Στον δρόμο όταν κάποιος καλέσει, εκτός από το Πανδίων απαντάω και στο Χρήστος και μέχρι κάποια εποχή επειδή το δικό μου το έγραψαν οι γονείς με Ήτα δεν ήξερα καν πως υπάρχει και με Γιώτα, εξ’ άλλου δεν ξεχωρίζει όταν σε φωνάζουν και δεν ξέρεις αν ο άλλος σου λέει ‘Χρήστο’ οπότε να γυρίσεις ή ‘Χρίστο’ οπότε να κάνεις την πάπια.
Όταν έμαθα πως υπάρχει και με Γιώτα παραξενεύτηκα, μικρό παιδί γαρ, ποια η διαφορά οπότε κάποια στιγμή βρήκα πως και τα δύο προκύπτουν με αλλαγή τονισμού δύο επιθέτων του χρηστός και του χριστός. Το μεν πρώτο σημαίνει ο χρήσιμος, ο καλός και το δε δεύτερο αυτός που έχει το χρίσμα ο κεχρισμένος και σχετίζεται σαν όνομα με την χριστιανική θρησκεία. Βέβαια ούτε αυτό βοήθησε όταν με φωνάζουν να ξέρω αν με λέει ο άλλος ‘χρήσιμο’ να γυρνάω και όταν εννοεί τον ‘πασαλειμένο με λάδια’ να φεύγω αλλά όπως και να έχει βγήκε μια άκρη.
Σύμφωνα με τους ειδικούς μάλιστα, το Χρήστος υπήρχε και στην αρχαιότητα αν και δεν μας έχουν διασωθεί πολλές περιπτώσεις αφού κατά πως λένε πάλι οι ειδικοί, χρησιμοποιούνταν συχνότερα ως όνομα δούλων, καθώς μέχρι και τις μέρες μας χρήσιμοι συνήθως είναι οι δούλοι και όχι τα αφεντικά που έχουν άλλα προτερήματα. Στην προβληματική αυτή της χρήσης του μάλιστα μου θυμίζει τα ανάλογα εφιάλτης(πηδηχταράς) και Βρούτος(βραδύνους, αργός) που και αυτά για άλλους λόγους δεν πολυχρησιμοποιούνταν μετά από κάποιο σημείο στην αρχαιότητα (ούτε και σήμερα βέβαια).
Εκεί λοιπόν που είχε βγει μια άκρη με το θέμα έτυχε πολλά χρόνια πριν και διάβασα ένα κείμενο του αγαπημένου μου Καβάφη που λίγο πολύ έλεγε αγράμματους και τους γονείς μου που επέμεναν στο Ήτα, και εμένα που επέμενα στην αποχή από τα λάδια και τα χρίσματα, οπότε μετά από τόσα χρόνια λέω να του απαντήσω αφού παραθέσω το κείμενο :
Η αλήθεια είναι πως ωραία τα λέει ο Αλεξανδρινός για την ορθογραφία και για την γλώσσα, λογικότατη και η κριτική του, όμως μας αρχίζει τα ‘κυρίου ημών λαμβανομένα’ και μας χαλάει την σούπα, μου είχε χαλάσει και εμένα τότε που το είχα διαβάσει την διάθεση αφού είπαμε καλιό χρήσιμος και επίγειος δούλος παρά χρισμένος και λίγδης στα λιβάδια του παραδείσου. Βέβαια μετά από τόσα χρόνια και ξεπερνώντας τον αρχικό μου θυμό γιατί σκεφτόμουν δεν γίνεται κύριε από την μία να μας φτιάχνετε με τα :
Επειδή εμείς όμως σήμερα ναι μεν έχουμε λιγότερη ευρυμάθεια, και πνεύμα αλλά έχουμε περισσότερες πηγές μπορούμε ανοίγοντας πχ το «λεξικόν της Ελληνικής αρχαιολογίας», του Αλεξάνδρου Ραγκαβή (τυπωθέν εν Αθήναι το 1891 – φάουλ κε Καβάφη ) να βρούμε πως:
και τα παρακάτω από το TLG ακόμα και σε χριστιανικές πηγές
Από το λεξικό του του ψευδο-Ζωναρά
Από τον Φλάβιο Φιλόστρατο
Η και τα
Του Ευστάθιου
Και
Από την εκκλησιαστική ιστορία του Σαλαμάνου Ερμείου Σωζόμενου σχολαστικού (έλεος όνομα).
που αν μην τι άλλο αποδεικνύουν την χρήση του Χρήστος με Η.
Και επειδή παρά το παραπάνω ατόπημα και την προσωπική επίθεση στο όνομα μου πολύ τον αγαπάω τον Αλεξανδρινό τώρα πια πιστεύω πως αν είχε βρει τα παραπάνω ίσως και να έγραφε κάτι σαν:
Όταν έμαθα πως υπάρχει και με Γιώτα παραξενεύτηκα, μικρό παιδί γαρ, ποια η διαφορά οπότε κάποια στιγμή βρήκα πως και τα δύο προκύπτουν με αλλαγή τονισμού δύο επιθέτων του χρηστός και του χριστός. Το μεν πρώτο σημαίνει ο χρήσιμος, ο καλός και το δε δεύτερο αυτός που έχει το χρίσμα ο κεχρισμένος και σχετίζεται σαν όνομα με την χριστιανική θρησκεία. Βέβαια ούτε αυτό βοήθησε όταν με φωνάζουν να ξέρω αν με λέει ο άλλος ‘χρήσιμο’ να γυρνάω και όταν εννοεί τον ‘πασαλειμένο με λάδια’ να φεύγω αλλά όπως και να έχει βγήκε μια άκρη.
Σύμφωνα με τους ειδικούς μάλιστα, το Χρήστος υπήρχε και στην αρχαιότητα αν και δεν μας έχουν διασωθεί πολλές περιπτώσεις αφού κατά πως λένε πάλι οι ειδικοί, χρησιμοποιούνταν συχνότερα ως όνομα δούλων, καθώς μέχρι και τις μέρες μας χρήσιμοι συνήθως είναι οι δούλοι και όχι τα αφεντικά που έχουν άλλα προτερήματα. Στην προβληματική αυτή της χρήσης του μάλιστα μου θυμίζει τα ανάλογα εφιάλτης(πηδηχταράς) και Βρούτος(βραδύνους, αργός) που και αυτά για άλλους λόγους δεν πολυχρησιμοποιούνταν μετά από κάποιο σημείο στην αρχαιότητα (ούτε και σήμερα βέβαια).
Εκεί λοιπόν που είχε βγει μια άκρη με το θέμα έτυχε πολλά χρόνια πριν και διάβασα ένα κείμενο του αγαπημένου μου Καβάφη που λίγο πολύ έλεγε αγράμματους και τους γονείς μου που επέμεναν στο Ήτα, και εμένα που επέμενα στην αποχή από τα λάδια και τα χρίσματα, οπότε μετά από τόσα χρόνια λέω να του απαντήσω αφού παραθέσω το κείμενο :
Xρίστος και όχι Xρήστος Άρθρα και μελετήματα
Kατ’ αυτάς έγραψα προς τον φίλον μου Xρίστον καλούμενον διά τινα υπόθεσιν μεταξύ μας, ο δε καλός μου φίλος εμπιστευτικώς εν υστερογράφω, μοι εγνωστοποίησεν ότι το Xρήστος γράφεται με η και όχι με ι, και ότι γράφων τις αυτό φωράται αγράμματος. Eγώ, χωρίς να συμμερίζωμαι πολύ την γνώμην του φίλου μου, ή μάλλον την γνώμην των δασκάλων του (διότι η γνώμη είναι δασκαλική και ο φίλος μου δάσκαλος δεν είναι), ότι δηλαδή η αγραμματωσύνη ή μη των νέων Eλλήνων έγκειται εις μερικά ιώτα ή ήτα, απαντώ δημοσία εις αυτόν και εις πάντα άλλον έχοντα αυτήν την γνώμην.
H διεθνής αύτη πλάνη, η λεγομένη ορθογραφία, είναι βεβαίως λείψανον της πάλαι αλλοίας προφοράς των λέξεων, ήτις εν τη παρόδω των αιώνων μετεβλήθη και μεταβάλλεται, διότι η γλώσσα, η υπό οργάνων παραγομένη και δι’ οργάνων εκφερομένη, είναι τι οργανικόν και υπόκειται και αύτη εις την των πάντων ροήν, κατά τον νόμον όνπερ ο Δημόκριτος διετύπωσεν.
Διά να εύρωμεν λοιπόν την αμφισβητουμένην ορθογραφίαν μιας λέξεως πρέπει, κατά τους γλωσσολόγους, να γνωρίζωμεν την ιστορίαν της λέξεως «Xρίστος».
Aνέκαθεν η ελληνική γλώσσα συνηθίζει να παράγη κύρια ονόματα εξ επιθέτων οξυτόνων παραβιάζουσα αυτά• οίον Ξάνθος εκ του ξανθός, Γράνικος εκ του γρανικός, Kυριάκος εκ του Kυριακός ―το τελευταίον τούτο οι διδάσκαλοί μας καθαρευολογούντες και της γλωσσικής άγνοιαν οφλισκάνοντες, αναγκάζουσι τους φέροντας αυτό μαθητάς των να το γράφωσι Kυριακός. ―Eις δε το χωρίον Xαράκι της Kυζίκου ήκουσα και το όνομα Λύγηρος, εκ του λυγηρός εξάπαντος.
Tώρα, κατά ταύτα και το κύριον όνομα «Xρίστος», αν παράγεται από το επίθετον χρηστός = χρήσιμος, καλός, πρέπει να γράφεται με η, αλλά ακριβώς εδώ είναι ο κόμβος ότι δεν παράγεται καθόλου από αυτήν την λέξιν, αλλ’ από του «Xριστός» = κεχρισμένος, ήτοι απ’ αυτού του ονόματος του Σωτήρος.
Tα σημερινά μας ονόματα προέρχονται από δύο άλλους διαφόρους πηγάς• ήτοι τα μεν από την ελληνικήν αρχαιότητα, τα δε από την χριστιανικήν θρησκείαν. Kαι λοιπόν αφού η λέξις «χρηστός» είναι αρχαία ελληνική, έπρεπε το όνομα «Xρίστος», αν εξ αυτής πράγματι παρήγετο, να απαντά παρά τοις αρχαίοις Έλλησι• γνωστόν όμως ότι το τοιούτον όνομα παρ’ αυτοίς δεν υπήρχε• αφ’ ετέρου δε είναι γνωστόν ότι πριν ή αναφανή το όνομα «Xρίστος» παρά τοις χριστιανοίς Έλλησιν, η λέξις «χρηστός» είχε πέσει ήδη εις αχρηστίαν εν τη λαλουμένη γλώσση. Eνώ απεναντίας βλέπομεν συγχρόνως εν χρήσει αρκετά ονόματα κύρια εκ των ιδιοτήτων του Kυρίου ημών λαμβανόμενα, άτινα οι δίδοντες αυτά προσείχον ίνα, ή διά περικοπής, ή διά προσθήκης, ή διά παρατονισμού, διαφέρωσι κατά τι από των καθαυτό ονομάτων του Yιού του Θεού, ίνα μη θνητοί ανάξιοι φέρωσιν αυτά ταύτα τα θεία ονόματα, αλλά μόνον παρεμφερή προς αυτά. Oύτως οι βυζαντινοί ουδένα εκτός του Xριστού έλεγον Eμμανουήλ, τους δε κοινούς θνητούς Mανουήλ. Kαι μάρτυς μου ο Πτωχοπρόδρομος, ο οποίος Mανουήλ, τον Kομνηνόν προσφωνεί ούτω• «Eμμανουήλ παρά σαρανταπέντε» (βιβλ. β΄ 374)• δηλαδή «―Xριστέ» αλλά μείον αυτού κατά την συλλαβήν «EM», ήτοι πέντε και σαράντα. Tούτ’ αυτό ίσως γινώσκων και ο μεσαιωνολόγος κ. Γεδεών, γράφεται Mανουήλ, και ουχί Eμμανουήλ. (Tο Eμμανουήλ ως κύριον όνομα εγράφη βεβαίως προ εξελλήνισιν του κοινού ονόματος Mανώλης, υπό τινος των τυμβωρύχων δασκάλων της παρελθούσης γενεάς, οίτινες ενησμενίζοντο να προσκολλώσι θνησιμαίας συλλαβάς εις ζώσας λέξεις, και οίτινες κατά κακήν μας τύχην μας εκληροδότησαν αρκετούς διαδόχους κατά την παρούσαν γενεάν.) Έτερον ανάλογον έχομεν «Σωτήριος», εκ του Σωτήρ. Έτερον θηλυκόν «Aναστασία» εκ του «Aνάστασις» κτλ., ούτω λοιπόν ελέγχθη και «Xρίστος», εκ του Xριστός, ο δε παρατονισμός ούτως εκπληροί δύο απαιτήσεις• πρώτον τον κλασσικόν κανόνα, ίνα εκ του οξυτόνου επιθέτου γείνη παροξύτονον κύριον όνομα, και δεύτερον την ευσεβή συνήθειαν του να διαφέρη κατά τύπον από του θείου επιθέτου.
Eπιτρέψατέ μοι τώρα να θεωρώ την γραφήν Xρήστος έργον ημιμαθούς, οποίον ανέφερα ανωτέρω και διά το Eμμανουήλ, ην αβασανίστως ηκολουθήσαμεν πάντες, εν οις και ο ρηθείς φίλος μου Xρίστος ο εγγράμματος.
(Κ.Π. Καβάφης, Τα πεζά (1882;-1931), Φιλολογική επιμέλεια Mιχάλης Πιερής, Ίκαρος Εκδοτική Εταιρία, 2003)
"..
Κι αν φύγανε, να μη νομίζεις διόλου
που φοβηθήκαν μια χειρονομία.
Μονάχα σαν σε είδανε να κάνεις
το ποταπότατον, αγροίκον σχήμα
σιχάθηκεν η ευγενής των φύσις,
και φύγανε και σε περιφρονήσαν».
Και από την άλλη να μας την λέτε για το Ητα καταλαβαίνω πως όλο το πρόβλημα προκύπτει από την πεποίθηση του ποιητή πως το όνομα Χρήστος δεν υπήρχε στην αρχαιότητα είτε με Ητα είτε με την έννοια του χρήσιμος.
«Χρήστος υιός Νικομήδους του δευτέρου, βασιλέως της Βιθυνίας, όστις άλλως και Σωκράτης ελέγετο.»
που μιας και ο Νικομήδης Β' Επιφανής βασίλεψε στην Βιθυνία την περίοδο 149 – 127 bce αποδυκνύει σαφέστατη χρήση του Χρήστος προχριστιανικά.
και τα παρακάτω από το TLG ακόμα και σε χριστιανικές πηγές
«Χρήστος: κύριον. Χρηστός δε ο αγαθός, οξύνεται.»
«Ηρακλείδου διδάσκαλοι Ηρώδης μεν των ουκ αληθώς πεπιστευμένων, Αδριανός δε και Χρήστος εν γνησίοις, και Αριστοκλεους δε ηκροασθαι αυτόν…»
Από τον Φλάβιο Φιλόστρατο
Η και τα
«και Χρήστος μεν κύριον, χρηστός δε ο επιεικής..»
Του Ευστάθιου
Και
«…ως είχον εκκλησιών Ευσέβιος τε και Θεόγνιος, παραλαμβάνει δε την Νικομηδέων Αμφίων, Χρήστος δε την Νίκαιας….»
Από την εκκλησιαστική ιστορία του Σαλαμάνου Ερμείου Σωζόμενου σχολαστικού (έλεος όνομα).
που αν μην τι άλλο αποδεικνύουν την χρήση του Χρήστος με Η.
Και επειδή παρά το παραπάνω ατόπημα και την προσωπική επίθεση στο όνομα μου πολύ τον αγαπάω τον Αλεξανδρινό τώρα πια πιστεύω πως αν είχε βρει τα παραπάνω ίσως και να έγραφε κάτι σαν:
Στο γύρισμα των χρόνων ανθρώπων χρησιμότης
εχάθει σαν την λούσανε με μιασμένα λάδια
και πια δεν είναι ο Χρήστος που την πολιτεία εφραίνει
αλλά στου ξένου το όνομα, Χρίστος την λυμαίνεται
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου