ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ - Κεμεντζές, morin khuur

Τις προάλλες εκεί που έκανα παρέα στον αδελφό μου και βλέπαμε τον τελικό στο μπάσκετ, ενώ τον παρακολουθούσα με δέος να κάνει zapping στα time out πριν προλάβω να δώ frame, πέσαμε πάνω στον γνωστό ταλαντούχο τηλε-( δεν ξέρω ποιος χαρακτηρισμός είναι ο καλύτερος ), Λιακόπουλό.

Ώωωωωωωωωωωπα του λέω μισό ο δικός μου, θα γελάσουμε και όντως είχα δίκιο.

Μέσα στον χρόνο λοιπόν που χρειάστηκαν οι προπονητές να περάσουν την στρατηγική τους στους παίχτες, ο Λιακό έκανε το εξής. Παρουσίασε ένα video από κάποια περιοχή της Ασίας όπου κατά την διάρκεια μιας εορτής κτλ χορεύανε σε μια πλατεία κάποιον κυκλικό χορό με στοιχεία ανάλογα κυρίως των ποντιακών και λιγότερο κάποιων θρακικών χορών. Αφού λοιπόν ο Λιακό έντυσε το video ( τουλάχιστον έτσι μου φάνηκε ), με ένα κλασσικό ποντιακό ρυθμό, πέταξε και στο τέλος ένα Έλληνες ξυπνάτε, μας κρύβουν πολλά πράγματα κτλ και καθάρισε. Δεν μπορώ να είμαι σίγουρος από πού ήταν το video αλλά τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων που χόρευαν ήταν σαφώς μογγολικά οπότε παίζει να ήταν από σημερινή Τουρκία, Κίνα, Μογγολία κτλ.

Δυστυχώς το Video δεν το έχω αλλά μου θύμισε πολύ ( και για αρκετούς λόγους ) το παρακάτω



Σε αυτό κάποιος πολύ έξυπνα έχει ντύσει το κλιπάκι από το καρτούν με ένα κομμάτι μουσικής laz. Έτσι λέγονται τα Τουρκικά(?) κομμάτια που ανήκουν στην μη(?) Τουρκική εθνότητα στον Βορρά της χώρας, δηλ στην μαύρη θάλασσα. Γενικά είναι αποδεκτό πως πρόκειται περί παρόμοιων πληθυσμών με τους Ποντίους και το είδος αυτό της μουσικής αποδίδεται στο Βυζάντιο.

Το ενδιαφέρον είναι πως μπορούν πολλοί πληθυσμοί να χρησιμοποιούν με τέτοια Λιακοπούλεια τρικ τις φυσικές ομοιότητες ( η και ανταλλαγές δεν λέω όχι ) μεταξύ λαών για να περνάνε τα δικά τους. Σε πολλές περιπτώσεις οι ανά τον κόσμο Λιακόπουλοι κάνουν τα δικά τους δημιουργώντας παράλληλα σύμπαντα όπου ο κάθε λαός είναι ο πιο σπουδαίος και δίδαξε όλους τους άλλους.

Και για να επιστρέψουμε στην αρχική μας περίπτωση ας πούμε λίγα πράγματα.

Ως γνωστόν λοιπόν κατά την διάρκεια του 12-13 αιώνα μια νομαδική φυλή οι Μογγόλοι υπό την καθοδήγηση του Τέμουτζιν ( που αργότερα ονομάστηκε "μεγάλος αρχηγός" Τζένκις Χαν ), ξεχύθηκαν από τις Στέπες τους με τα υπέροχα άλογα τους και μέσα σε λίγα χρόνια κατέκτησαν μια έκταση 5-6πλάσια απ ότι ο Αλέξανδρος ο Μακεδών ( μια ωραία παράλληλη ιστορία θα ήταν Φίλιππος-Τέμουτζιν, Αλέξανδρος-Κουμπλάι, επίγονοι-επίγονοι).
Για του λόγου το αληθές και ένας χάρτης που δείχνει την αυτοκρατορία, που έμελλε να γίνει η μεγαλύτερη εδαφικά αυτοκρατορία με τέτοιους όρους, δεύτερη μόνο μετά την αποικιοκρατική Αγγλία που για ελάχιστα τετραγωνικά χιλιόμετρα την ξεπερνά την εποχή του βασιλιά Γεωργίου του πέμπτου το 1922.


Οι φίλοι μας οι Μογγόλοι λοιπόν, όπως και κάθε λαός, αγαπούν την μουσική και τα τραγούδια, και έχουν τα δικά τους μουσικά όργανα που θυμίζουν τα μουσικά όργανα των άλλων λαών κτλ κτλ.
Οι Πόντιοι του Λιακό των οποίων η μουσική επενδύει το βιντεάκι που ανάφερα, παίζουν τον Κεμεντσέ (ή κεμετζέ τρίχορδη λύρα )





ενώ οι Μογγόλοι παίζουν το morin khuur ( δίχορδη λύρα ).





Ο κλασσικός Κεμεντσές, η λύρα που παίζουν οι Τούρκοι σήμερα είναι ίδια με την Βυζαντινή λύρα της οποίας η αρχαιότερη αναπαράσταση είναι του 900-1100.





Ο Κεμεντσές, φυσικά δεν είναι ποντιακή λέξη, αλλά προέρχεται από την Περσική Kamanche που σημαίνει "μικρό τόξο". Από την άλλη το Μογγολικό morin-u toloɣai tai quɣur, μεταφράζεται ως «βιολί» με κεφάλι αλόγου. Και τα δύο όργανα εμφανίζονται περίπου την ίδια εποχή ( όπως και οι υπόλοιπες ασιατικές λύρες , με μάλλον αρχαιότερη την Κινεζική –λογικό θα έλεγα- ). Οι Μογγόλοι μας αφηγούνται δύο ωραίους μύθους για το πώς προέκυψε το όργανο, που δείχνουν και την άμεση σχέση τους με τα άλογα.

Σύμφωνα με τον πρώτο στον βοσκό τον Kuku Namjil, δόθηκε για δώρο ένα μαγικό άλογο με φτερά. Κάθε νύχτα ίππευε ο βοσκός μας αυτό το άλογο και πήγαινε να συναντήσει την αγαπημένη του, μέχρι που μια άλλη γυναίκα που ζήλευε, ψαλίδισε τα φτερά του αλόγου, τα οποία δεν κράτησαν στην πτήση με αποτέλεσμα αυτό να πέσει και να σκοτωθεί. Ο Kuku, καταστεναχωρημένος μάζεψε τα κόκκαλα του αλόγου και έφτιαξε με αυτά το πρώτο morin khuur για να παίζει μουσική προς τιμήν και ανάμνηση του αγαπημένου του αλόγου.

Ο δεύτερος μύθος μας λέει πως το αγόρι ο Sükhe έφτιαξε το πρώτο morin khuur. Ο Sükhe είχε ένα υπέροχο βραβευμένο άλογο, το οποίο έσφαξε ένας κλασσικά μαλ^#%$# φύλαρχος. Το αγόρι απαρηγόρητο, στον ύπνο του δέχτηκε επίσκεψη από το πνεύμα του αγαπημένου του αλόγου. Το φάντασμα του αλόγου τον συμβούλεψε να φτιάξει από τα απομεινάρια του ( κόκκαλα, τρίχωμα και δέρμα ) αυτό το όργανο έτσι ώστε όταν παίζει με αυτό μουσική να είναι μαζί το άλογο και το αγόρι.

Έτσι λοιπόν εξηγείται το όνομα του μουσικού οργάνου, και γιατί ο «καβαλάρης» καταλήγει σε κεφαλή αλόγου. Δεν είμαι σίγουρος όμως γιατί η μια χορδή φτιάχνεται από 130 τρίχες αρσενικού αλόγου και η άλλη από 105 θηλυκού αλλά το ψάχνω.

Για την ποντιακή λύρα, μύθο και τέτοιες λεπτομέρειες δεν έχουμε, οπότε κάλλιστα οι φίλοι μας οι Μογγόλοι μπορούν να πουν πως αυτοί μετέδωσαν την μουσική με αυτό το όργανο στον Εύξεινο Πόντο αφού όπως βλέπουμε και από τον χάρτη, αυτή ήταν μια περιοχή στα όρια της Μογγολικής αυτοκρατορίας την εποχή περίπου που εμφανίζεται η λύρα.

Βέβαια θα μπορούσε ένας λογικός άνθρωπος ( ανεξαρτήτου εθνότητάς ) να υποστηρίξει πως οι πολιτισμοί παράγουν έργα που μοιάζουν μεταξύ τους κάτι απολύτως φυσικό αφού σε οποιαδήποτε περίπτωση η Μάνα φύση και ο πατέρας Δίας/Τένγκρι είναι ίδιοι για όλους.

Ας απολαύσουμε λοιπόν ένα Ποντιακό/Μογγόλικο η Μογγολικό/Ποντιακό μουσικό κομμάτι αφιερωμένο στα αγαπημένα μας άλογα και μην ψάξει κανείς αν την μαύρη μπότα την πήραν οι Πόντιοι από τους Μογγόλους, ή οι Μογγόλοι από τους Ποντίους.


Επίσης ίσως χρήσιμο θα ήταν να ρωτήσουμε το Λιακό γιατί οι Πόντιοι άφησαν τους λαρυγγισμούς αφού τους δίδαξαν στους Μογγόλους.



Τέλος να κλείσουμε με μια άλλη παράλληλη ιστορία που άκουσα από έναν Λιακό Βούλγαρο και από έναν Λιακό Θιβετιανό με αποτέλεσμα να μπερδευτώ. Μου είπαν λοιπόν και οι δύο πως οι μεν μετέδωσαν στους δε, τα παραδοσιακά τους τραγούδια με τα βουνά και τις ονειρικές γυναικείες φωνές με λαρυγγισμούς που ακούμε παρακάτω ( βέβαια εκεί πετάχτηκε ο Έλληνας Λιακό και τους έσβησε )





Βάζω και στις δύο περιπτώσεις τις πιο σύγχρονες εκδοχές με τις οποίες έγιναν ευρύτερα γνωστά τα δύο παραδοσιακά και θα κλείσω με μια ερώτηση.
Μα καλά πως καταφέραμε αφού μεταδώσαμε τα πάντα να σταματήσουμε την παραγωγή. Και για να χρησιμοποιήσω την φράση εταίρου γνωστού τηλέ-( τα επίθετα δικά σας ). Πρώτη φορά βλέπω να έχει κλείσει η μαμά εταιρεία και να λειτουργεί το branch.
Και να τελειώσω σαν τον Λιακό επαναλαμβάνοντας, Άνθρωποι ξυπνάτε, απολαύστε την πολιτισμική παραγωγή των λαών για την ουσία της και όχι γιατί την διδάξαμε εμείς στους άλλους ( ή οι άλλοι σε εμάς ).




Και επειδή το Θιβετιανό μουσικό θέμα μου αρέσει πολύ το βάζω και σε δεύτερη εκδοχή να το απολαύσουμε ( καθώς και την καλλιτέχνιδα βεβαίως βεβαιώς )