβαλικό δρώμενο, θα μπορέσει να αντιληφθεί και ο ίδιος τις άμεσες επιρροές τους από τα αρχαία δρώμενα.

Πώς διασώθηκαν μέσα στο χρόνο οι παραδόσεις των Φαλληφορίων που μετεξελίχθηκαν στο σύγχρονο Καρναβάλι, από τη στιγμή που η αρχαία ελληνική θρησκεία υπέστη απηνείς διωγμούς κατά τους μεταχριστιανικούς αιώνες;

Όπως είναι ευκόλως κατανοητό τα φαλλικά λατρευτικά δρώμενα απότοκα της ελληνικής θρησκευτικότητος δεχτήκαν περισσότερο από όλα τα άλλα δρώμενα τον ποιο λυσσαλέο εκδιωγμό κατά την επικράτηση του χριστιανισμού. Ενώ πάρα πολλά τελετουργικά κατάφεραν και επικράτησαν τελικά, αφού η λαϊκή ψυχή με την επιμονή της κατόρθωσε να τα εντάξει μέσα στην ίδια την λατρευτική πρακτική της χριστιανικής πίστης, τα φαλλικά δρώμενα κατ ουσίαν, όπως είναι ευκόλως κατανοητό, δεν μπορούσαν με κανένα τρόπο να στοιχηθούν με τις επιμέρους παραδόσεις της χριστιανικής θρησκείας. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι ακόμα και σχεδόν στις μέρες μας, μετά από τόσους αιώνες, ο εκδιωγμός τους συνεχίζεται  αφού δεν έχουν περάσει και πολλά  χρόνια από την γνωστή μήνυση που τόλμησαν χριστιανικές οργανώσεις να υποβάλλουν, δια μέσου του πρωτοψάλτου Θεόδωρου Ακρίδα, για την συλλογή και δημοσίευση σκωπτικών αποκριάτικων “τολμηρών” τραγουδιών της περίφημης ερμηνεύτριας παραδοσιακών τραγουδιών, της Δόμνας Σαμίου.  Είναι όμως παρόλα αυτά  πράγματι συγκλονιστικό να συνειδητοποιεί κανείς ότι κατάφεραν τελικά σε πολλά μέρη της Ελλάδας, έστω και με κάπως συγκεκαλυμμένη μορφή, πολλά από αυτά τα δρώμενα να επιβιώσουν μέχρι της μέρες μας. Μάλιστα οι πρώτοι μελετητές των καρναβαλικών παραδοσιακών δρωμένων θέλοντας να αιτιολογήσουν τις μεταμφιέσεις αυτές χρονολογούσαν τις απαρχές τους κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, για να μπορούνε δήθεν οι έλληνες με αυτό τον τρόπο να συνεννοούνται τις μέρες εκέινες για την οργάνωση της ελληνικής επαναστάσεως. Ο ισχυρισμός αυτό είτε από άγνοια είτε από καθαρή προσπάθεια απόκρυψης της διασύνδεσης τους με την “παγανιστική” αρχαιότητα φαντάζει τουλάχιστον γελοίος, αλλά δε μας πειράζει καθόλου αφού ο γέλωτας και η ευθυμία  είναι το ζητούμενο  των εορτών αυτών όποτε και η άποψη αυτή συμβαδίζει με την σκωπτική διάθεση των ημερών.

Αττικό μελανόμορφο αγγείο περ. 600π.Χ Εθνικό αρχαιολογικό μουσείο Ιταλίας. Απεικονίζει χορευτές που ορχούνται στον άσεμνο και προκλητικό χορό του Κόρδακα ένα είδος κωμικού χορού που συνόδευε την τελετή των φαλληφορίων








Από ποια κείμενα διασώζονται στις μέρες μας πηγές για τον τρόπο διεξαγωγής των Φαλληφορίων κατά την αρχαιότητα;

Υπάρχουν πάμπολλες πηγές που κατά την διετή περίπου ενδελεχή μας έρευνα,  τόσο από πρωτογενείς πηγές, αφού μεγάλος αριθμός αρχαίων συγγραφέων έχουν αναφορές για το θέμα αυτό, τόσο όμως και από δευτερογενείς πηγές διατυπωμένες από συγχρόνους ξένους μελετητές-ακαδημαϊκούς της ελληνικής θρησκευτικής παραδόσεως. Πολύτιμες είναι οι πληροφορίες που μας δίδουν κάθε λογής εικαστικών αρχαίων τεχνών αφού σε αρκετά αγγεία, νομίσματα, ακόμη και αγάλματα που έχει δασώσει η αρχαιολογική σκαπάνη υπάρχουν ικανές πληροφορίες που μας επιτρέπουν την τελική ανασύνθεση και παρουσίαση του όλου δρωμένου. Ακόμη η λαογραφική ερεύνα μας αποκαλύπτει πολύ σημαντικά επιβιώματα των πρωταρχικών  τελετουργιών αυτών στο σήμερα, αφού η εστιασμένη κατά γεωγραφικούς τόπους παράδοσή μας έχει διατηρήσει πάρα πολύ σημαντικά τελετουργικά στοιχεία – κατάλοιπα των φαλλικών τελετουργιών.

Αξίζει να αναφέρουμε μονάχα την  πάρα πολύ σημαντική αναφορά του ίδιου του Αριστοτέλη όπoυ στην Ποιητική του 5. 1449b 2 ισχυρίζεται ότι, η ίδια η απαρχή της κωμωδίας, το δεύτερο ισάξιο μεγαλύτερο φιλολογικό είδος μαζί με την τραγωδία, η κωμωδία, προήρθε από τα αυτοσχέδια σκωπτικά άσματα και δρώμενα που λάμβαναν χώρα κατά την περίοδο του χειμώνος στον ελληνικό χώρο. Αυτό που δηλαδή εμείς θεωρούμε ως κωμωδία, όπως διαμορφώθηκε ως λογοτεχνικό είδος την κλασσική εποχή αλλά και μετέπειτα στην Νέα κωμωδία, όπου και επηρέασε τα έως και σήμερα  μετεμφανιζόμενα κωμικά φιλολογικά είδη έλκει την καταγωγή της από την ελληνική θρησκευτική παράδοση. Με λίγα λόγια, ότι μέχρι και σήμερα εννοούμαι με τον όρο κωμωδία που μέχρι της μέρες ανθεί ως ζωντανό φιλολογικό, θεατρικό, κινηματογραφικό είδος, όσο και μας φαντάζει παράδοξο, η πρωταρχική του πηγή βρίσκεται στην σταδιακή ωρίμανση-εξελιξη των φαλλικών  ασμάτων και δρωμένων προς τιμήν του Θεού Διονύσου.

Γενικότερα όμως θα ισχυριζόμασταν ότι βιβλιογραφικά, για το ρόλο το σκοπό και το ύφος των φαλλικών τελετουργιών καθώς και την πιο εσωτερική αποσυμβολιστική των γονιμοποιητικών ανθρωπίνων οργάνων δεν υπάρχει μία εκτεταμένη και στοχευμένη αμιγώς στο θέμα αυτό βιβλιογραφική αποτύπωση ούτε στο εξωτερικό αλλά ούτε φυσικά και στην Ελλάδα. Ευελπιστούμε ότι η δικιά μας προσπάθεια στο άμεσο μέλλον να καταφέρει να καλύψει  αυτό το ερευνητικό αυτό κενό. 

Για ποιον λόγο αποφασίσατε να αναβιώσετε τα Φαλληφόρια στην Ελλάδα του 2014; Πόσο δύσκολο είναι ένα τέτοιο εγχείρημα;

Κατά την διάρκεια των ακαδημαϊκών μου μελετών στον Ελληνικό πολιτισμό πολύ συχνά, είτε από την πλευρά της ενασχολήσεως μου με τις εκφάνσεις και τις επιβιώσεις της ελληνικής θρησκείας στην σημερινή εποχή δια μέσου της λαϊκής παραδόσεως, είτε από τις συνακόλουθες έρευνες μου στην λαογραφία, αλλά, κυρίως,  από τις πιο ενδελεχείς  προσεγγίσεις μου στην διασύνδεση τελετουργίας-θεάτρου, επιδιδόμουν στην απαραίτητη συγκέντρωση του πολυτίμου αυτού  υλικού  γνωρίζοντας ότι κάποια συγκεκριμένη στιγμή  θα επιχειρούσα την ανασύνθεση αυτών των δρωμένων. Η ειδοποιός διαφορά είναι το ότι, ενώ πολλοί μελετητές καταγράφουν σε άρθρα αλλά και διάφορα βιβλία το θέμα αυτό ουδείς αποπειράθηκε να τα προσεγγίσει υπό το πρίσμα της τελετουργίας και δη της τελεσματικής αναβιώσεως αυτού. Κατά τον ίδιο τρόπο άλλωστε όπως έχει παρουσιαστεί σε πρότερο άρθρο σας στο εν λόγω περιοδικό πράξαμε και με την τέλεση των Αδωνίων επιχειρώντας, με πολύ μεγάλη αποδοχή, τις ημέρες του Πάσχα να αναβιώσουμε το τελετουργικό αυτό αποδεικνύοντας και έμπρακτα τις σαφής επιρροές των εορτών του Αδώνιδος στα θρησκευτικά πεπραγμένα των δρωμένων της χριστιανικής λεγόμενης Μ. Εβδομάδος.

Πέραν όμως τις απαραίτητες επιστημονικής προσεγγίσεως αναφορές για την επαναφορά των τελετών αυτών υπήρχε και ένας πιο προσωπικός λόγος για την πραγματοποίηση τους. Πολλές φορές, όταν έφταναν αυτές οι καρναβαλικές ημέρες αυτές αναρωτήθηκα ότι, ναι, ωραίες είναι όλες αυτές οι  εορταστικές εκδηλώσεις με τις σύγχρονες διαστάσεις τους με καλλίγραμμες βραζιλιάνες λατινογενής ήχους και χορούς αλλά και παντός είδους μεταμφιέσεις, αλλά δεν θα ήταν αρκετά ενδιαφέρον να προταθεί και μία αμιγώς ελληνική διάσταση στις εορτές αυτές;. Εφόσον, ακόμα και εάν ο  σύγχρονος αστικός τρόπος ζωής είναι πολύ μακριά, δήθεν, από την θέαση φαλλικών εορτών δεν θα ήταν παρακινδυνευμένο να ανασυσταθούν; H απάντηση που έδινα μέσα ήταν, αλλά αυτό ήταν ο φυσικός τους χώρος σε αυτό το περιβάλλον εμφανίστηκαν;, μέσα αλλά και έξω από τον περιβάλλοντα χώρο του θεάτρου του Διονύσου κάτω από την Ακρόπολη.     

Πράγματι ένα τέτοιο επιχείρημα ενέχει εξαιρετικές κυρίως τεχνικές δυσκολίες και αυτό διότι τα τελετουργικά αντικείμενα της τελετής ( προσωπεία, φαλλικό ξόανο, ειδικές ενδυμασίες,) θα πρέπει να ακολουθούν  σε κανόνες αισθητικής το πολύ υψηλό πρότυπο των προγόνων μας. Στην επίλυση αυτού του προβλήματος είχαμε την πολύτιμη συμβουλή του εξαιρετικού γλύπτη και ζωγράφου Εξηκία Τριβουλίδη. Αρκεί να σας αναφέρουμε ότι τα μέχρι τώρα αναπαραγόμενα  αντικείμενα κατά την κατασκευή του αγγίζουν τα όρια της πειραματικής αρχαιολογίας αφού συλλέγουμε κάθε δυνατή πληροφορία για την ανασύστασή τους.

Κατά το πέρας αυτού του ερωτήματος θα θέλαμε να σας προβληματίσουμε με ένα δικό μας ερώτημα το οποίο πολύ πιθανό να το έχετε ήδη αναρωτηθεί και εσείς, αποτελεί άραγε η αναβίωση κάποιου τέτοιου δρώμενου παράδοση;. Γεγονός είναι ότι υπάρχει μία τάση σε όλη την ελληνική επικράτεια των νέων να  επαναπροσδιορίζουν στοιχεία της ελληνικής παραδόσεως περισσότερο από ότι οι γονείς τους. Στο ερώτημα όμως αυτό απαντά ο ομότιμος καθηγητής της Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μ.Γ. Μερακλής αφού μέσα από τις μελέτες του περιγράφει την παράδοση ως μια  δυναμική διαδικασία που ενσωματώνει και αποβάλλει ή επανεβρίσκει τα στοιχεία που την επαναδομούν και την ανασυνθέτουν και αυτή φυσικά είναι και η μεγαλειώδης δύναμη της παραδόσεως. Άρα αναβίωση ενός πανάρχαιου Φαλληφορικού δρωμένου  καταδεικνύει την  ζωτική ενέργεια και το ζωτικό μετασχηματισμό της παράδοσης ως τρανταχτή απόδειξη και επικύρωσης της συνέχειας της πράγματι μεγαλειώδους ελληνικής πολιτισμικής εκφάνσεως.

Πείτε μας κάποια πράγματα για τις προετοιμασίες της διεξαγωγής των Φαλληφορίων τη φετινή περίοδο του Καρναβαλιού.

Η πρώτη χρονιά θεωρείται, όπως και κάθε ξεκίνημα, δύσκολη  μα και γοητευτική συνάμα γιατί τολμούμε μετά από τόσους αιώνες να βιώσουμε και όχι απλά να αναβιώσουμε ένα τα τόσο ξεχωριστό δρώμενο. Την τελεσματική ευθύνη των Φαλληφορείων την αναλαμβάνουν σε απόλυτη συνεργασία ο τελεστικός θίασος Διόνυσος Ελευθερεύς με την λατρευτική κοινότητα Λάβρυς. Βεβαίως και πολλοί άλλοι που προσεγγίζουν με την απαραίτητη τελετουργική αίσθηση  τα ελληνικά λατρευτικά δρώμενα θα συμπλεύσουν μαζί μας. Το δρώμενο για την πρώτη χρονιά τουλάχιστον, γιατί πολλά ακόμα στοιχεία θα προστεθούν τα μετέπειτα χρόνια που θα το καταστήσουν ένα ξεχωριστό λαϊκό διαδραστικό δρώμενο, θα είναι μία πομπή του ιερού φαλλικού ξοάνου του Διονύσου το οποίο θα συνοδεύεται από τον εξάρχοντα ηθοποιό-Διόνυσο και τον συνακόλουθο διονυσιακό θίασο αποτελούμενο από Μαινάδες, Σατύρους, Σειληνούς, μεθοκόπους και τον Θεό Πάνα. Κατά την διάρκεια της πομπής θα συνοδεύει βακχική μουσική από άσκαυλους (γκάιντες), αρχαίους αυλούς αλλά και τύμπανα. Σε δύο με τρεις σταθμούς η πομπή θα σταματάει για να ακουστεί το αυτοσχέδιο σκωπτικό φαλλικό τραγούδι και μετέπειτα θα επιτελείται από ομάδα  αρχαίας ορχήσεως ο περίφημος κωμαστικός χορός του λεγομένου  και ως Κόρδακα. Στην συνέχεια θα επιτελείται ένα διαδραστικό, σκωπτικής υφής, δρώμενο του θιάσου με  τους παρευρισκομένους θεατές αλλά επί αυτού δε θα αναφέρουμε περαιτέρω διότι αποτελούν και την κυρίαρχη κωμική νότα της εορτής. Στην κατάληξή του το φαλλικό τέλεσμα θα εναποθέσει το ξόανο του Διονύσου σε κεντρικό σημείο όπου και μετέπειτα θα ακολουθήσει από τελεστές και θεατές η λεγόμενη ευωχία, όπου, από ένα ευμέγεθες αγγείο θα διαμοιραστεί οίνος και θα συνεχιστεί το τραγούδι και ο χορός και με σύγχρονα περιπαικτικά τραγούδια της λαϊκής παράδοσης συνδέοντας με αυτό τον τρόπο το αρχέγονο χθες με το αέναο σήμερα.

Εν κατακλείδι, εάν τις αυτές τις μέρες του καρναβαλικού κεφιού σε κεντρικό σημείο της Αθήνας πέριξ της ακροπόλεως, άξαφνα, ξεπροβάλει μπροστά σας ένας τέτοιος θίασος,  με αριστοφανική διάθεση, με ζωτικό ενθουσιασμό, με σκωπτική ευπρέπεια, μην παραξενευτείτε αλλά προσεγγίστε μας.  Σημείωση, δεν θέλουμε να προκαλέσουμε αλλά να σας καλέσουμε να συμμετάσχετε σε κάτι τόσο ελληνικό και ξεχωριστό, δεν θέλουμε να προσβάλουμε με τα αρχέγονα φαλλικά μας σύμβολα αλλά να σας εισβάλλουμε στην διονυσιακή μέθεξη των ελληνικών αυτών εορτών, δεν θέλουμε να αναβιώσουμε αλλά να βιώσουμε με τον δέοντα σεβασμό τα ελληνικά δρώμενα.

Εμπειρίες από το 4ο Πανελλήνιο συμπόσιο Επικούρειας φιλοσοφίας

Το Σάββατο και την Κυριακή που πέρασε είχα την χαρά να παραβρεθώ για τέταρτη φορά στο Πανελλήνιο συμπόσιο Επικούρειας φιλοσοφίας το οποίο οργανώνουν οι Κήποι Αθηνών και Θες/νίκης με την αρωγή του δήμου Παλλήνης στον Γέρακα.
Αυτή την φορά, ήταν περισσότερο από προφανές, πως η ρομαντική προσπάθεια λίγων φίλων να εκφράσουν με σύγχρονο τρόπο, τις διδαχές μιας εκ των βασικών φιλοσοφικών σχολών του ελληνισμού, έχει βρει εξαιρετική ανταπόκριση και έχει καταστεί μέσω αυτού του ετήσιου συνεδρίου ισχυρός θεσμός.
Η προσέλευση του κόσμου, κάθε ηλικίας και προέλευσης ήταν εντυπωσιακή, όπως επίσης απρόσμενα εντυπωσιακό (κυρίως λόγω της συνεχής βελτίωσης) το επίπεδο των πολλών ομιλιών.


Αυτό που κάνει εντύπωση - τουλάχιστον σε εμένα που ποτέ δεν ήμουν ιδιαίτερα οπαδός της συγκεκριμένης σχολής - είναι πως  οι συντελεστές έχουν καταφέρει δύο βασικά πράγματα.
Πρώτον να μην επαναλαμβάνουν τα ίδια και τα ίδια στις ομιλίες, και αυτό παρά το γεγονός πως τα άπαντα της επικούρειας φιλοσοφίας χωράνε σε  ένα μικρό ράφι της βιβλιοθήκης (εν αντιθέσει με άλλες σχολές) και δεύτερον έχουν επιτύχει άλλοτε με εξαιρετικό τρόπο και άλλοτε κάπως τραβηγμένα, να συνδέσουν τα περισσότερα από τα διδάγματα του Κήπου, με σύγχρονες αναζητήσεις, προβληματισμούς και καταστάσεις.

Στον συνδυασμό αυτών των δύο κατορθωμάτων, νομίζω οφείλεται η αξιοζήλευτη επιτυχία και αυτού του συμποσίου, του 4ου κατά σειρά, το οποίο δείχνει να αγκαλιάζεται όχι μόνο από τον απλό κόσμο και τον αρωγό δήμο (μάλιστα ο δήμαρχος Παλλήνης, τήρησε στο ακέραιο την υπόσχεση που είχε δώσει στο νομίζω δεύτερο συμπόσιο και σύντομα στην περιοχή θα λειτουργεί πάρκο με το όνομα ο Κήπος του Επίκουρου), αλλά και από πλήθος ακαδημαϊκών. Είναι νομίζω η μοναδική περίπτωση που γνωρίζω - σε αυτά τα θέματα- στην οποία διαφορετικές κοινωνικές δυνάμεις, φίλοι της φιλοσοφίας, σύλλογοι πολιτών, πολιτεία και ακαδημαϊκοί-  έχουν καταφέρει να συνυπάρχουν για ένα κοινό σκοπό. Ίσως το μήνυμα για μια ανεπιτήδευτη ευδαιμονία του φιλοσόφου να έχει βρεί μέσα από τις χιλιετίες πρόθυμα αυτιά για ακόμη μια φορά.

Το άλλο επίσης που θέλω να χαιρετίσω ως υπερθετικό, τουλάχιστον με τα δικά μου κριτήρια, είναι πως οι συντελεστές, προς τιμήν τους, και προς τέρψη δική μας, έχουν καταφέρει να ξεπεράσουν την φλύαρη και άνευ πρακτικής εξάσκησης αρετολογία των ομιλιών και των βιβλίων, την τόσο συνηθισμένη, ειδικά  ανάμεσα στους "ελληνολάτρες", και προσπαθούν και έχουν καταφέρει κάποιες έστω από τις λίγες απλές διδαχές του Επίκουρου να τις κάνουν καθημερινή πράξη. Θα ξεχωρίσω την αρετή της φιλίας, χωρίς την οποία δεν νομίζω αυτοί να ήταν ποτέ σε θέση να φέρουν πέρας ένα τέτοιο έργο με τέτοια διάρκεια και τέτοιο αποτέλεσμα. Αν μη τι άλλο γι' αυτό (και τα συχνά τους συμπόσια και συζητήσεις) τους δίνω τα εύσημα.

Όπως ανέφερα ήδη το επίπεδο των ομιλιών ήταν εξαιρετικό, και συνιστώ ανεπιφύλακτα στους ενδιαφερόμενους να βρουν και τα πρακτικά των προηγούμενων συμποσίων τα οποία κυκλοφορούν σε βιβλίο. Μέχρι να εκδοθούν και τα φετινά πρακτικά μπορούμε να παρακολουθήσουμε αρκετές από βιντεοσκόπηση και παρακάτω παραθέτω μία συγκεκριμένη, ίσως όχι γιατί ήταν η καλύτερη που άκουσα αλλά για δύο πιο σημαντικούς λόγους.

Πρώτον - για να είμαι και εγώ στο Επικούρειο κλίμα - λόγω των δεσμών φιλίας που έχω με τον ομιλητή και δεύτερον για την εξαιρετικής σημασίας, ειδικά στο κύκλο των σύγχρονων επικουρίων (και θα εξηγήσω παρακάτω γιατί), αναγνώριση των δανείων από τις προηγούμενες περιόδους του ελληνισμού, και ειδικά από την συλλογική λαϊκή κοσμοαντίληψη έτσι όπως αυτή εκφράστηκε στο περιβάλλον της Αθηναϊκής Δημοκρατίας (γιατί προφανώς η Ευδαιμονία, η φιλία κτλ δεν εφευρέθηκαν από τον Επίκουρο :-) ).


Περισσότερες ομιλίες μπορείτε να δείτε στο ίδιο κανάλι.

Βέβαια για να μην λέω μόνο τα θετικά, θέλω να επισημάνω κάτι που κάθε φορά μου κάνει αρνητική εντύπωση, διακρίνοντας όμως ταυτόχρονα και μια σταδιακή συρρίκνωση του φαινομένου σε κάθε επόμενο συμπόσιο. Μιλάω για την, κραυγαλέα σε κάποιους ομιλητές, έκφραση ενός φανατισμού έναντι των άλλων φιλοσοφικών σχολών, σε σημείο που οι συγκριτικές κορώνες τις οποίες εκφράζουν, να μην έχουν κανένα νόημα στην καλύτερη αποτύπωση, μέσω του συγκριτισμού, των διαφορών μεταξύ της επικούρειας φιλοσοφίας και των άλλων σχολών, αλλά να λειτουργούν όπως τα τσιτάτα πολιτικών ιδεολογιών. Συν του ότι, στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι και τελείως λάθος τα συμπεράσματα που προκύπτουν με μια τέτοια προσέγγιση. Έτσι, με λύπησαν ιδιαίτερα κάποιες εντελώς επιφανειακές και επιθετικές εκφράσεις έναντι της Πλατωνικής σχολής, των Στωικών ακόμα και των Περιπατητικών, κανείς δεν έμεινε στο απυρόβλητο. Νομίζω πως αν καταφέρουν να ξεπεραστούν και αυτοί οι λίγοι εναπομείναντες, και μάλιστα αρνητικοί, ετεροπροσδιορισμοί, ο θεσμός θα αγγίζει το ιδανικό.

Τέλος επειδή μου δόθηκε η ευκαιρία να συνεργαστώ ακόμα μια φορά με την ομάδα μελέτης της αρχαίας όρχησης και να συνταιριάξω κάποιες ιδέες και μουσικά όργανα με την δουλειά τους, σε ένα μικρό δρώμενο που παρουσιάστηκε στο συμπόσιο, παραθέτω το βίντεο από το κανάλι του δήμου και ελπίζω να σας αρέσει.

Ragnarok - η μοίρα των Θεών και άλλο ένα αποκαλυπτικό τέλος του κόσμου.

Αδέλφια θα μάχονται μεταξύ τους

και θα αλληλοσκοτώνονται

...

μια άγρια εποχή για τον κόσμο

...

μια εποχή του πέλεκυ, μια εποχή του σπαθιού

...

προτού ο κόσμος καταστραφεί

κανείς άνθρωπος δεν θα δείχνει έλεος στον άλλο.

Κάπως έτσι προμηνύει την τελευταία εποχή για τους ανθρώπους ο μάντης στις Έδδες, όταν η ίδια η μοίρα των Θεών θα κριθεί (Ragnarok) στον πόλεμο ανάμεσα στους Aesir και τους γίγαντες από τους άλλους κόσμους ( Jötunheimr, Μuspelheim, κτλ.)

Δεν ξέρω αν η ομοιότητα της περιγραφόμενης ανθρωπότητας ενέπνευσε κάποιους μελετητές των επών αυτών, να υπολογίσουν πότε θα συμβεί το Ράγκναροκ, ή αν έκαναν άλλους "επιστημονικούς" υπολογισμούς, πάντως το θέμα είναι πως κυκλοφόρησαν κάποια δημοσιεύματα, σύμφωνα με τα οποία η μοίρα των θεών κρίνεται σήμερα - και μαζί με αυτή έρχεται για άλλη μια φορά η συντέλεια του κόσμου. Μια συντέλεια, αυτήν την φορά παγανιστικής έμπνευσης, η μήπως δεν είναι ακριβώς έτσι;

Η ημέρα δεν έχει τελειώσει βέβαια, αλλά ακόμα εφ' όσον γνωρίζω ο Λύκος Φένριρ (Fenrir) δεν κατάπιε τον Όντιν, ούτε η γή έχει αρχίσει να φλέγεται από το σπαθί του Σούρτρ (Surtr). Κάποια στιγμή νόμισα πως άκουσα τον ωραίο Χείμνταλ (Heimdallr) να φυσάει στο μέγα βούκινο του (Gjallarhorn), αλλά τελικά ήταν οι Corvus Corax στο youtube που είχα αφήσει να παίζει.

Έχουμε μερικές ώρες ακόμα και είμαι και προετοιμασμένος και πρόθυμος, πολύ περισσότερο απ' ότι σε μια χριστιανικού τύπου αποκάλυψη, να λάβω μέρος στην τελική μάχη με τους γίγαντες στο πλευρό των βορείων θεών, αλλά δεν νομίζω αυτή να είναι ακριβώς έτσι όπως περιγράφεται.

Σίγουρα ο συγκεκριμένος μύθος είναι από τους πιο γνωστούς της μυθολογίας των Βίκινγκς και έχει εμπνεύσει πληθώρα καλλιτεχνών, από τον Βάγκνερ μέχρι τις ημέρες μας, αλλά και μελετητές οι οποίοι προσπαθούν μέσα από τις Έδδες να ανασυνθέσουν τις πρωταρχικές παγανιστικές αντιλήψεις των βορείων λαών. Κάτι βέβαια αρκετά δύσκολο καθώς οι καταγραφές αυτών των μύθων προέρχονται από πολύ ύστερες εποχές (13ος αιώνας), και σε χριστιανικά περιβάλλοντα. Κατ' αυτόν τον τρόπο είναι δύσκολο να επισημάνουμε με σιγουριά τις τυχόν μονοθειστικού φαντασιακού επεμβάσεις στα κείμενα και τους μύθους, και να ξεχωρίσουμε αυτές από τους καθαρούς παγανιστικούς μύθους.

Φυσικά, δεν θα μπορούσαμε να δεχτούμε για παράδειγμα, μια αναφορά  του ερχομού ενός παντοδύναμου ενός, ελεγκτή των πάντων, αγνώστου λοιπόν στοιχείων θεού, ο οποίος καταφθάνει στην σάλα των θεών από ψηλά ως αρχικό στοιχείο του μύθου, παρά σαν χριστιανική αναφορά. Με την ίδια λογική λοιπόν, προσωπικά είμαι καχύποπτος κατά πόσον οι αποκαλυπτικές αναφορές, οι θάνατοι των θεών και η γραμμικής σύλληψης καταστροφή του κόσμου με τον μετέπειτα ερχομό μιας νέας καλύτερης εποχής, αντανακλούν τις πολυθειστικές απόψεις των Βίκινγκ και όχι των χριστιανών καταγραφέων των μύθων. Καθόλου σίγουρος δεν είμαι, ειδικά μάλιστα όταν συγκρίνω με παρόμοιες ιστορίες από την δική μας μυθολογία (τιτανομαχία κ γιγαντομαχία εξελίσσονται στο παρελθόν), και παρόμοιες αντιλήψεις περί των κύκλων/σταδίων της ανθρωπότητας ή του κόσμου (πχ. τα πέντε Ησιόδεια γένη, οι εποχές Γιούγκες στον Ινδουισμό κτλ), τα οποία ναι μεν πολλές φορές εμφανίζονται και αυτά σαν αποκαλυπτική λογοτεχνία και έχουν μια γραμμική αφήγηση, έχουν όμως πάντα ως συνοδεία μια άλλη αντίληψη "μεγάλης επιστροφής", για να χρησιμοποιήσω τον όρο του εξαίρετου Μίρτσεα Ελιαντε. Μια μεγάλη επιστροφή η οποία ολοκληρώνεται στο τέρμα κάθε κύκλου, μέγα ενιαυτού, Γιούγκας ή όπως αλλιώς θέλετε πείτε τον χωρίς τίποτα να τελειώνει οριστικά.

Ακόμα δεν βλέπω να έχει έρθει ο μεγάλος χειμώνας (Fimbulvetr), οπότε υποθέτω πως και αύριο εδώ θα είμαστε να τα λέμε. Τιμώντας, όμως και την πανέμορφη βόρεια μυθολογία, ας επισημάνουμε πως οι μάχες είναι πάντα μπροστά μας, και το ράγκναροκ, άχρονο και αυτό όπως και κάθε θεόπνευστος από τις Μούσες μύθος των παραδοσιακών λαών, μας υπενθυμίζει πως μπορούμε να πάρουμε την θέση μας στην σύρραξη, συμπαραστεκόμενοι στους θεούς και τις θεές και να δώσουμε τον καλύτερο εαυτό μας απέναντι στους γίγαντες της καταστροφής. Μην ξεχνάμε άλλωστε πως και στα δικά μας, ένας λογικά αγέννητος θνητός Ηρακλής στέκεται στο πλευρό των θεών κατά την γιγαντομαχία.

Προσωπικά λοιπόν, όντας έτοιμος, θα φυσήξω το βούκινο μου και είμαι σίγουρος πως στον απόηχο του καλέσματος του, είναι το Gjallarhorn που ανταπαντά. Η μοίρα των θεών και αυτή των ανθρώπων κρίνεται άχρονα καθημερινά.

Οπότε προς το παρόν ας απολαύσουμε τις σχετικές εμπνεύσεις των καλλιτεχνών και ας πάρουμε θάρρος για τις καθημερινές μάχες.

ἑτερόρροπα θεῶν δῶρα

Σήμερα, έκανα ένα μικρό πέρασμα, για πολλοστή φορά, στην παλατινή ανθολογία. Στάθηκα λίγο στον Ριανό τον Κρή του οποίου καμιά δεκαριά επιγράμματα διασώζει η συλλογή. Για κάποιο ανεξήγητο λόγο μου κίνησε την περιέργεια, ενώ δεν τον είχα προσέξει ποτέ πριν, και τον έψαξα.

Η Σούδα λέει:
Ριανός ο και Κρής, ων Βηναίος. Βήνη δε πόλις Κρήτης. τινές δε Κεραϊτην, άλλοι δε Ιθώμης της Μεσσήνης αυτόν ιστόρησαν. ούτος δε ην της παλαίστρας πρότερον φύλαξ και δούλος, ύστερον δε παιδευθείς εγένετο γραμματικός, σύγχρονος Ερατοσθένους. έγραψεν εμμέτρως ποιήματα Ηρακλειάδα εν βιβλίοις δ'.

Μάλιστα έπεσα πάνω σε ένα άλλο σωζόμενο απόσπασμα του, το οποίο μας μεταφέρθηκε από τον Στοβαίο (3.4.33) στο κεφάλαιο Περὶ ἀφροσύνης, και μιας και οι καιροί που ζούμε είναι ιδιαιτέρως αλαζονικοί και υβριστικοί το μεταφέρω.

Ἦ ἄρα δὴ μάλα ἁμαρτίνοοι πελόμεσθα
ἄνθρωποι, φέρομεν δὲ θεῶν ἑτερόρροπα δῶρα
ἀφραδέϊ κραδίῃ. βιότοιο μὲν ὅς κ' ἐπιδευὴς
στρωφᾶται, μακάρεσσιν ἔπι ψόγον αἰνὸν ἰάπτει
ἀχνύμενος, σφετέρην δ' ἀρετὴν καὶ θυμὸν ἀτίζει,
οὐδέ τι θαρσαλέος νοέειν ἔπος οὐδέ τι ῥέξαι,
ἐρριγὼς ὅθι τ' ἄνδρες ἐχεκτέανοι παρέωσιν,
καί οἱ θυμὸν ἔδουσι κατηφείη καὶ ὀϊζύς.
Ὃς δέ κεν εὐοχθῇσι, θεὸς δ' ἐπὶ ὄλβον ὀπάζῃ
καὶ πολυκοιρανίην, ἐπιλήθεται οὕνεκα γαῖαν
ποσσὶν ἐπιστείβει θνητοὶ δέ οἱ εἰσὶ τοκῆες,
ἀλλ' ὑπεροπλίῃ καὶ ἁμαρτωλῇσι νόοιο
ἶσα Διὶ βρομέει, κεφαλὴν δ' ὑπέραυχον ἀνίσχει,
καίπερ ἐὼν ὀλίγος, μνᾶται δ' εὔπηχυν Ἀθήνην,
ἠέ τιν' ἀτραπιτὸν τεκμαίρεται Οὔλυμπόνδε,
ὥς κε μετ' ἀθανάτοισιν ἀρίθμιος εἰλαπινάζῃ.
Ἡ δ' Ἄτη ἁπαλοῖσι μετατρωχῶσα πόδεσσιν
ἄκρῃς ἐν κεφαλῇσιν ἀνώϊστος καὶ ἄφαντος
ἄλλοτε μὲν γραίῃσι νεωτέρη, ἄλλοτε δ' αὖτε
ὁπλοτέρῃσι γρηῦς ἐφίσταται ἀμπλακίῃσιν,
Ζηνὶ θεῶν κρείοντι Δίκῃ τ' ἐπίηρα φέρουσα. 

Λοιπόν, αλήθεια, οι άνθρωποι έχουμε νου που σφάλλει
κι αλόγιστα κρατούμε των θεών τ’ άστατα δώρα:
όποιος γυρίζει δίχως βιος εδώθε κείθε, πίκρα
γεμάτος στους μακάριους βαρειές ρίχνει βλαστήμιες
και την αξία του αψηφά και τη δική του ανδρεία.
δεν έχει  θάρρος να μιλεί μηδέ  κάτι να πράξει,
τρεμούλα νιώθει σα βρεθεί με πλούσιους κτηματίες
και την καρδιά η βαρυθυμιά τού τρώει κι η μιζέρια.
Και κείνος που καλοπερνά και πλούτη ο θεός τού δίνει
κι ηγεμονία πολύ τρανή, ξεχνά πως με τα πόδια
πάνω στο χώμα περπατεί κι από θνητούς βαστάει .
απ’ το περίσσιο ξύπασμα και τη στραβή του σκέψη
βροντά σα Δίας, ο μικρός, κι αγέρωχο στυλώνει
το κεφάλι .  την Αθηνά με τα πανώρια χέρια
νύφη του παίρνει και τηρά του Ολύμπου μονοπάτι
να βρει, με τους αθάνατους μαζί να ξεφαντώσει.
Ωστόσο ελαφροπάτητη ξοπίσω τους η Άτη
απρόσμενη κι αθώρητη, απ’ τα κεφάλια πάνω
διαβαίνοντας είτε σα ναι κοπέλλα γερασμένες
φτάνει τις αμαρτίες ή, γερόντισσα, τις νέες,
κάνοντας χάρη στο μεγάλο Δία και στη Δίκη.
Νεοελληνική απόδοση του Μίνωος Κοκολάκη

Θέλουν σωφροσύνη τα ετερόρροπα των θεών δώρα.

139 νέοι Ύμνοι της Εθνικής Ελληνικής Θρησκείας

Τα υμνητικά προς τους θεούς άσματα ήταν μια βασική λατρευτική πράξη κατά την αρχαιότητα. Σήμερα, οι ύμνοι συγχέονται συχνά με τις προσευχές αλλά η ουσιαστική διαφορά είναι πως οι ύμνοι δεν είναι σκέτος λόγος αλλά λόγος μετά μελωδίας. Παρουσιάζονταν σε επίσημες εορτές, διάσημοι μουσουργοί λάμβαναν μέρος σε αγώνες, και αφιερώνονταν σε ιερά προς τιμήν της θεότητας. Ως εκ τούτου οι ύμνοι δεν είχαν τον χαρακτήρα παγιωμένων θεολογικών κειμένων τα οποία κάποιοι ιερείς έψελναν  σε συγκεκριμένες τελετές, όπως γίνεται σήμερα στις μονοθεϊστικές θρησκείες, παρ' όλα αυτά υπήρχαν και περιπτώσεις ύμνων που γίνονταν σουξέ ενώ κάποια άλλα θρησκευτικά άσματα μοιάζουν στον χαρακτήρα μετάδοσης τους με τα παραδοσιακά τραγούδια και εκτελούνταν όντως σε συγκεκριμένες περιστάσεις, όπως πχ ο υμέναιος.


Καθώς μας έχουν διασωθεί ελάχιστα τέτοια άσματα από την αρχαιότητα (ή και προσευχές), λογικό είναι η μοναδική συλλογή των λεγόμενων "Ορφικών Ύμνων" να έχει μεγάλη σημασία, τόσο θεολογική, όσο και πρακτική για τους σύγχρονους πολυθεϊστές. Καθώς μάλιστα το ύφος τους και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, για παράδειγμα το παρακλητικό κλείσιμο, τους διαφοροποιούν μεν από τους παραδοσιακούς ύμνους, αλλά τους φέρνουν πιο κοντά στις σύγχρονες θρησκευτικές αντιλήψεις, έχουν μια πολύ ευρεία διάδοση και έχουν αποκτήσει μια αντιστρόφως ανάλογη, σε σχέση με την αρχαιότητα, χρηστικότητα. Στα πλαίσια αυτά, σε συνδυασμό με την άγνοια στα περί των ύμνων/προσευχών κτλ, όπως αυτά προαναφέρθηκαν αρκετοί είναι οι σύγχρονοι πολυθεϊστές οι οποίοι αναπτύσσουν μια τελείως στρεβλή αντίληψη για αυτά τα κείμενα και την χρησιμότητα τους, εκδηλώνοντας μια φετιχιστική, ή μαγικοθρησκευτική στάση απέναντι  τους, με αποτέλεσμα μάλιστα να κριτικάρουν αρνητικά την παραγωγή νέων ύμνων ή προσευχών, στάση την οποία έχουμε συχνά αντιμετωπίσει και στην κοινότητα.

Τα λέω αυτά, χωρίς να έχω σκοπό να γράψω κάποιο κείμενο ειδικά για το ζήτημα, μόνο και μόνο για να καταδείξω πόσο σημαντικό είναι όταν κάποιος καταφέρνει και ξεφεύγει από αυτό το κλίμα και παράγει νέους "ύμνους" (τα αποσιωπητικά γιατί μιλάμε για λόγο) σήμερα. Τέτοια είναι η περίπτωση του κ. Γεωργίου Πάσσαλη, στο έργο του οποίου θέλω να αναφερθώ.

Σε επαφή με κάποιους, αρκετούς, ύμνους του ήρθα πριν αρκετό καιρό μέσω του φόρουμ του 12830 και μου έκανε εντύπωση η πολύ προσεγμένη δουλειά του. Ο φορουμικός Παλλάδιον, εμπνέεται προφανώς από τους Ορφικούς ύμνους και ακολουθώντας πιστά τα πρότυπα τους γράφει 139 καινούργια "ποιήματα" στην νεοελληνική, τα οποία θέλω να πιστεύω χαροποιούν τους θεούς όπως και τα υμνητικά άσματα του παρελθόντος. Πατώντας στις σταθερές βάσεις των παραδεδομένων, αρκετά από  αυτά είναι δύσκολα διακριτά από τις νεοελληνικές αποδόσεις των Ορφικών Ύμνων ενώ σε άλλα οι προσωπικές πινελιές και η ιδιαίτερη ανάγνωση ιδιοτήτων και χαρακτηριστικών των θεοτήτων εκ μέρους του συγγραφέα είναι πιο εμφανής, χωρίς ωστόσο να ξενίζει καθόλου. Ίσα ίσα αποδεικνύει πόσο ζωντανή μπορεί να είναι η παράδοση όταν οι ρίζες του παλιού δίνουν ζωή σε νέα κλαδιά.

Με μεγάλη λοιπόν χαρά, πληροφορήθηκα χθές πως το εν λόγω έργο αναρτήθηκε απο τον συγγραφέα υπό την μορφή δωρεάν E-book το οποίο μπορούμε να κατεβάσουμε εδώ, κάτι το οποίο ασφαλώς σας προτρέπω να πράξετε. Αν θέλετε, καλό θα ήταν να αφήσετε και ένα σχόλιο για τον Παλλάδιον, για την πολύ καλή δουλειά που έκανε, από εμένα σίγουρα έχει ένα μεγάλο μπράβο.
Κλείνω εδώ μεταφέροντας έναν "ύμνο" του για τον Πάνα ακολουθούμενο από μια νεοελληνική απόδοση του Ορφικού για τον ίδιο θεό από το eleusis69 για να δείτε πόσο κοντά είναι τα δύο κείμενα παρά την δισχιλιετή χρονική τους απόσταση.

107. ΤΟΥ ΠΑΝΟΣ

Επικαλούμαι τον Πάνα, τον βουκολικό θεό, τον αγλαόφημο,
τον πολυδόξαστο, τον πολύτρανο υιό του θεϊκού μαντατοφόρου,
αυτόν που η ομορφόποδη Δρυόπη έφερε στο φως στην πανίερη γη της Αρκαδίας˙
έλα μακάριε θεέ, εραστή της άγριας φύσης, πολύκροτε,
λαμπρότριχε, κερασφόρε, ποιμενικέ, τραγοπόδαρε βακχευτή,
που την αιχμηρή βουκέντρα στο χέρι των βοσκών οδηγείς,
κι όλα τα ζωντανά πλάσματα˙ όσα υποταγμένα σε χλωρόκαρπα λιβάδια τρέφονται,
κι όσα ελεύθερα σε βαθύσκιωτους τόπους πλανιούνται,
με γλυκόηχο αυλό εξουσιάζεις, πολύμορφε, δασοδίαιτε, πανόλβιε,
ποιμενικέ, που με τις καλλίζωνες Ναϊάδες ιερουργείς
μέσα σε δροσερές Αρκαδικές σπηλιές, και σε καταγάλανα, κρυστάλλινα νερά,
αγνέ αυλητή του κόσμου, που με μόνη συντροφιά την Ηχώ σε μέρη πολυδαίδαλα πλανιέσαι, πολυχαρή θεέ, συγχορευτή του κισσοστέφανου Βάκχου,
που μαζί με τις λυγερόκορμες Ορεστιάδες τον χορό της ζωής οδηγείς,
τις αιολόμορφες νεφέλες ξεσηκώνοντας με της σύριγγας τους θαυμάσιους ήχους,
σμίγοντας το δάκρυ του πατέρα Ουρανού με της πανθρέπτειρας θεάς το άχραντο σώμα,
ω πολύβουλε άνακτα, άφθαρτε, αμόλυντε, μειλίχιε, φρικτέ, φανερέ και αφανή,
ρητέ και άρρητε, που πολυειδείς οπτασίες γεννάς,
και τον ολέθριο πανικό στα φρένα των ανθρώπων σπέρνεις.
Χαίρε παντοδότη, Πάνα αυξητικέ, που τα πάντα μ’ εσένα βλαστάνουν,
κι ολόκληρη η πλάση, εκστατική, με ύμνους τον ερχομό σου αναγγέλλει.
Σ’ εσένα δέομαι, ω παντογόνε, να έλθεις με πρόσωπο ευμενές,
σβήνοντας κάθε φόβο ζοφερό, και χαρίζοντας στις ψυχές την πολυπόθητη ηρεμία.

Ορφικός ύμνος Πανός (θυμίαμα ποικίλα)
Τον Πάνα προσκαλώ τον ίσχυρόν, των ποιμενικόν το σύμπαν του κόσμου (το κοσμικόν σύμπαν) τον ούρανόν και την θάλασσαν και την γήν πού είναι βασίλισσα των πάντων, και το αθάνατον πυρ διότι αυτή είναι τα μέλη του Πάνος. Ελα εσύ πού είσαι μακάριος, πηδηχτής, πού τρέχεις γύρω. και κάθεσαι στον ίδιο θρόνο με τάς ώρας (τάς έποχάς) εσύ πού τα μέλη σου μοιάζουν με της γίδας, ό μανιακός, πού εύκολα ενθουσιάζεσαι και περνάς τη ζωή σου μέσα σε σπήλαια· εσύ υφαίνεις την άρμονίαν του κόσμου με παιχνιδιάρικο τραγούδι, εΐοαι ό βοηθός των φαντασμάτων και ό δημιουργός μεγάλων φόβων εις τους ανθρώπους· χαίρεσαι να είσαι στις πηγές με γιδοβοσκούς και βοίδοβοσκούς και βλέπεις μακρυά, είσαι κυνηγός, φίλος της Ηχους, καί χορεύεις μαζί με τις νύμφες παράγεις τα πάντα, είσαι πατέρας των πάντων, εσύ ό θεός με τα πολλά ονόματα είσαι κυρίαρχος του κόσμου, αύξητής (συντελείς εις την αύξησιν), φέρεις το φως, είσαι ό καρποφόρος Παιάν χαίρεσαι στα σπήλαια, υπερβολικά θυμώνεις, καί είσαι αληθινός (πραγματικός) Ζευς με κέρατα διότι εις εσένα στηρίζεται το άπέραντον δαπεδον της γης καί υποχωρεί το βαθύ ρεύμα του ακαταπόνητου πόντου.
καί ο Ωκεανός ελίσσεται γύρω από τ ην γήν μέσα στα νερά· καί το έναέριον μέρος (μερίδιον) της τροφής, πού είναι σπινθήρ ζωής εις τα ζωντανά καί το μάτι του ελαφρότατου πυρός επάνω από την κορυφήν διότι αυτά τα θεϊκά, πού είναι πολυποίκιλα, προχωρούν (κινούνται) δια των ιδικών σου εντολών συ μεταβάλλεις τάς φύσεις (την φυσικήν κατάστασιν) όλων τον πραγμάτων κατά τάς ίδικάς σου προβλέψεις καί τρέφεις το γένος των ανθρώπων εις τον άπέραντον κοσμον.
Άλλα βάδιζε (έλα) εις τάς ίερωτάτας σπονδάς συ ό μακάριος, πού είσαι γεμάτος από βακχικήν μανίαν. Ο ενθουσιώδης, καί δόσε να εχωμεν καλόν τέλος του βίου καί δίωξε την μανίαν του πανικού (τον μανιακον πανικόν) εις τη πέρατα της γης.

Και μιας και αναφέραμε πως ο ύμνος θέλει μουσική, ας βάλω και μια δική μας προσπάθεια με την ελπίδα στο μέλλον να μπορέσω -  εαν και εφ' όσον ο ίδιος το θέλει- να μελοποιήσω και κάποιους από τους καινούργιους 139. 

Το νέο ποίημα της Σαπφούς - Νεοελληνική απόδοση

Σίγουρα όλοι θα διαβάσατε την είδηση με την ανακάλυψη δυο άγνωστων μέχρι τώρα ποιημάτων της μυθικής πια ποιήτριας από την Λέσβο. Απ' ότι φαίνεται οι πάπυροι από την οξύρρυγχο συνεχίζουν να κρύβουν μυστικά και μάλιστα τεραστίου μεγέθους καθώς η ανακάλυψη ανάμεσα στα σχετικά ασήμαντα πρωτοχριστιανικά κείμενα, ενός αρχαίου ποιήματος τέτοιας εμβέλειας είναι ότι πιο κοντινό σε θαύμα μπορεί να συμβεί. Και όχι μόνο αυτό αλλά το ένα εκ των δύο ποιημάτων σώζεται σε αρκετά ικανοποιητικό βαθμό, ίσως το δεύτερο πιο ολοκληρωμένο ποίημα της Σαπφούς που έχουμε πλέον. Δυστυχώς το δεύτερο είναι τραγικά αποσπασματικό και δεν μπορεί να ανακτηθεί σε κάποια πιο ολοκληρωμένη μορφή, αλλά ας μην τα θέλουμε όλα δικά μας, η Αγαθή Τύχη ήδη μας χάρισε περισσότερα απ' όσα οι περισσότεροι θα έλπιζαν.

Στο Fb γκρούπ της κοινότητας σήμερα ένας φίλος (Εύγε Νικόλα) έκανε μια πρώτη προσπάθεια νεοελληνικής απόδοσης του εν λόγω ποιήματος και με μεγάλη χαρά την αναδημοσιεύω. Σημειωτέων τα δύο αντρικά ονόματα τα οποία εμφανίζονται στο ποίημα είναι κατά πάσα πιθανότητα οι δύο αδελφοί της ποιήτριας.

ἀλλ’ ἄϊ θρύλησθα Χάραξον ἔλθην	αλλά όλο λέτε οτι ο Χάραξος
νᾶϊ σὺµπλέαι	με πλοίο γεμάτο πλέει προς τα δω,
τὰ µέν̣, οἴο̣µα̣ι, Ζεῦς	τόσα υποθέτω, ο Ζευς μόνον γνωρίζει
οἶδε σύµπαντέσ τε θέοι.	κι οι υπόλοιποι θεοί.
σὲ δ’̣ οὐ χρῆ .	εσύ αυτά ανάγκη δεν υπάρχει
ταῦτα νόεισθαι,	να τα βάζει ο νους σου,
ἀλλὰ καὶ πέµπην ἔµε καὶ	μα εμένα στείλε και πρόσταξε
πόλλα λί̣σσεσθαι̣ βασί̣λ̣η̣αν Ἤ̣ραν	προσευχές πολλές στην Ήρα την βασίλισσα
ἐξίκεσθαι τυίδε σάαν ἄγοντα	ν' απευθύνω, ώστε να φτάσει εδώ
νᾶα Χάραξον,	ο Χάραξος μ' ανέπαφο το πλοίο,
κἄµµ’ ἐπεύρην ἀρτ̣έ̣µεας.	και να μας βρει ασφαλής.
τὰ δ’ ἄλλα	για τ' άλλα
πάντα δαιµόνεσσιν ἐπι̣τ̣ρόπωµεν	στους δαίμονες όλα ας τ' αποθεσουμε
εὐδίαι̣ γ̣ὰρ̣ ἐκ µεγάλαν ἀήτα̣ν̣	γιατί η αντάρα παντ' ακολουθεί
αἶψα πέ̣λ̣ο̣νται.	τη γαλήνη του πελάγου.
τῶν κε βόλληται	όσων την μοίρα επιθυμεί
βασίλευς Ὀλύµπω	ο άρχοντας του Ολύμπου
δαίµον’ ἐκ πόνων ἐπάρ-.-.-.	τώρα από άσκημη ...(σε ήπια )
`ω΄γον ἤδη περτρόπην,	να τρέψει,
κῆνοι µ̣άκαρες πέλονται	Μάκαρες είναι
καὶ πολύολβοι.	κι ασύγκριτοι στην τύχη.
κἄμμες, αἴ κε τὰν κεφάλαν ἀέρρῃ	όσο για μας, ο Λάριχος
Λάριχος καὶ δήποτ᾽ἄνηρ γένηται,	αν ποτέ άντρας γίνει
καὶ μάλ’ἐκ πόλλ...η... -	το κεφάλι του...πάρα πολύ...
`αν ́ βαρ̣υθύμ̣ιάν̣ κεν .	απ' έγνοιες πολλές
αἶψα λύθειμεν.	.εμάς θα απαλλάξει.

Επίσης για τους αγγλόφωνους φίλους μια αγγλική μετάφραση την οποία βρήκα εδώ

Poem I
But always you babble that Charaxus is coming
With a full ship. These things, I suppose, Zeus knows
and all the other gods—but you
don’t need to understand them.
Just send me and instruct me
to pour out prayers to Queen Hera;
and beg that, steering his boat here
unharmed, Charaxus
finds us safe and sound. The rest,
let’s consign it all to the stars,
for fair winds suddenly appear
out of great gales.
Those whose fortune the Olympian King
turns back from sorrow—
They are happy
and shine with blessings.
And we, if Larichus ever lifts his head
to become a man,
from great heavy-heartedness we’d be
quick released.

Poem II (Fragment)
How could anyone not gorge always
Cyprian goddess, whomever you should love
and fervidly wish to call back to you?
You have …
Having summoned me idly you cut
longing …  :