Το Avatar, τα Avatar και ο αθεϊστικός συγκρουσιακός δυισμός

Αποφάσισα προχθές και πήγα κινηματογράφο να δώ το Avatar του Cameron. Έσκασα τα 12 ευρόπουλα, πήρα τα 3d ματογυάλια μου και πέρασα ευχάριστα 3 ωρίτσες. Τελικά το τρισδιάστατο δημιούργημα είναι πιο εντυπωσιακό απ’ ότι περίμενα. Με την χρήση της τελευταίας τεχνολογίας ο Κάμερον κατορθώνει πραγματικά να «ζωντανέψει» οπτικά έναν φανταστικό κόσμο. Σίγουρα η συγκεκριμένη ταινία θα είναι ο πρόδρομος πολλών μελλοντικών που θα χρησιμοποιούν τέτοιες τεχνολογίες για να δώσουν ζωή στην φαντασία των σεναριογράφων και των οραματιστών της 7ης τέχνης προς τέρψιν του κοινού.

Σεναριακά η ταινία δεν λέει και πολλά – μάλλον στέκεται αρκετά χαμηλότερα των προσδοκιών – αφού αναλώνεται σε χιλιοειπωμένες ευκολίες ακολουθώντας την κλασσική δομή κάθε παραμυθιού με περιπέτεια και λίγο ρομάντζο ( πρέπει να έχουν μάθει οι σεναριογράφοι του Χόλυγουντ τον Vladimir Propp απ’ έξω και ανακατωτά δεν εξηγείται αλλιώς ). Μεταφερμένα όμως αυτά τα στοιχεία –αμερικάνικο τω τρόπο - στην εξιστόρηση μιας μάχης μεταξύ της προόδου και της παράδοσης, της τεχνολογίας και της φύσις, του ψυχρού νέου με το θερμό παλαιό κατορθώνουν να συνεπάρουν τον θεατή και προφανώς να εκφράσουν και ενδόμυχες σκέψεις του. Σε αυτά τα 2 λοιπόν στοιχεία βασίζεται η αδιαμφισβήτητη επιτυχία της ταινίας.

Ας προχωρήσουμε όμως μιας και δεν ξεκίνησα το κείμενο σαν κριτική κινηματογράφου. Λίγες ημέρες λοιπόν πριν πάω στον κινηματογράφο είχα διαβάσει στην ηλεκτρονική σελίδα της Αυγής ένα άρθρο του κ Κάτσικα με τίτλο «Αστρολόγοι, ταρώ και ... καφετζούδες!» το οποίο θυμάμαι δεν μου άρεσε καθόλου σε μια πρόχειρη ματιά που του είχα ρίξει, και τώρα που το ξαναδιαβάζω καταλαβαίνω γιατί. Φαντάζομαι ο κ Κάτσικας δεν είχε δει και το Avatar όταν το έγραφε αλλιώς θα το ανέφερε είμαι σίγουρος ως αρνητικό παράδειγμα ( θα γίνει κατανοητό γιατί το αναφέρω μετά ).
Ο σκοπός του συγκεκριμένου άρθρου αν καταλαβαίνω σωστά είναι μια καταγγελία της ανόδου της «μεταφυσικής» – με όλα τα αρνητικά παρελκόμενα – σε μια εποχή όπου η λογική και η επιστήμη κυριαρχούν. Και ξεκινάει το άρθρο με την εξής παράγραφο:

«Πέντε αιώνες μετά το 1525, αφότου ο Παράκελσος, ένας από τους προδρόμους της σύγχρονης χημείας, μάζεψε όλους τους γιατρούς, φαρμακοποιούς και χημικούς της Βασιλείας και έβαλε φωτιά στα συγγράμματα του Γκάλεν, του Αβικένα και των άλλων πρωτοπόρων της αλχημείας -θέλοντας με τη δραματική αυτή χειρονομία να διακηρύξει την ανάγκη χειραφέτησης της νεαρής επιστήμης από τα δεσμά του μυστικισμού- η εποχή μας, περιμένει τον δικό της Παράκελσο για να απελευθερώσει την επιστήμη και τα μυαλά των ανθρώπων από τα δεσμά ενός καινούργιου Μεσαίωνα.»

Την οποία δεν θα σχολίαζα καθόλου στο παρόν αν δεν παρουσίαζε ένα παράλληλο ενδιαφέρον, οπότε με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια που λέει ο σοφός λαός.



Βασικά εκ πρώτης προκαλεί εντύπωση το γεγονός πως η προσωπικότητα του Παράκελσου διαστρεβλώνεται σε τέτοιο βαθμό ώστε να μοιάζει με ένα σύγχρονο ιατρό/επιστήμονα ο οποίος ήρθε σε ρήξη με το σκοταδιστικό κατεστημένο και έφερε την επιστήμη. Η όλη διατύπωση της πρώτης παραγράφου παρουσιάζει και αυτή τον κλασσικό ιεραποστολικό μανιχαϊσμό, άσπρο/μαύρο που αναδύουν τα περισσότερα κείμενα Ελλήνων άθεων/υλιστών που διαβάζω τα τελευταία χρόνια λες και ζούμε ακόμα στην εποχή του Γαλιλαίου και του Κοπέρνικου και την μεγάλη σύγκρουση της εκκλησίας/δεισιδαιμονίας με την λογική/πρόοδο. Δεν αξίζει ίσως καν να αναφέρω πως ο Παράκελσος ήταν ο ίδιος αλχημιστής, πως τις περισσότερες ιατρικές του γνώσεις τις απέκτησε πρακτικά στις περιοδείες που έκανε σε διάφορους τόπους όπου συναντούσε αλχημιστές, μυστικιστές μάγους κτλ ή πως το μεγαλύτερο μέρος του φιλοσοφικού του έργου παρουσιάζει απόψεις σύγχρονες της εποχής του δηλ αλχημιστικές και μυστικιστικές, αν θέλετε πηγαίνετε να τα διαβάσετε. Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι πως για να υποστηρίξει την θέση του ο συγγραφέας αναφέρει ένα μη επιβεβαιωμένο ανέκδοτο της ζωής του Παράκελσου και αυτό διαστρεβλωμένα, στο οποίο μάλιστα προσδίδει και χαρακτήρα ερμηνεύοντας την θέληση του Παράκελσου – «θέλοντας με τη δραματική αυτή χειρονομία να διακηρύξει την ανάγκη χειραφέτησης της νεαρής επιστήμης από τα δεσμά του μυστικισμού». Απλά να πω για το «γεγονός» πως η προσωπικότητα του Παράκελσου τον οδηγούσε συχνά σε τέτοιες «δραματικές χειρονομίες» αφού ήταν λάβρος έναντι σε ότι του την «έσπαγε», πως τα έργα που υποτίθεται πως έκαψε ήταν του Γαληνού ( αυτός είναι ο Γκάλεν; έλεος θα πεθάνω ) και του Αμπού Αλί αλ Χουσεΐν ιμπν Αμπντάλλα ιμπν Σίνα ( Αβικένας) – μεγάλοι αλχημιστές(sic) και οι δύο δεν λέω ( αυτοί και αν προήγαγαν την ιατρική ), και πως φυσικά δεν το έκανε γι’ αυτό που υποστηρίζει ο κ Κάτσικας αλλά πρώτον για να δείξει πως δεν πρέπει να θεωρούνται θέσφατα τα γραπτά του παρελθόντος όταν υπάρχουν πρακτικές γνώσεις ( σαν και αυτές που ο ίδιος απέκτησε όχι μόνο από τις έρευνες του αλλά και από τους αλχημιστές, τσιγγάνους και μάγους που συναντούσε (sic) ) και δεύτερον γιατί είχε προφανώς άλλη άποψη για την ιατρική από τα θύματα του εμπρησμού συν του ότι γούσταρε να προκαλεί. Η αντιγραφή και μη εξακρίβωση στοιχείων μικρό κακό και δεν θέλω να στεναχωρήσω τον αρθρογράφο αλλά ή λάθος κρίση και χρήση ιστορικών αποσπασμάτων για να πούμε κάτι άσχετο δικό μας, ε δεν συγχωρείται. Και καταλήγει η παράγραφος αφού μας έβαλε στο κλίμα με την διαστρέβλωση του Παράκελσου και την δημιουργία ψυχολογίας δυϊστικής αντιπαλότητας, με την ελπίδα «η εποχή μας, περιμένει τον δικό της Παράκελσο για να απελευθερώσει την επιστήμη και τα μυαλά των ανθρώπων από τα δεσμά ενός καινούργιου Μεσαίωνα». Μάλιστα!

Όλως τυχαίως ( πολύ μου αρέσουν τα τυχαία που συνδέονται ) μια πολύ ωραία αναφορά στον τρόπο θέασης των πραγμάτων που φανερώνει το άρθρο μας τον δίνει στο πρόλογο του βιβλίου «Ο λαβύρινθος των πλανημένων γιατρών» του Παράκελσου ( απ’ όπου και οι πηγές μου) ο κ. Γ.Παπαδόπουλος ( ούτε να το ‘ξερε ο άνθρωπος )
ξεκινώντας από την σελ15

«Έτσι όταν εξετάζεται η (πολιτισμική) ιστορία της εποχής αυτής, εμφανίζεται με ιδιαίτερα έντονο τρόπο κάτι που χαρακτηρίζει έτσι κι αλλιώς τις ιστορικές μελέτες ( ιδιαίτερα σε τομείς όπως η ιστορία της επιστήμης , της τεχνολογίας κτλ) να επικεντρώνεται η προσοχή σε γεγονότα, τάσεις ή ιδέες που μπορούν να συνδεθούν, με αρκετά γραμμικό τρόπο, με τις σημερινές αντιλήψεις η πρακτικές. Να προβάλλονται πχ μέσα από το πλήθος των θέσεων, των επιχειρημάτων, των συζητήσεων, των θεωριών, των πρακτικών, γύρω από ένα επιστημονικό θέμα, εκείνες μόνο που θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι συνδέονται γραμμικά με τις αντίστοιχες σημερινές ( ή με άλλα λόγια να θεωρείται ότι οι αντίστοιχες σημερινές αποτελούν γραμμική εξέλιξη των νέων αντιλήψεων που εμφανίστηκαν τότε)»

Και συνεχίζει σελ 16 στα καλύτερα

«Μέσα στις – συχνά θορυβώδεις και υπερβολικές, αλλά και γόνιμες – συζητήσεις και διαμάχες της περιόδου εκείνης, οι προσωπικότητες, οι σοφοί της αναγέννησης έχουν πράγματι πολλές φορές – ανάμεσα στα άλλα – την τάση να απορρίπτουν η να καταρρίπτουν τις απόψεις διαφόρων προγενέστερων τους. Πρέπει όμως να εξετάζονται με πολλή προσοχή οι λόγοι , για τους οποίους οι απόψεις αυτές απορρίπτονται, καθώς και τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται. Καλό είναι να μην εντάσσονται με ευκολία αυτές οι τάσεις απόρριψης στο πλαίσιο μια διάθεσης για ‘πρόοδο’ και ‘ανανέωση’. Ο Παράκελσος κατηγορεί, μάχεται και απορρίπτει τον Γαληνό και τους άλλους ‘χυμικούς’ γιατρούς. Μερικές όμως φορές επικεντρώνει τις επιθέσεις του στο ότι αυτοί εγκατέλειψαν την παλιά καλή σοφή ιατρική, αυτή που σχετίζεται πχ με τον Ιπποκράτη , ότι εγκατέλειψαν δηλ στον τομέα της ιατρικής γνώσεις και αντιλήψεις που ανήκουν σε αυτό που άλλοι αναφέρουν ως πρότερη σοφία. Άλλοτε πάλι τους κατηγορεί ως υλιστές – ενώ ο ίδιος προσπαθεί να θεμελιώσει μια ιατρική που θα βασίζεται στο πνεύμα, στις πνευματικές δυνάμεις. Από την άλλη μεριά ο ίδιος κατηγορεί τους νεωτερισμούς αυτών που θέλουν αν εισάγουν καινούργια “θαυματουργά” φάρμακα από την μακρινή Ασία ή Αμερική – κάτι που ήταν πλέον πολύ περισσότερο εφικτό χάρις στα ταξίδια των εξερευνητών- λέγοντας ότι τα καινούργια αυτά φάρμακα (βότανα) είναι κατάλληλα για τους ανθρώπους που ζουν στις χώρες όπου αυτά φυτρώνουν ενώ για τις αρρώστιες των Γερμανών λόγου χάρη ο Θεός έχει προορίσει τα βότανα που φυτρώνουν στην Γερμανία.»

«Το να θεωρείται η αναγέννηση ως ‘ξεκίνημα’ ως ‘προβαθμίδα’ της σημερινής εποχής μας οδηγεί στην παραγνώριση των διαφορών – οι οποίες είναι συχνά τεράστιες και ριζικές – ανάμεσα στις αντιλήψεις στις κοσμοθεωρίες στο κοσμοείδωλο της εποχής εκείνης και της σημερινής.»

«Ένα στοιχείο που χαρακτηρίζει την Αναγεννησιακή σκέψη, ή μάλλον την κοσμοαντίληψη της εποχής εκείνης και την διαφοροποιεί από την σημερινή είναι η περίπου συνεχής και πανταχού παρουσία αυτού που θα το ονομάζαμε άυλο ή πνευματικό»

«Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο είναι κάτι αρκετά ‘φυσικό’, κανονικό, η παρουσία δυνάμεων και οντοτήτων που θα τις χαρακτηρίζαμε σήμερα ‘μυστηριώδεις’, αποκρυφιστικές ή προϊόντα δεισιδαιμονίας και άγνοιας.»

Σε αυτό το σημείο να πω πως μου έκανε μεγάλη εντύπωση και η αναδημοσίευση αυτού του άρθρου ( χειροκροτώντας τις θέσεις φαντάζομαι ) από «παγανιστικά» ιστολόγια. Τι να πω μπερδεύτηκα. Και μπερδεύομαι και ακόμα περισσότερο με τα παρακάτω

Γιατί, μιας και φαντάζομαι πως καταλάβαμε όλοι τι θέλει να πει ο ποιητής μετά από αυτή την μικρή αλλά κατατοπιστική παρένθεση, το άρθρο αφού σε 5-6 παραγράφους επαναλαμβάνει τα τετριμμένα και γνωστά μεν σωστά δε περί σύγχρονων επανεμφανίσεων της δεισιδαιμονίας υπό διάφορες μορφές στα οποία συμφωνώ τελειώνει με τα εξής:

«Παράλληλα κινηματογραφικές ταινίες που προβάλλουν μια virtual μυθολογία τύπου «Ο άρχοντας των δακτυλιδιών» σπάνε ταμεία και τα ομότιτλα βιβλία έχουν κατακτήσει ένα μεγάλο νεαρό αναγνωστικό κοινό. Αυτό το κοινό δεν είναι χαμηλού εκπαιδευτικού επιπέδου. Δεν μιλάμε για κοινωνικές ομάδες που παραδοσιακά λόγω της αγραμματοσύνης οι ερπύστριες της μεταφυσικής περνούν σχεδόν ανεμπόδιστες. Πρόκειται για απόφοιτους μεταδευτεροβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και πτυχιούχους πανεπιστημίων, καλούς χειριστές υπολογιστή, χρήστες του διαδικτύου. Κατά συνέπεια δε μπορούμε να πούμε ότι έχουμε έλλειψη εκπαίδευσης, όπως συνέβαινε στον Μεσαίωνα που ανάλογα φαινόμενα ανθούσαν στην αγραμματοσύνη των ανθρώπων.
Τι συμβαίνει και δορυφοριοποιούμαστε στο φαντασιακό; Τι τρέχει και "ξαναμαγεύεται" ο κόσμος;
Η ανθρωπότητα καταφεύγει, σε καιρούς δύσκολους, στη δοξασία και στη μεταφυσική για να παρηγορήσει τους φόβους της. Είναι φανερό ότι "σε χρόνια δίσεκτα και χρόνια οργισμένα", όπως τα σημερινά, νεκρανασταίνεται από το σκοτεινό παρελθόν της αμάθειας, της δεισιδαιμονίας και των προλήψεων, το πνεύμα ενός κόσμου απ' όπου έχει λείψει το πνεύμα. Όσο φοβόμαστε ή αποφεύγουμε με την πολιτική δράση να αλλάξουμε τον κόσμο, αλλάζουμε κόσμο..»

Ακούς εκεί διαβάζουν lord of the rings οι άνθρωποι αντί για Μαρξ και Φρόυντ ντροπή τους και είναι και μορφωμένοι. Συγγνώμη και για τον αστεϊσμό με τους δύο μεγάλους αλλά το τελείωμα, ε με πήγε εκατό χρόνια πριν και το σήκωνε (καταφεύγουμε στην μεταφυσική για να παρηγορήσουμε τους φόβους μας ).
Αυτή η άκριτη επανάληψη των – εγώ θα έλεγα – ξεπερασμένων θέσεων στην ψευτοδιαμάχη υλισμού-μεταφυσικής όπως παρουσιάζεται στην τελευταία παράγραφο είναι και το χαρακτηριστικό όχι μόνο των Ελλήνων αρθρογράφων με τέτοιες τάσεις αλλά και του τελευταίου αθεϊστικού κύματος ( τύπου Ντοκινς ) που με εκνευρίζει αρκετά ( και θα γράψω συγκεκριμένα άλλη φορά ).



Και αυτό γιατί ακόμα να γίνει κατανοητό παρά την τόση και τόση συζήτηση πάνω στα θέματα αυτά, παρά τα τόσα και τόσα έργα διανοητών σε πολλούς επιστημονικούς τομείς ( κοινωνικών επιστημών ) πως το όν άνθρωπος αναγκαστικά πρέπει να έχει ολοκληρωμένες 2 πλευρές. Και συγχωρέστε με που θα το πώ έτσι απλά αλλά η μια πλευρά είναι αυτή της «λογικής» όπως αυτή μοιάζει να υποστηρίζεται από το παραπάνω άρθρο και η άλλη η πολύ βαθύτερη αυτή της «μεταφυσικής» ( χρησιμοποιώ τον ίδιο λανθασμένο όρο για να συνεννοηθούμε ). Δεν είναι το «πνεύμα ενός κόσμου απ' όπου έχει λείψει το πνεύμα» που «νεκραναστένεται»*. Το ίδιο πρόβλημα με τον χριστιανικό μονισμό που παρουσιάστηκε κάποια στιγμή στην Ευρώπη παρουσιάζεται σήμερα αντεστραμμένο με την δήθεν "λογική" και "πρόοδο" υποστηριζόμενες με όρους του προηγούμενου αιώνα. Και ο άνθρωπος πώς να το κάνουμε ΔΕΝ ΑΝΤΕΧΕΙ. Όπως δεν άντεξε την «δαιμονοποίηση» της έρευνας, της φυσικής φιλοσοφίας και των τεχνών ( είδατε που η τέχνη διώκεται πάντα; ) έτσι δεν αντέχει και την «δαιμονοποίηση» της φαντασίας, της θεολογίας, της μεταφυσικής και ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ( αυτό με το Lord of the rings με τσάκισε ).

Ε, λοιπόν ακόμα και το Χόλυγουντ το έπιασε το κόλπο και γι’ αυτό οι ταινίες τύπου Αβαταρ έχουν επιτυχία. Γιατί ο άνθρωπος ενδόμυχα ΘΕΛΕΙ να δει την μεγάλη μητέρα ΘΕΑ να κάνει ντου και να τσακίζει τις γ#*^μηχανές μας και τα γ#*^ερευνητικά μας κέντρα και τους γ#*^κουστουμάτους μας και τα γ#*^συστήματα μας, και τις γ#*^αμπελοφιλοσοφίες μας. Όχι γιατί αυτά δεν είναι καλά. Προσοχή! Γιατί δεν είναι καλή η χρήση που κάνουμε. Γιατί τα αναπτύξαμε μονοδιάστατα ξεχνώντας το πρώτο, το βαθύτερο, το ήμισυ της ύπαρξης μας. Γι’ αυτό και μας λείπει η ευτυχία, γι’ αυτό και ψάχνουμε για κάτι που χάσαμε, και τα αναζητούμε στην φαντασία των βιβλίων και των ταινιών. Γιατί το μόνο που κατάφερε η «πρόοδος» και η «λογική» ήταν να αποτελειώσουν το «θεάρεστο» έργο του χριστιανισμού στην Ευρώπη. Να παραλάβουν έναν «δαιμονοποιημένο» κόσμο και να τον «απομαγέψουν». Μόνο που ο κόσμος δεν είναι ούτε «δαιμονοποιημένος» να χρειάζεται εξορκισμό όπως τον ήθελαν οι τότε στρατιώτες του Χριστού ούτε γητεμένος για να χρειάζεται «απομαγοποίηση» όπως ευαγγελίζονται οι σύγχρονοι ιππότες του αθεϊσμού. Ο ΚΟΣΜΟΣ είναι απλά ΙΕΡΟΣ. Δεν φταίει αυτός που εμείς γίναμε ανίκανοι να δούμε και να νοιώσουμε το μεγαλείο του. Και φυσικά δεν φταίει και η ανθρώπινη φύση που μετέχει στον κόσμο ώστε να χρειάζεται θεραπεία ενάντια στην «μεταφυσική»

Αν ένα νόμισμα έχει 2 όψεις η μια κακή και αυτή πέσει πάνω στο τραπέζι η αντιστροφή εικόνα που θα δούμε σε ένα καθρέπτη δεν είναι η καλή, είναι απλά μια άλλη οπτική της κακής. Η καλή όψη θα παραμείνει κρυμμένη από τα μάτια μας μέχρι να σηκώσουμε το νόμισμα και να κοιτάξουμε από κάτω.



Μέχρι να καταφέρουμε να δούμε πίσω από το πέπλο της ψευδαίσθησης, της Maya που λένε οι φίλοι μου οι Ινδουιστές απ’ τους οποίους έρχεται και το όνομα και η έννοια του Αβαταρ δυστυχώς θα παραμένουμε λειψοί, κουλοί, κακοί και άσχημοι.

Και να τελειώσω το παρόν με άλλη μια ενδιαφέρουσα παρένθεση. Φαντάζομαι πως οι συντελεστές της ταινίας όταν επέλεγαν το όνομα είχαν υπόψη τους μόνο πως δηλώνει την ενσάρκωση ή εμφάνιση του Θείου στον υλικό κόσμο για τους Ινδουιστές ( ή ίσως απλά την σύγχρονη τεχνολογική μεταφορά δηλ μιας virtual προσωπικότητας σε ένα παιχνίδι σε ένα κοινωνικό δίκτυο κτλ ). Κάποιοι υποψιασμένοι ίσως να γνωρίζουν πως αφορά κυρίως τον θεό Βισνού και πως σύμφωνα με την Ντασαβατάρα έχουμε σε κάθε κύκλο την εκδήλωση 10 Αβαταρ.
Έχουμε και λέμε λοιπόν:
Μάτσυα: Το ψάρι
Κούρμα : Η χελώνα
Βαράχα: Ο ταύρος
Ναρασίμχα: ο άνθρωπος λιοντάρι
Βαμάνα : ο νάνος
Παρασχουράμα: ο σοφός με το τσεκούρι
Ράμα: Ο ήρωας βασιλιάς
Κρίσνα: ο βασιλιάς
Βούδας: ο Γκοτάμα ο πεφωτισμένος



Και το τελευταίο Άβαταρ που κάνει την εμφάνιση του στο τέλος του κύκλου, στο τέλος της Κάλι Γιούγκα ο Καλκι το λευκό άλογο. Η αιωνιότητα, ο χρόνος, ο καταστροφέας της ανοησίας τον οποίο αγωνιωδώς περιμένω και εγώ σιμά με τους ινδουιστές φίλους.

Και κλείνοντας να συμφωνήσω με τον αρθρογράφο. Όντως όσο φοβόμαστε ή αποφεύγουμε με την (πολιτική) δράση να αλλάξουμε τον κόσμο μας……



ΥΓ: Φυσικά και το παρόν δεν είναι πολεμική κατά του συγκεκριμένου άρθρου πόσο μάλλον κατά του αρθρογράφου τον οποίο δεν γνωρίζω ή της εφημερίδας στην οποία συχνά διαβάζω εξαιρετικά κείμενα. Απλά το χρησιμοποιώ μιας και μου έδωσε αρκετά εναύσματα για να πω κάποια πράγματα που θέλω και ελπίζω στην προσπάθεια μου αυτή να πω τα δικά μου να μην παρανόησα ή διαστρέβλωσα κάτι από αυτά που ήθελε να πει το κείμενο.

*αν και εδώ ο συγγραφέας του άρθρου θα μπορούσε να λέει ακριβώς ότι και εγώ και να συμφωνούμε κι’ όλας, να με συγχωρέσει.