Δευτέρα 18 Μαΐου 2009

Φιλία και τυραννια

Εδώ και κάποιους μήνες είχα αγοράσει τον Β’ τόμο της συλλογής διαλέξεων του Κορνήλιου Καστοριάδη με τίτλο η Ελληνική ιδιαιτερότητα. Αν και είχα μείνει κατενθουσιασμένος με τον πρώτο τόμο, αυτόν τον δεύτερο το άνοιγα και τον έκλεινα μην μπορώντας να συγκεντρωθώ, λόγω φόρτου εργασίας, κούρασης κτλ.
Επίσης πριν κάποιους μήνες, είχα δεχθεί όντας μέρος μιας συλλογικότητας μια κατηγορία η οποία μου φάνταζε εξωπραγματική. Ήτοι πως με κάποιους ανθρώπους από αυτήν την συλλογικότητα διατηρούσα φιλικές σχέσεις και είχα προσωπικές επαφές. Το ακατανόητο ήταν πως η κατηγορία προερχόταν από ανθρώπους, με τους οποίους επί σειρά ετών διατηρούσα τέτοιες σχέσεις φιλικές και μάλιστα κάπως έτσι ( με φιλικές σχέσεις ) είχε σιγά σιγά προκύψει και η αύξηση των μελών της συλλογικότητας. Αν προσθέσουμε και το γεγονός πως οι ίδιοι δεν σταμάτησαν ποτέ τις προσωπικές επαφές με άλλους ανθρώπους της συλλογικότητας και πως η φιλία είναι ένα ιδεώδες που όλες οι ελληνικές σχολές εκθειάζουν, αρχίζει να φαίνεται η σύγχυση στην οποία είχα περιέλθει προσπαθώντας να καταλάβω το νόημα της κατηγορίας. Τελικά καθώς ξανάπιασα τις διαλέξεις του Καστοριάδη έπεσα σε μια που ενδεχομένως δίνει μια διέξοδο στο ακατανόητο σε μένα αυτό γεγονός. Αναλύοντας ο φιλόσοφος την Πόλη και τους Νόμους , ανοίγει ένα θέμα για την φιλία και το έλεος. Και εκεί διαβάζουμε.

«Η φιλία είναι το γένος που σαν επιμέρους είδη του έχει τις διάφορες μορφές συναισθημάτων που μπορούν να συνδέσουν τα άτομα. Και στην Ελληνική πόλη, η φιλία έχει πολύ σημαντικές θεσμικές πτυχές. Βεβαίως πρόκειται κυρίως για την φιλική σχέση μεταξύ ανδρών, συχνά βάσει ατύπων πολιτικών συνδέσμων που ονομάζονται εταιρείαι, ενώ ο Πλάτων, όπως και ο Αριστοτέλης θα πουν δικαίως ότι η φιλία είναι κατεξοχήν ο τύπος σχέσης που μπορεί να ευδοκιμήσει και να αναπτυχθεί σε μια ελεύθερη κοινότητα και ότι μια τέτοια κοινότητα την προϋποθέτει. Κατά κανόνα η τυραννία δεν μπορεί να ανεχθεί την φιλίαν. Ο τύραννος έχει κάθε συμφέρον να εμποδίσει την, ανεξάρτητα από αυτόν τον ίδιο, δημιουργία ισχυρών δεσμών μεταξύ των ανθρώπων που θα μπορούσαν να ευνοήσουν τον αγώνα εναντίον της εξουσίας του και, εν πάση περιπτώσει, τη σύσταση μέσα στην κοινωνία ενός κέντρου αναφοράς που διαφεύγει του ελέγχου του. Μπορούμε να δούμε το πράγμα από μια μακιαβέλεια σκοπιά – δεν λέω μακιαβελική -, θέτοντας το ερώτημα του πως πρέπει να ενεργήσει ο τύραννος για να κυβερνήσει. Απάντηση: πρέπει να καταστρέψει τις φιλικές σχέσεις. Ας μεταθέσουμε το ερώτημα στην εποχή μας. Τι χρειάζεται ένα ολοκληρωτικό καθεστώς για να εξασφαλίσει την θέση του; Να διαρρήξει με κάθε τρόπο όλες τις ανεξάρτητες από αυτό σχέσεις μέσα στην κοινωνία, να καταφέρει να κονιορτοποιήσει το λαό και να καταστήσει μοναδικό κέντρο αναφοράς και ενοποίησης τους την ίδια την εξουσία.»

Αν μη τι άλλο, τώρα έχω μια εξήγηση στο ακατανόητο γεγονός. Θα δώσω λίγο χρόνο ακόμα στην αναζήτηση μήπως βρω μια άλλη απάντηση που να με καλύπτει καλύτερα.

6 σχόλια:

ΚΕΡΑΟΝΑΣ είπε...

Κρίνει φίλους ο καιρός, ως χρυσόν το πυρ.
Μένανδρος.

Πανδιων είπε...

Κεράων,
Το πρόβλημα με τις ρήσεις των μεγάλων σοφών είναι πως όλοι συμφωνούν κατά την ανάγνωση τους και ζήτημα αν το 1% προσπαθεί να τις κάνει πράξη.

Πανδιων είπε...

Ένας άλλος φίλος που διάβασε το κείμενο, με πήρε τηλέφωνο και λίγο πολύ με είπε «χαζό» αφού δεν χρειάζεται τέτοια - όπως του Καστοριάδη - πολύπλοκη ανάλυση για παρόμοια ζητήματα. Σύμφωνα με τον φίλο μου λοιπόν παρόμοιες καταστάσεις δημιουργούνται ασυναίσθητα, και λόγω εγωιστικών (;) συναισθηματικών απαιτήσεων.
Θυμήθηκα λοιπόν, αφού τον άκουσα, πως μέχρι και λίγο μετά την εφηβεία πολύ συχνά συμπεριφερόμουν με τέτοιο τρόπο στους «κολλητούς» μου αφού είχα την απαίτηση να βγαίνουν όλοι παρέα μαζί μου, αλλά να μην πηγαίνουν βόλτα όταν εγώ δεν μπορούσα. Θυμάμαι που ένοιωθα προδομένος όταν κάποιοι εκ των κολλητών αυτών αποφάσιζαν μια μέρα να βγουν μόνοι τους βόλτα χωρίς να μου το πουν ( ή όταν εγώ δεν μπορούσα ) , λες και μόνο εγώ άξιζα την αγάπη, τον θαυμασμό και την αφοσίωση τους.
Φαντάζομαι, πως μεγαλώνοντας ξεπέρασα παρόμοιες ανώριμες συναισθηματικές συμπεριφορές ( του να θέλω με το ζόρι να είμαι πάντα το επίκεντρο ) και ξέχασα και το συναίσθημα . Τώρα που το θυμήθηκα έχω να πω, πως όντως η συμπεριφορά μου αυτή έναντι των φίλων ήταν μια μορφή τυραννίας. Τυραννία βέβαια, όχι με την πολιτική έννοια όπως στην ανάλυση του Καστοριάδη, αφού δεν γινόταν ούτε συνειδητά, ούτε με σχέδιο για να κρατήσω κάποια «δήθεν» εξουσία ( αρχηγός της παρέας η δεν ξέρω και εγώ τι άλλο ) αφού ως γνωστόν «αρχηγός» κάποιος δεν αυτοαναγορεύεται αλλά αναγνωρίζεται.
Τώρα λοιπόν που ξανασκέφτομαι την δεύτερη εναλλακτική μου φαίνεται κατά πολύ πιθανότερη της πρώτης, μιας και αυτή απαιτεί μια συνειδητή, και ψυχρά σχεδιασμένη στρατηγική εκ μέρους του πολιτικού τυράννου ενώ η δεύτερη, ως συναισθηματική συμπεριφορά απλά υποβόσκει στους περισσότερους ανθρώπους.
Όπως λέει και σαχλά το Αγγλικό ρητό, its nice to be important, but it is more important to be nice

Unknown είπε...

"its nice to be important, but it is more important to be nice"

γιατί σαχλά; μας καταδιώκουν ακόμα ενοχές σε αλήθειες που είναι εκφρασμένες απλά; και δεν ικανοποιούν τάχα περίπλοκες στοχαστικές διαδρομές; δεν είναι απαραίτητες πάντα...

φιλιά.

Πανδιων είπε...

Γιώργο έχεις δίκιο. Το σωστό θα ήταν να πώ που "ακούγεται σαχλό", αφού αυτό ακριβώς ήθελα να δείξω με την αγγλική έκφραση, πως πολλές φορές οι απλούστερες των εκφράσεων κρύβουν τις πιο βασικές αλήθειες.

keraonas είπε...

ΕΝΑ ΓΡΑΜΜΑΡΙΟ ΠΡΑΞΗΣ ΑΞΙΖΕΙ ΕΝΑ ΤΟΝΟ ΘΕΩΡΙΑΣ.
Friedrich Engels.