Ηθικές αξίες και αγορές

Επιτέλους η επιστήμη αποφάνθηκε πως  "η αγορά πράγματι διαβρώνει τις ηθικές αξίες".
Άργησε βέβαια λίγο, κοντά στον ενάμιση αιώνα, καθώς το πλήθος των διανοητών που άσκησαν κριτική σε αυτές τις πτυχές της νεωτερικότητας είτε αριστερόστροφα είτε δεξιόστροφα, φυσικά εστιάζοντας σε αυτήν ακριβώς την διάβρωση, ήδη από τον 19ο αιώνα είναι αναρίθμητο.  Μάλιστα ως οφείλει κάθε επιστημονική πειραματική απόδειξη που σέβεται τον εαυτό της όπερ και  οφείλει να περιορίζει πολύ το αντικείμενο της, να μην πλατιάζει έτσι ώστε τα αποτελέσματα να είναι σωστά, έτσι και σε αυτήν την περίπτωση το συμπέρασμα είναι κάπως περιοριστικό, σε σχέση τουλάχιστον με το τι έχουν επισημάνει όλοι οι παραπάνω διανοητές όλα αυτά τα χρόνια και φαίνεται να έχει βγει σωστό.

Δεν καταλαβαίνω δηλαδή κατά πόσον χρειάζεται πειραματική επιστημονική απόδειξη για το οτι οι "αξίες" της αγοράς καταστρέφουν το περιβάλλον. Δεν είναι εμφανές; Ή πως σε μεγάλο βαθμό αντί για ανθρώπους παράγουν συχνά λαμόγια, κλέφτες, τυράννους  δουλοπρεπείς και ανάλογους  χαρακτήρες σε ποσόστωση πολύ μεγαλύτερη από την φυσικώς ευρισκόμενη σε κάθε κοινωνία; Δηλαδή το να το υποθέσει αυτό κάποιος λογικά ήδη από την πρώτη στιγμή κατά την οποία το νόμισμα μετατράπηκε από σύμβολο και εικόνα αξίας σε Αξία δεν στέκει και πρέπει να αποδειχθεί πειραματικά σε εργαστήριο;  Το γελοίο της υπόθεσης είναι πως στην μεν περίπτωση των διανοητών που προλέγουν, υπάρχει η επιλογή αν η κριτική τους είναι πειστική, να παρθούν μέτρα, να αποφασίσει ο κόσμος να αλλάξει ρότα, δηλαδή να γίνουν σωστικές κινήσεις, στην δε δεύτερη περίπτωση εφ' όσον το φαινόμενο βαίνει πλήρως εκδηλούμενο και κυριαρχεί,  η επισήμανση φαντάζει αστεία.

Αυτό που δεν είναι όμως αστείο, τουλάχιστον στα μάτια μου, είναι η μεθοδολογία της επιστημονικής απόδειξης, ακόμα και αν δεχτώ πως δεν έφταναν τα συμπεράσματα των διανοητών, ή η κοινή παρατήρηση και χρειαζόταν κάτι πιο συμπαγές ως απόδειξη. Σύμφωνα λοιπόν με το πείραμα, για να αποδειχθεί πως η "αγορα" διαβρώνει τις ηθικές αξίες, οι άνθρωποι πειραματόζωα έπρεπε να σκοτώνουν ποντίκια πειραματόζωα, προφανώς θεωρώντας οι ερευνητές πως η ποντικίσια ζωή είναι ένα ελάχιστο ζύγι της ηθικής των πρώτων.  Παρέχει μάλιστα και μια αμεσότητα επιλογής-πράξης και αποτελέσματος που δεν χωράει δικαιολογίες όπως τις γνωστές όταν οι πράξεις μας έχουν έμμεσο, χρονικά συσσωρευόμενο ή απόμακρο αντίκτυπο.

 Θα έλεγα μάλιστα πως η ίδια η επιστημονική αυτή μεθοδολογία, αποδεικνύει ακριβώς  το φαινόμενο που ερευνά από μόνη της,  χωρίς καν να εφαρμοστεί σε συνθήκες "αγοράς". Γιατί πως αλλιώς μπορούμε να εξηγήσουμε το τραγελαφικό να θεωρεί ένας επιστήμονας καλή ιδέα για την μελέτη της επίδρασης των "αγορών" στην ηθικές αξίες, το άσκοπο σκότωμα των ποντικιών; Από μόνο του αυτό δεν αποδεικνύει πως ο ίδιος ο ερευνητής, για τους σκοπούς της πανεπιστημιακής, ερευνητικής κτλ "αγοράς" έχει κάνει εκπτώσεις στις ηθικές του αξίες; Το οτι θεωρεί δεδομένο εργαλείο για την δουλειά του κάτι τέτοιο δεν είναι αυτόματα απόδειξη; Τι άλλο χρειάζεται δηλαδή;

Για να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις θα σταθώ στο άσκοπο του θέματος και την ευκολία με την οποία γίνεται αποδεκτή η πράξη αυτομάτως  χωρίς κάποια ιδιαίτερη σκέψη. Προφανώς κοιτώντας την ανθρώπινη ιστορία, διαπιστώνουμε την εκμετάλλευση απο τον άνθρωπο της φύσης και των ζώων, υπάρχει η αναγκαιότητα της τροφής και ο θάνατος είναι κάτι τόσο δεδομένο και απαραίτητο όσο η ζωή η ίδια. Οπότε το πρόβλημα δεν είναι πως σκοτώνονται τα ποντίκια, ή πως γίνεται προϊόν εκμετάλλευσης το περιβάλλον, αλλά όλα τα υπόλοιπα συνοδευτικά, δηλαδή το πώς, το υπό ποιές συνθήκες, το γιατί και το τι συνοδεύει αυτές τις πράξεις. Το όλο πολιτισμικό περιβάλλον δηλαδή που αγκαλιάζει το φαινόμενο.

Σαφώς και σε τέτοια θέματα είναι δύσκολο να υποστηριχθεί μια απόλυτη θέση. Αλλά όπως και να το κάνουμε η απόσταση μεταξύ του θανάτου πειραματόζωων για την ανακάλυψη για παράδειγμα ίασης του Aids μέχρι του άσκοπου θανάτου για την επίπτωση των "αγορών" στις ηθικές αξίες είναι τεράστια. Όπως αναλόγως τεράστια είναι η απόσταση μεταξύ της θεσμοθετημένης και υπό μεταφυσικό πλαίσιο κατανάλωσης κρέατος (αρχαία θυσία) και της μαζικής βιομηχανικής παραγωγής των σφαγείων των σουπερμάρκετ κτλ. Επίσης τεράστια είναι η απόσταση μεταξύ ενός τελετουργικού κυνηγιού για μια τελετή ενηλικίωσης για παράδειγμα και άλλο η οργάνωση sport events με ελικόπτερα, διόπτρες, gps κτλ. Απόσταση τέλος άπειρη χωρίζει την επίσης σπάνια τελετουργική θανάτωση μιας τίγρης, ενός ελέφαντα, ή ενός άλλου είδους για την παρασκευή ενός σκευάσματος της παραδοσιακής κινέζικης "ιατρικής" με την μαζική εξόντωση των παραπάνω για την κάλυψη των παράλογων και δεισιδαιμονικών αναγκών της σύγχρονης καπιταλιστικής κινεζικής αγοράς, και η ουσιώδης διαφορά δεν έγκειται στην ευκολία των μέσων, της τεχνολογίας κτλ όπως πολλοί θέλουν από συμφέρον να υποστηρίξουν, αλλά στο πολιτισμικό πλαίσιο.

 Η αλλαγή δηλαδή που έχει συμβεί, δεν οφείλεται κυρίως στα βελτιωμένα εργαλεία που μας δίνουν την δυνατότητα για ευκολότερη και μαζικότερη εκμετάλλευση (αν και προφανώς χωρίς αυτά δεν θα ήταν δυνατή) αλλά στον ίδιο τον άνθρωπο και το πως αυτός λειτουργεί. Οπότε η όποια λύση στο πρόβλημα, δεν έγκειται αν θέλουμε να είμαστε λογικοί στα μέσα, αλλά στον άνθρωπο. Και επειδή ο άνθρωπος κατά κύριο λόγο διαμορφώνεται από το πολιτισμό στον οποίο μετέχει, εκεί πρέπει να κοιτάξουμε για την όποια αλλαγή και όχι σε φανατικές ή μυωπικές οπτικές οι οποίες συχνά καλούν στην ολοκληρωτική κατάργηση των μέσων κτλ (σαν να μην είμαστε υπεύθυνοι των πράξεων μας), όπως επίσης πολύ ορθά είχαν υποστηρίξει οι περισσότεροι διανοητές(εκτός αν περιμένουμε να αποδειχθεί και αυτό πειραματικά σκοτώνοντας κανα δυο εκ. ποντίκια κατά την διαδικασία), εκτός και αν υπήρχε η δυνατότητα για μια παγκόσμια επιβολή των σωστών κανόνων που θα θέσπιζαν φωτισμένοι "φιλόσοφοι-βασιλιάδες" και άλλα τέτοια ουτοπικά τα οποία προφανώς λαμβάνοντας υπόψη την ανθρώπινη φύση ούτε γίνονται ούτε πρέπει να επιδιώκονται. Επειδή όμως η παρούσα κατάσταση σίγουρα βολεύει κάποιους, μια σύγκρουση είναι αναγκαία. Αν δηλαδή θέλουμε να μην συνεχιστεί η "κατάπτωση των αξιών", αν θέλουμε να συνεχίσουν να υπάρχουν ελέφαντες και τίγρεις, αν θέλουμε τελικά τα τεχνικά μας μέσα να βελτιώνουν πραγματικά την κατάσταση μας και όχι να γυρνάνε μπούμερανγκ, τότε σίγουρα θα χρειαστεί μια μεγάλη, καθολική και δύσκολη σύγκρουση.