Αιματηρή θυσία και σύγχρονος πολυθεϊσμός

Συμμετείχα τις προάλλες σε μια διαδικτυακή συζήτηση περί αιματηρών θυσιών, όπου παρότι αυτή έλαβε χώρα ανάμεσα σε ένα κοινό στο οποίο οι κατά δήλωση πολυθεϊστές είναι η πλειοψηφία, οι απόψεις οι οποίες εκφράστηκαν ήταν σε μεγάλο βαθμό γενικότερα αντιπαραδοσιακές και ειδικότερα ξένες προς τις αντιλήψεις του κλασικού ελληνικού πολυθεϊσμού.
Βρίσκοντας λίγο χρόνο λοιπόν σήμερα είπα να ανεβάσω ένα κείμενο το οποίο είχα κατά το παρελθόν εν συντομία σημειώσει ως την πρόταση μου για το μελλοντικό δεύτερο βιβλίο της κοινότητας το οποίο θα εξετάζει τις πολιτικές (δηλαδή συλλογικές) εκφάνσεις της λατρείας και θα συμπληρώνει το πρώτο το οποίο περιορίζεται και εστιάζει στην οικιακή λατρεία. Έχοντας υπόψη πως από την μία δεν είναι ολοκληρωμένο και από την άλλη ενδεχομένως και να μην μπεί καθόλου στην μελλοντική έκδοση το ανεβάζω σαν draft αναμένοντας με ενδιαφέρον τις όποιες συζητήσεις προκληθούν από τις απόψεις που περιέχει.

Στην Ελληνική θρησκεία η θυσία, και δη η αιματηρή Θυσία, είναι η κεντρική λατρευτική πράξη γύρω από την οποία οργανώνονται και εκδηλώνονται όλες οι υπόλοιπες. Οι περιπτώσεις τελετών οι οποίες δεν συμπεριλάμβαναν θυσία ζώου ήταν ελάχιστες και αυτές είχαν να κάνουν με ιδιαιτερότητες συγκεκριμένων λατρειών αποτελώντας την εξαίρεση και όχι τον κανόνα ειδικά όταν το πεδίο αναφοράς μας είναι η πολιτική λατρεία.

Αντιστοίχως, και αντιθέτως με κάποιες κοινά διαδεδομένες απόψεις σε κύκλους σύγχρονων Πολυθεϊστών τα τελευταία χρόνια, οι περιπτώσεις και οι απόψεις κάποιων μυστηριακών λατρειών ή φιλοσοφιών (για παράδειγμα Πυθαγόρειοι, Ορφικοί) οι οποίες εξέφραζαν συνήθως μερική ή και ολική αποχή από τις αιματηρές θυσίες και την κατανάλωση του θυσιαζόμενου θύματος ήταν στην καλύτερη των περιπτώσεων απλά περιθωριακές.

Αυτό που είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη είναι πως, στην αρχαιότητα, η για διατροφικούς λόγους κατανάλωση κρέατος, ήταν αν όχι αποκλειστικά, σίγουρα σε μεγάλο βαθμό συνδεδεμένη με την τελεστική πράξη της θυσίας. ως εκ τούτου η κρεοφαγία περιορίζονταν στις ημέρες των πάνδημων εορτών η άλλων θυσιών με αποτέλεσμα . να είναι εξαιρετικά πιο σπάνια σε σχέση με σήμερα, όπου παρά την υπερκατανάλωση κρέατος από τον μέσο άνθρωπο, αυτός εθελοτυφλώντας θεωρεί ως βάρβαρη' πράξη την αιματηρή θυσία και εύκολα τάσσεται φανατικά κατά αυτής, αντιμεταθέτοντας την ευθύνη της θανάτωσης σε απρόσωπες και ασεβής μεθόδους. 

Ομοίως ανεδαφικές είναι και κάποιες, συναισθηματικές συνήθως, απόψεις περί δήθεν κακομεταχείρισης, ή ακόμα χειρότερα περί υποβιβασμού της αξίας, των θυσιαζόμενων ζώων, στο περιβάλλον του πολυθεϊσμού, Ως προς αυτό αρκεί να αναλογιστούμε τα διάφορα θυσιαστικά ταμπού που υπήρχαν σε σχέση με τα άγρια, ελεύθερα ζώα, ή αντίστοιχα ταμπού για τα ζώα εργασίας και φυσικά την εσωτερική θρησκευτική διάσταση της αιματηρής θυσίας, εκφάνσεις της οποίας θα εξετάσουμε .

Ανιχνεύονται δύο κυρίαρχες θυσιαστήριες λογικές και από αυτές προκύπτουν αντίστοιχες ερμηνείες. Στην μεν πρώτη, η οποία συνήθως εμφανίζεται στην Διονυσιακή ή άλλες σχετικές μυστηριακές λατρείες το σφάγιο ενσαρκώνει την ίδια την θεϊκή ουσία καθιστώντας τους πιστούς που το καταναλώνουν μετά το πέρας της θυσίας μετόχους αυτής, δηλαδή ένθεους.

Στη δεύτερη και πιο διαδεδομένη, ειδικά στα πλαίσια της λατρείας της Πόλης, περίπτωση, το πάντα έμψυχο θυσιαζόμενο ζωο είναι το μέσο που μετέρχονται οι θνητοί για να διαρρήξουν το χάσμα μεταξύ των οντικών καταστάσεων που τους διαχωρίζει από τους Θεούς και μετέχοντας δια μέσω του θυσιαστηρίου σε ένα κοινό συμπόσιο και γεύμα με αυτούς, να αναπαράγουν τελεστικά την πρωταρχική μυθικά, ομοτράπεζη, κατάσταση τους. Επιτυγχάνεται λοιπόν με αυτό τον τρόπο όχι μόνο η εγγύτητα και ενότητα της ανθρώπινης κοινωνίας ως προς τον εαυτό της, αλλά και η ενότητα των ανθρώπων με τους Θεούς. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει βεβαίως πως η θυσία αντανακλά και την βαθύτερη κατανόηση των φυσικών νόμων, προσδίδοντας τους την απαραίτητη ιερότητα, η οποία καθιστά ιερή αυτή την γνώση, με αποτέλεσμα την ισορροπημένη και μακριά από ύβρη ζωή.

Θεωρούμε πως καθίσταται φανερό, πως σε οποιαδήποτε περίπτωση, η αξια ή σημασία του θυσιαστήριου για τους πολυθεϊστές, όχι μόνο δεν είναι υποβαθμισμένη αλλά αντιθέτως είναι εξαιρετικά αναβαθμισμένη σε σύγκριση με τις συνηθισμένες αντιλήψεις και συχνά ανώριμες και επιφανειακά συναισθηματικές συμπεριφορές των σημερινών ανθρώπων έναντι των άλλων έμβιων όντων. Μάλιστα αυτή η ποριά απο την αιματηρή θυσία στην από-ιεροποίηση των ζώων, όποτε έχει μελετηθεί, σχετίζεται άμεσα με τις αλλαγές οι οποίες επήλθαν με την βίαιη κατάργηση των πολυθεϊστικών αιματηρών θυσιών από τον μονοθεϊσμό και την έκτοτε μετατροπή των ζώων σε άψυχα εργαλεία-αντικείμενα, ή σε κατώτερα και μάλιστα 'δαιμονικά' (με την χριστιανική έννοια του κακού) όντα.

* Υπάρχει και μια τρίτη περίπτωση τελετουργικής θανάτωσης ζώων η οποία σχετίζεται με Καθαρτήριες τελετές σύμφωνα με την διαδεδομένη αντίληψη πως το αίμα μπορεί να δράσει ως ενεργός παράγοντας κάθαρσης σοβαρού μιάσματος την οποία όμως δεν θα εξετάσουμε εδώ καθώς ξεφεύγει από την χαρακτηριστική θυσιαστήρια πράξη στην οποία αναφερόμαστε.

Παρά την παραδοσιακή σημασία της αιματηρής θυσίας, στην συντριπτική πλειονότητα των σημερινών λατρευτικών εκφράσεων του Ελληνικού πολυθεϊσμού, και καθ’ ολοκληρία στις συλλογικές δημόσιες εκφράσεις του, έχει επιλεγεί η αποφυγή της, όχι γιατί το πνεύμα της εποχής μας βρίσκει σύμφωνους, ούτε γιατί με ευκολία ξεχνάμε η απεμπολούμε την βασική μας λατρευτική πρακτική, αλλά γιατί θεωρούμε πως ούτε οι σημερινοί άνθρωποι είναι έτοιμοι, ούτε και οι εξωτερικές συνθήκες ώριμες ώστε να επανεμφανιστεί όπως πρέπει αυτή η πρακτική, έχοντας δηλαδή το ουσιαστικό περιεχόμενο και το θρησκευτικό αποτέλεσμα τα οποία οφείλει να έχει. Μελλοντικές προυποθέσεις για μια τέτοια αναβίωση θα ήταν, τουλάχιστον, η δραστική μείωση της κατανάλωσης κρέατος σε μη θρησκευτική βάση, η ταύτιση της κατανάλωσης αυτής με την θυσιαστήρια πράξη και το ουσιαστικό θρησκευτικό της περιεχόμενο, και η ανατροφή και επιλογή των καταλλήλων ζώων από τους ίδιους του πολυθεϊστές, με τους σωστούς τρόπους, οι οποίοι θα επανατοποθετούν την αξία της ζωής στο σεβαστικό βάθρο που οφείλει να είναι. 

Λόγω των ανωτέρων περιορισμών, την θέση της αιματηρής θυσίας στις σημερινές τελετές παίρνουν οι βρώσιμες προσφορές, οι οποίες προετοιμάζονται από τους μετέχοντες, κατατίθενται στους βωμούς και μετά το πέρας της τελετής συνήθως καταναλώνονται από κοινού όπως θα συνέβαινε και στην περίπτωση αιματηρής θυσίας. 

Αντιστοίχως σε περιπτώσεις όπου παραδοσιακά δεν θα είχαμε κατανάλωση κρέατος από την θυσία (για παράδειγμα καθαρτήριες τελετές, τελετές ολοκαυτώματος κτλ), ή καθόλου μοίρασμα φαγητού και συμμετοχή σε κοινό δείπνο (κάποιες νεκρικές) πράττουμε και σήμερα τα ανάλογα. Σε πολλές περιπτώσεις ενδείκνυται η προσφορά ομοιωμάτων ζώων, είτε με την μορφή γλυκισμάτων (πλακούντων) είτε ως αναθήματα δηλαδή μη βρώσιμες υλικές κατασκευές, μια πρακτική η οποία υπήρχε ως συμβολική θυσία και στην αρχαιότητα σε περιπτώσεις ιδιωτών όταν κάποιος δεν είχε την –κυρίως οικονομική- δυνατότητα της καθορισμένης αιματηρής θυσίας. 

Τέλος θα πρέπει σίγουρα να γνωρίζουμε και να έχουμε στο μυαλό μας, τις ουσιαστικές εκπτώσεις σε θρησκευτικό επίπεδο που γίνονται με αυτή την αναγκαστική επιλογή και αντί να συνηθίσουμε και να αποδεχτούμε μια πρακτική η οποία πρέπει να λειτουργεί μόνο σαν προσωρινό υποκατάστατό, να επιδιώξουμε να επαναφέρουμε τις κατάλληλες συνθήκες για την ομαλότερη έκφραση της θρησκευτικότητας μας, όπως άλλωστε θα πρέπει να κάνουμε με κάθε τι το οποίο έχει βιαίως αποκλίνει από την παραδοσιακή αρμονία στον σύγχρονο κόσμο και ως εκ τούτου εμποδίζει την επαφή μας με την Φύση και τους Θεούς.