Οι τρείς ιεράρχες και η θεοποίηση της Υπατίας

Ἐπειδὴ τὸ μὲν ῥᾳδίως ληπτὸν, ἅπαν εὐκαταφρόνητον· τὸ δὲ ὑπὲρ ἡμᾶς, ὅσῳ δυσεφικτότερον, τοσούτῳ θαυμασιώτερον· καὶ γυμνάζει τὸν πόθον ἅπαν τὸ διαφεῦγον τὴν ἔφεσιν

Ως γνωστόν η εκκλησία εορτάζει τους επονομαζόμενους τρεις ιεράρχες ως "προστάτες -των ελληνικών- γραμμάτων". Όπως και οι περισσότερες χριστιανικές εορτές, άγιοι και μάρτυρες για πολύ καιρό δεν είχαν απασχολήσει από άποψη περιεχομένου τον ελληνικό λαό και το χριστεπώνυμο πλήθος με αποτέλεσμα να υπαγορεύει η εκκλησία , 'αυτοί που σώσαν τα γράμματα και την γλώσσα, οι φωστήρες του πνεύματος', να τους αναγορεύει σε προστάτες των γραμμάτων, να ακολουθούν κατά πόδας το κράτος και τα σχολεία, εν πάση περιπτώσει να καθιερώνονται ως τέτοιοι στο φαντασιακό του κόσμου.

Σχετικά πρόσφατα όμως, σε αυτή την δεύτερη προσπάθεια ολοκλήρωσης του ουδέποτε ολοκληρωθέντα νεοελληνικού διαφωτισμού, και ταυτόχρονα με το αναθερμασμένο πνεύμα αρχαιολατρίας, από την δεκαετία του 90 και μετά, όλο και περισσότεροι άρχισαν να αναρωτιούνται· πως γίνεται και μας κοροϊδεύει έτσι η ελληνική ορθόδοξη εκκλησία τιμώντας ως πνευματικούς φάρους ανθρώπους που ανάμεσα στα άλλα είπαν :

«Είναι εχθροί οι Έλληνες…διότι διασκεδάζουν καταβροχθίζoντας με ορθάνοιχτο στόμα τον “Ισραήλ”. Στόμα δε, λέγει εδώ ο προφήτης (βλ. Ησαΐας Θ΄: 11) την σοφιστική του λόγου δύναμη, η οποία τα πάντα χρησιμοποίησε για να παραπλανήσει αυτούς που πιστεύουν με απλότητα στον Θεό».
Μέγας Βασίλειος 'Εις τον προφήτην Ησαΐαν Προοίμιον', 9.230.8

«Όσο πιο βάρβαρο ένα έθνος φαίνεται και της ελληνικής απέχει παιδείας, τόσο λαμπρότερα φαίνονται τα ημέτερα…».
Ιωάννης Χρυσόστομος 'Υπόμνημα εις τον άγιον Ιωάννην τον Απόστολον και Ευαγγελιστήν', Ομιλία Α’, 59.31

«Οι Έλληνες φιλόσοφοι και ρήτορες, είναι καταγέλαστοι και δεν διαφέρουν από τα παιδιά που λένε ανοησίες. Γιατί δεν μπόρεσαν να πάρουν με το μέρος τους ούτε έναν σοφό η άσοφο, ούτε άνδρα ή γυναίκα, ούτε ένα μικρό παιδί από τόσα έθνη κι από τόσους λαούς, αλλά προκαλούσαν τόσα γέλια τα βιβλία που είχαν γράψει, ώστε, μόλις τα παρουσίαζαν, να εξαφανίζονται, γι” αυτό και χάθηκαν τα περισσότερα… Ποτέ δεν έκαμαν το σωστό, αλλά ήσαν δειλοί, φιλόδοξοι, αλαζόνες και είχαν ασυλλόγιστα πάθη… Ο Ελληνισμός μπορεί ν” απλώθηκε σ” όλη τη γη και να κατέκτησε τις καρδιές των ανθρώπων, καταλύθηκε όμως με την δύναμη του Χριστού και το κήρυγμά μας φυτεύτηκε στις ψυχές των ανθρώπων… Και όσοι ήταν άπιστοι εντυπωσιάστηκαν από την διδασκαλία του Ιησού και περιφρόνησαν την δουλοπρέπεια, την ανελευθερία και την ποταπότητα των Ελλήνων. Όλοι διέκριναν την ευγένεια των μέσων που χρησιμοποιούν οι χριστιανοί, σε αντίθεση με την αισχρότητα των Ελλήνων».
Ιωάννης Χρυσόστομος 'Εις τον μακάριον Βαβύλαν και κατά Ελλήνων', παρ. 11-12, 15, 40

«Αν κοιτάξεις στα ενδότερα (των ελληνικών σκέψεων) θα δεις, τέφρα και σκόνη και τίποτε υγιές, αλλά τάφος ανοιγμένος είναι ο λάρυγγας (των Ελλήνων φιλοσόφων), όλα δε είναι γεμάτα ακαθαρσίες και πύον, και πάντα τα δόγματα τους βρίθουν από σκουλήκια… Αυτά γέννησαν και αύξησαν οι Έλληνες, παίρνοντας από τους φιλοσόφους τους… Εμείς όμως, δεν παραιτούμαστε από την μάχη εναντίον τους».
Ιωάννης Χρυσόστομος 'Υπόμνημα εις τον άγιον Ιωάννην τον Απόστολον και Ευαγγελιστήν', Ομιλία Ξ’, 59.369-370)

«Η σοφία των Ελλήνων είναι τύφος… Οι Έλληνες είναι αλαζόνες…δεισιδαίμονες…αυθάδεις…».
Γρηγόριος Ναζιανζηνός 'Εις Ηρώνα τον φιλόσοφον'

Σύντομα μια κρίσιμη μάζα διάβασε αυτές και παρόμοιες απόψεις των ιεραρχών για την Ελληνική σοφία και τώρα με μια αναζήτηση στο internet εύκολα τα βρίσκει ο καθένας και διαπιστώνει αυτόν τον άτυπο πόλεμο για τους τρείς ιεράρχες.

Πιο πρόσφατα και με ανάλογο τρόπο έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό η ιστορία της φιλοσόφου Υπατίας, η οποία κυρίως λόγω του τραγικού θανάτου της γρήγορα απέκτησε χαρακτηριστικά ενός συμβόλου που συμπύκνωνε την βίαιη καταστροφή του ελληνικού πνεύματος (και όχι μόνο) από τον χριστιανισμό. Η Υπατία, φιλόσοφος εν ζωή, με τον θάνατο της έγινε μάρτυρας του ελληνισμού.

Λίγα χρόνια πριν κάποιοι αρχαιολάτρες - θαρρώ φίλοι από την Θεσσαλονίκη - είχαν την ιδέα να προβάλουν την Υπατία σαν την ελληνική αντιπρόταση στην εορτή των τριών ιεραρχών θεωρώντας πως αυτή - η τελευταία επώνυμη εθνική φιλόσοφος - θα μπορούσε να αντικαταστήσει τους χριστιανούς φωστήρες ως προστάτιδα των γραμμάτων. Πολύ επιτυχημένη η πρωτοβουλία που έπιασε και τον παλμό της εποχής αν και ψιλοδιαφωνώ καθώς ως παθόντες η λογική του να αντικαταστήσεις μια εορτή άλλων με κάτι κατασκευασμένο δικό σου για ιδεολογικούς λόγους θα έπρεπε να μας ξενίζει και είναι άσκοπος ετεροπροσδιορισμός (πάλι) ενώ επίσης αν θέλαμε να χρίσουμε κάποιον προστάτη των γραμμάτων θα μπορούσαμε να διαλέξουμε από τα πατροπαράδοτα όπως τις Μούσες, την Αθηνά ή τον Ερμή.

Όπως και να έχει με την διάδοση που έχουν αυτές οι ιδέες στο διαδίκτυο η αντιπαράθεση προστατών των γραμμάτων επισημοποιήθηκε και κάθε χρόνο τέτοια εποχή η Υπατία που και αυτή καθιερώθηκε στο λαικό φαντασιακό κάνει την εμφάνιση της μαζί με τους χριστιανούς ιεράρχες.

Το πολύ ενδιαφέρον όμως είναι πως η φιλόσοφος έχει αρχίσει σιγά αλλά σταθερά να ξεπερνάει και το status του εθνομάρτυρα και να εμφανίζεται ως το "ιερό" σε μια μορφή λανθάνουσας λατρείας. Έτσι, μετά το αφιερωματικό ποίημα ή "ύμνο" του Παλλαδά του Αλεξανδρινού εθνικού:

Όταν βλέπω σε, προσκυνώ, και τους λόγους,
της παρθένου τόν οίκον αστρώον βλέπων
εις ούρανόν γαρ έστι σου τα πράγματα,
Υπατία σεμνή, των λόγων ευμορφία,
άχραντον άστρον της σοφής παιδεύσεως. 

Όταν σέ βλέπω ή τά λόγια σου ακούω, προσκυνώ
και ή σοφία σου μέ τής Παρθένου τόν αστερισμό βλέπω νά λάμπει.
Έτσι ουράνια, όλα τά δικά σου
Υπατία σεμνή, τών λόγων ή πανέμορφη,
τής μάθησης σοφό κι άχραντο άστρο.

έκανε την εμφάνιση του και ένας σύγχρονος αρχαιοπρεπής "ύμνος" αγνώστου συγγραφέα για την φιλόσοφο που όμως έχει αυτή την φορά κανονικά χαρακτηριστικά ύμνου (επιρροή από ορφικά σχήματα) προς θεότητα αφού ξεκινά με το ρήμα Καλώ, και αναφέρει την Υπατία ώς Μακαρία Δαίμων:

ΥΠΑΤΙΑ ΚΑΛΕΩ ΦΙΛΟΣΟΦΟΝ
ΟΥΡΑΝΙΑΣ ΜΟΥΣΑΣ ΠΑΡΕΔΡΟΝ,
ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ ΦΙΛΗ.
ΤΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΣΥΜΒΟΛΟΝ,
ΤΗΝ ΕΚ ΒΑΡΒΑΡΩΝ ΦΟΝΕΥΘΗΣΑ.
ΕΛΘΕ ΜΑΚΑΡΙΑ ΔΑΙΜΩΝ,
ΗΡΩΙΣ ΤΕΧΝΩΝ ΤΕ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ,
ΘΕΣ ΦΙΛΟΙΣ ΥΠΟ ΤΗΣ ΣΗΣ ΣΚΕΠΗΣ,
ΚΑΙ ΔΩΣ ΦΩΤΙ,
ΤΟΥ ΤΟ ΣΟΣ ΚΛΕΟΣ ΖΗΤΟΥΝΤΕΣ.

Δεν θα σχολιάσω την γλώσσα του "ύμνου" καθώς υπάρχουν άλλοι πιο ειδικοί, αλλά θα σταθώ σε αυτή την ενδιαφέρουσα θεοποίηση, της φιλοσόφου, εθνομάρτυρος. Προσπαθώ να θυμηθώ όση ώρα γράφω κάτι ανάλογο στην αρχαιότητα, δηλαδή θεοποίηση ιστορικού προσώπου (εξαιρώ βασιλείς, και τιμώμενους για κάποιο λόγο από την Πόλη ακόμη και ως ήρωες) αλλά δεν μου έρχεται κάποια περίπτωση. Προφανώς και διαφωνώ καθώς το παραπάνω είναι μια ετεροχρονισμένη επιβεβαίωση του Ευημερισμού σε ένα βαθμό, αλλά όπως και στα περί της εορτής η διαφωνία μου δεν έχει μεγάλη σημασία. 

Πιο σημαντικό και ενδιαφέρον είναι αυτό το ίδιο το φαντασιακό που βλέπουμε εν εξελίξει αρχικά να γνωρίζει την φιλόσοφο, αργότερα να την κάνει ένα ιδεολογικό σύμβολο, και τώρα να την θεοποιεί (ή ηρωοποιεί ), με μια, νέου είδους, άτυπη θρησκευτικότητα που ούτε χριστιανική είναι, ούτε ελληνική. Νομίζω πως αυτό και ανάλογα φαινόμενα που παρουσιάζονται στην Ελλάδα θα αποτελούσαν πολύ καλό ερευνητικό πεδίο για κοινωνιολογικές και ανάλογες μελέτες, καθώς είναι συναρπαστικός ο τρόπος που παρόν, παρελθόν, θρησκείες και ιδεολογίες μπλέκονται και εκδηλώνονται με περίεργους τρόπους στο νεοελληνικό φαντασιακό.

Πεντάλεπτη ψυχοθεραπεία

Έχω δύο μέρες να με τριγυρνά ίωση ή απλά είμαι κακόκεφος. Βασικά δεν μπορώ να πάρω τα πόδια μου και έχω και αρκετή πίεση στην δουλειά, γενικά δεν την παλεύω. Επειδή μάλιστα έχει απεργίες και το μετρό γυρνώ από την εργασία σπίτι με τα πόδια. Το δρομολόγιο με φέρνει έξω από το ναό του Ολυμπίου Διός και σήμερα αποφάσισα να σταθώ λίγο. Όσοι έχουν περάσει από εκεί, θα ξέρουν πως εκτός από την πλευρά μπροστά στην Συγγρού εκεί που στέκει η πύλη του Αδριανού, η οπτική πρόσβαση είναι δύσκολη από τα δέντρα και την θαμνώδη βλάστηση. Καθώς όμως η πλευρά που κοιτά προς τον εθνικό κήπο είναι πιο ήσυχη, προσφέρεται περισσότερο για χάζι. Έτσι περνώντας από εκεί σήμερα, με τον ουρανό να ροδίζει πίσω από τις "κολώνες" που στέκουν έρημες ασυναίσθητα έφερα τα δάχτυλα μου στα χείλη και  χώθηκα ανάμεσα στα φυτά για να κοιτάξω ανάμεσα από τα κάγκελα.

Έχει ένα απίστευτο μεγαλείο το μέρος, εμφανές ακόμα και σε αυτή την κατάσταση ακόμη και όταν το προσεγγίζεις πίσω από κάγκελα. Ένα μεγαλείο που δεν σε συνθλίβει και δεν σε φέρνει αντιμέτωπο με βλοσυρές σκεπτομορφές που θέλουν να σε κρίνουν για φανταστικά αμαρτήματα, αλλά αντιθέτως ένα μεγαλείο απελευθερωτικό. Καθώς ο Αττικός ουρανός προβάλει στα κενά πίσω και πάνω από τους λιγοστούς κίονες, το μέρος σε γυμνώνει, σε εξυψώνει και σε φέρνει αντίκρυ στην απλή αλήθεια του φυσικού εαυτού σου. Ακόμα και πίσω από τα κάγκελα οι κόρνες των αυτοκινήτων για λίγο χάνονται, το ίδιο και η ασχήμια της σύγχρονης πόλης που κυριαρχεί δέκα μέτρα πιο κει και μένεις μόνο με το τραγούδι των κοτσυφιών που μετακόμισαν από την περιφέρεια στο κέντρο και τα κρωξίματα των όμορφων μικρών ringneck παπαγάλων που κάπως κατάφεραν και ζουν ελεύθεροι στον αρχαιολογικό χώρο και στον Εθνικό κήπο, κόβοντας κάθετα βόλτα τον δρόμο με τις μακριές πράσινες ουρές τους. Και με την γύμνια των κιόνων.

Στα πέντε δέκα λεπτά που στέκομαι εκεί στα κάγκελα ανάμεσα στους θάμνους, έχω ξεχάσει πως είμαι χάλια, έχουν φύγει τα βάρη, τα άγχη και οι σκοτούρες της δουλειάς, δεν σκέφτομαι βλακείες, δεν ακούω αυτοκίνητα παρά πουλιά και προσπαθώ να σχηματίσω στο μυαλό μου μια εικόνα άλλης εποχής. Προσπαθώ να συλλάβω δηλαδή πως θα ήταν το μέρος όταν έστεκε ο ναός, όταν δίπλα στην περιοχή υπήρχαν και τα υπόλοιπα ιερά, όταν κυλούσε ο Ιλισός.

Όταν αυτή η πόλη δεν σε σκότωνε, αλλά ήταν μια Πόλη για την οποία θα έδινες την ζωή σου ευχαρίστως.
Χαίρε θεά και σώζε αυτή την πόλη...
μπας και σωθούμε και εμείς.

Χριστιανοί μάρτυρες, αυτοί οι Άγιοι άνθρωποι

Για να μην με κατηγορήσετε πως το έχασα και ασχολούμαι με τέτοια πράγματα δηλώνω πως ψάχνοντας κάτι άλλο και μαζεύοντας σημειώσεις έπεσα πάνω στο θέμα και σκέφτηκα να το αναφέρω σαν παράδειγμα.

Αν κοιτάξουμε ένα οποιοδήποτε σοβαρό βιβλίο για το θέμα των Χριστιανών μαρτύρων εύκολα διαπιστώνουμε πως:

Α. οι "διωγμοί" από τους Ρωμαίους είχαν κυρίως πολιτικό χαρακτήρα
Β. οι χριστιανοί οι ίδιοι πίεζαν προς την κατεύθυνση του μαρτυρίου - για να πάνε στον παράδεισο - ακριβώς όπως τώρα οι ισλαμιστές που ζώνονται με βόμβες, και πως δεν ήταν βίτσιο των Ρωμαίων να αναπτύξουν βιομηχανία παραγωγής μαρτύρων.

 Επίσης συμπεραίνουμε, αντίθετα από τι μας πλασάρουν, πως οι Ρωμαίοι σε σχέση με τους ίδιους του χριστιανούς ήταν άχρηστοι στον τομέα "διώξεις" καθώς δεν κατάφεραν να σταματήσουν τον μειοψηφικό χριστιανισμό (10% του πληθυσμού κυρίως ανατολικού της περίοδο που έγιναν επίσημη θρησκεία από τον Κωνσταντίνο) με τις τόσεςςςςςςςςςςςςς διώξεις ενώ οι χριστιανοί τα κατάφεραν μια χαρά να "τουμπάρουν" το 90% χωρίς "διώξεις".

 Αυτά γνωστά, η πλάκα όμως είναι όταν συγκρίνουμε την χριστιανική ιστορία μαρτύρων με την πραγματική ιστορία όπως στο παρακάτω παράδειγμα του ιερομάρτυρα Μαρκέλλου επισκόπου της Απάμειας, κολλητού φίλου του άλλου αγίου ανθρώπου του Maternus Cynegius με τον οποίο παρέα επιδόθηκαν με ζήλο στο εξής θεάρεστο έργο:

• Καταστροφή του ναού της Έδεσσας (Μεσοποταμίας) 
• Καταστροφή του Καβείριου της Ίμβρου 
• Καταστροφή του ναού του Δία-Βήλου στην Απάμεια με το φημισμένο μαντείο 
• Καταστροφή του μεγαλύτερου,μετά τους Δελφούς, μαντείου του Απόλλωνα στα Δίδυμα 
• Καταστροφή όλων των ναών στην Παλμύρα. 

Εν πάση περιπτώσει, οι χριστιανικές πηγές μας λένε πως αφού πέθανε η γυναίκα του, παράτησε το παιδί του και πήγε να μονάσει στην Συρία όπου διέπρεψε "για την συμπόνια, την πραότητα και την πνευματικότητα του". Μαθαίνουμε επίσης (η χριστιανική μετάφραση των παραπάνω ανδραγαθημάτων) πως ως επίσκοπος "προσπάθησε με ζήλο να προσηλυτίσει τους παγανιστές". "Όταν ένας ειδωλολατρικός ναός κάηκε και καταστράφηκε (μόνος του τελείως από θαύμα αλήθεια) , οι ειδωλολάτρες τον έπιασαν, και με πρόσχημα πως αυτός ευθύνονταν για την φωτιά (αν είναι ποτέ δυνατόν άγιος άνθρωπος), τον έριξαν σε αυτήν όπου κάηκε ζωντανός (κρίμα τον άνθρωπο αλλά αγίασε έτσι ο ιερομάρτυρας)."

Διαβάζοντας όμως και κανένα άλλο πραγματικό βιβλίο (There Is No Crime for Those Who Have Christ: Religious Violence in the Christian Roman Empire (Transformation of the Classical Heritage) ):

Even in the absence of a sympathetic emperor, local pagan communities continued to strike back against those who violated their places of worship.92 Marcellus, bishop of Apamea, had already acquired fame for his role in the destruction of that Syrian city’s great temple of Zeus, for which he had secured the help of both the emperor (to restrain the pagans, by imperial edict and military supervision) and God (to overcome, by a convenient miracle, the difficult engineering problems of demolishing such a massive stone structure). 93 Now, however, attempting to repeat the deed at another temple, he was caught alone by some pagans and burned alive. Sozomen explained:

This bishop had commanded the demolition of all the temples in the city and villages, under the supposition that it would not be easy otherwise for them to be converted from their former religion. Having heard that there was a very spacious temple at Aulon, a district of Apamea, he repaired thither with a body of soldiers and gladiators.94 He stationed himself at a distance from the scene of conflict, beyond the reach of the arrows; for he was afflicted with the gout, and was unable to fight, to pursue, or to flee. Whilst the soldiers and gladiators were engaged in the assault against the temple, some pagans, discovering that he was alone, hastened to the place where he was separated from the combat; they arose suddenly and seized him, and burnt him alive. 

ὡς καὶ Μάρκελλον τὸν τῇδε ἐπίσκοπον ἀνελεῖν. λογισάμενος γάρ ,ὡς οὐκ ἄλλως αὐτοὺς ῥᾴδιον μεταθεῖναι τῆς προτέρας θρησκείας, τοὺς ἀνὰ τὴν πόλιν καὶ τὰς κώμας ναοὺς κατεστρέψατο. πυθόμενος δὲ μέγιστον εἶναι ναὸν ἐν τῷ Αὐλῶνι (κλίμα δὲ τοῦτο τῆς ᾿Απαμέων χώρας) στρατιώτας τινὰς καὶ μονομάχους παραλαβὼν ἐπὶ τοῦτο ᾔει. πλησίον δὲ γενόμενος ἔξω βελῶν περιέμενεν· ἦν γὰρ ποδαλγὸς καὶ οὔτε μάχεσθαι οὔτε διώκειν ἢ φεύγειν ἠδύνατο. ἠσχολημένων δὲ τῶν στρατιωτῶν καὶ μονομάχων περὶ τὸ ἑλεῖν τὸν ναόν, μαθόντες αὐτόν τινες τῶν῾Ελληνιστῶν μεμονῶσθαι, καθ' ὃ μέρος ἐλεύθερον ἦν μάχης τὸ χωρίον, ἐξῆλθον· ἐξαπίνης τε ἐπιστάντες συνελάβοντο αὐτὸν καὶ πυρᾷ ἐμβαλόντες ἀνεῖλον. Σωζόμενος Εκκλησιαστική Ιστορία (και εδώ)

Όπου τελικά αναρωτιόμαστε είναι "ήρωας" αυτός που έχοντας εξασφαλίσει την εξουσία, με την βοήθεια στρατού, πάει και καταστρέφει τα ιερά των άλλων, ή μήπως οι άλλοι που παρά την υπονόμευση, πολιτική δίωξη, στρατό και θανατικές ποινές κατάφεραν και έπιασαν τον μπούστη και του έδωσαν από το δικό του ιερό φάρμακο; Έλα μου ντέ!

κούκου να δούμε πότε θα έρθει η Άνοιξη

Από τον Αισχύλο στον Δέξιππο και από εκεί στο χάος

Αναρωτιέμαι μερικές φορές πως θα βλέπαμε τους σημερινούς πολιτικούς μας, ή και τους ίδιους μας τους εαυτούς αν είχαμε για παραδείγματα τους πραγματικούς Έλληνες του παρελθόντος.

Μου 'ρθε τώρα αναλογιζόμενος το παράδειγμα δυο μεγάλων μορφών στα "άκρα" της Ελληνικής ιστορίας.

Η περίπτωση του Αισχύλου είναι γνωστή. Στο ταφικό του επίγραμμα προτίμησε να αναφερθεί μόνο πως πολέμησε στον Μαραθώνα.

Αἰσχύλον Εὐφορίωνος Ἀθηναῖον τόδε κεῦθει
μνῆμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας·
ἀλκὴν δ' εὐδόκιμον Mαραθώνιον ἄλσος ἄν εἴποι
καὶ βαθυχαιτήεις Μῆδος ἐπιστάμενος.    

Στα νεότερα ελληνικά:

Τον γιο του Ευφορίωνα τον Αθηναίο Αισχύλο
κρύβει νεκρόν το μνήμα αυτό της Γέλας με τα στάρια·
την άξια νιότη του θα ειπεί του Μαραθώνα το άλσος
κι ο Μήδος ο ακούρευτος οπού καλά την ξέρει.    

Άγνωστη ίσως είναι στους περισσότερος η αντίστοιχη (και αντίστροφη) περίπτωση του ιστορικού Δέξιππου του 3ου αιώνα μκχ.

Το 268, μια πολεμική ορδή Ερούλων από το σύνορο του Δούναβη λεηλάτησε
την Αθήνα. Τους απώθησαν οι ίδιοι οι κάτοικοι της Αττικής, έχοντας επικεφαλής
τον ιστορικό Δέξιππο (άκμασε 253-76). Η ζωή ξαναπήρε το ρυθμό της
σε μια κατεστραμμένη πόλη. Η περίφημη Αγορά έστεκε ερημωμένη' πρόχειρα
τείχη περιέβαλαν την Ακρόπολη. Και όμως ο Δέξιππος δεν αναφέρει το επεισόδιο
στη δημόσια επιγραφή του: γι' αυτόν εκείνο που μετρούσε ήταν το ότι
γιόρτασε σύμφωνα με την παράδοση τα Παναθήναια.
Peter Brown, ο κόσμος της ύστερης αρχαιότητας

[ὁ σε]μνότατος ἀγ[ω/νοθ]έτης των με[γά/λων] Παναθηνα[ίων /

και ι]ερεὺς πανα[γὴς / Ερ]έννιος Δέξ[ιπ/πος]

Πτολεμαίο[υ / Ερμ]ειος το άκρ[ο/στό]λιον τη πολ[ει /

τῆς Π]αναθηναίδ/[ος σκά]φης καὶ τὸ ἕδο/[ς τῆ]ς θεοῦ

ἀνέστη/[σεν]

Δύο περιπτώσεις που οριοθετούν τον Ελληνικό κόσμο, την Ελληνική αρετή.

Η Ουράνια Κλίμακα της Αφροδίτης

Είναι γενικά ενδιαφέρον πώς εξελίσσεται η συμβολιστική πολλές φορές. Ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι πως στον χριστιανισμό επιβίωσαν κάποια σύμβολα και λόγω των τεραστίων θεολογικών διαφορών χάθηκε η ουσία ή η ερμηνεία τους, δηλαδή η ένταξη τους σε ένα πλήρες ουσιαστικό θρησκευτικό πλαίσιο. Νομίζω πως η ουράνια κλίμακα είναι μια τέτοια περίπτωση η οποία με προκάλεσε να γράψω ένα κείμενο για ένα θέμα στο οποίο δεν έχω δει κάποια ειδική μελέτη ή κάτι ανάλογο. Με αυτή την έννοια προφανώς και το παρακάτω κείμενο μου πρωτοδημοσιεύτηκε στο τεύχος 87 του περιοδικού Mystery με μια πολύ ωραία επιμέλεια, δεν είναι παρά μια πρώτη προσπάθεια και ένα έναυσμα για διερεύνηση του αρχικού συμβολισμού της κλίμακας και της επίδρασης που είχε στον χριστιανισμό και από εκεί στην μεσαιωνική μεταφυσική και μυστηριακή σκέψη.

Η Ουράνια Κλίμακα της Αφροδίτης 

και το Κοσμικό Ταξίδι των Ψυχών

Γράφει ο Χρήστος Πανδίων Πανόπουλος

Ένα από τα διασημότερα σύμβολα που δεσπόζουν στο δυτικό μυστικισμό ως εικαστική αποτύπωση της προσπάθειας γεφυρώματος του χάσματος μεταξύ ανθρωπίνου και θεϊκού είναι η κλίμακα.
Οι περισσότεροι ίσως την γνωρίζουν μέσα από τις χριστιανικές αγιογραφίες (mystery τ. 85) όπου αποτυπώνει την οδό που ενώνει τον άνθρωπο με τον Θεό στον Παράδεισο.
Βέβαια απ' όταν ο άνθρωπος θεώρησε πως το θείο ενοικεί στους ουρανούς, η κλίμακα σαν σύμβολο είναι μια λογική αλληγορία και ήδη βρίσκεται στο γνωστό όνειρο με την σκάλα του Ιακώβ.
Η χρήση της λοιπόν ως σύμβολο ήδη από τον μεσαίωνα και μετά είναι διαδεδομένη είτε σε επίσημες θρησκευτικές πηγές είτε στα συγγράμματα των μυστικιστών.
Παρά όμως την διαδεδομένη χρήση της δεν παύει να μένει στο πρώτο δυνατό αλληγορικό επίπεδο ως απεικόνιση ανόδου/καθόδου που είναι και η χρηστική αντιμετώπιση του φυσικού αντικειμένου ενώ συνήθως οι διάφορες ερμηνείες, ανάλογα το πλαίσιο που απεικονίζεται ποικίλουν, χωρίς να φαίνεται να ανήκουν σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα ή να περιέχουν κάποιο βαθύτερο επίπεδο μυστηριακής γνώσης.
Μια πιο ολοκληρωμένη όμως εικόνα ενός πολύ πιο πολύπλοκου και ολοκληρωμένου τέτοιου συστήματος ίσως μπορεί να μας δώσει μια κατάβαση στις παλαιότερες απεικονίσεις της, αυτές που ανήκουν στην Ελληνική αρχαιότητα όπου ίσως βρίσκεται και το αρχικό της νόημα...


Ορισμένα Παράξενα Αγγεία

Η κατάβαση μας αυτή στις πηγές μπορεί να αρχίσει με μια σειρά από ασυνήθιστες απεικονίσεις της κλίμακας σε αγγεία τα οποία η ερμηνεία τους για περίπου ένα αιώνα αποτέλεσε πεδίο διαμάχης μεταξύ δύο απόψεων.
Τα αγγεία αυτά απεικονίζουν αποκλειστικά γυναίκες κατά την διάρκεια μιας εορτής ή τελετής όπου σε διαφορετικές εκδοχές έχουμε την ύπαρξη σκάλας στην οποία μπορεί να βρίσκεται μια γυναίκα, συχνά η θεά Αφροδίτη συνοδευόμενη από τον Έρωτα ή απλά να ακουμπά σε έναν τοίχο ενώ η δράση εστιάζεται αλλού.
Η αρχική και εν μέρει αποδεκτή ερμηνεία αυτών των σκηνών είναι πως πρόκειται για απεικονίσεις εορτασμού των Αδωνίων κατά τους οποίους έχουμε δρώμενα στις στέγες των σπιτιών, όπως το ανέβασμα των γνωστών κήπων του Άδωνη ή τα θρηνητικά καλέσματα των γυναικών πριν την εύρεση του θεού.
Η ύπαρξη της Αφροδίτης σε αυτές τις σκηνές μπορεί να εξηγηθεί αν θεωρήσουμε πως η θεά συμμετέχει και αυτή στις τελετές, ή πως οδηγεί αυτές τις γυναίκες όντας η αγαπημένη του Άδωνη...
Η εύρεση όμως και γαμικών αμφορέων με παρόμοιες απεικονίσεις που δεν μπορούν να απεικονίζουν Αδώνια οδήγησε σε μια δεύτερη ερμηνεία... χωρίς προφανώς να αποκλείεται η πρώτη.
Σύμφωνα με αυτήν δεν έχουμε να κάνουμε παρά με μια φυσιοκρατική απεικόνιση γαμικής τελετής με την σκάλα να χρησιμοποιείται για την μετάβαση της νύφης στο γαμήλιο δωμάτιο στον πάνω όροφο του σπιτιού αλλά ταυτόχρονα και αλληγορικά υπονοώντας την μετάβαση της από κόρη σε γυναίκα καθώς η ίδια αυτή η πράξη του γάμου για τις γυναίκες αποτελεί μια τελετή περάσματος.
Για παρόμοιους λόγους λοιπόν σε αυτή την σειρά αγγείων εμφανίζεται η Αφροδίτη μαζί με έρωτες ή ακόμα και η Νίκη να στεφανώνει την νύφη που ολοκλήρωσε νικηφόρα τον αγώνα της ή το τελεστικό πέρασμα της.
Οπότε σύμφωνα με τους μελετητές έχουμε δύο σειρές αγγείων στις οποίες η σκάλα απεικονίζεται κυρίως φυσιοκρατικά. Μήπως όμως μπορούμε εδώ να διακρίνουμε και κάτι παραπάνω ανασηκώνοντας το πέπλο όπως η Αθηναία νύφη κατά τα αποκαλυπτήρια; Βλέπετε, υπάρχουν ορισμένες ακόμα απεικονίσεις με κλίμακες και την Αφροδίτη που δεν μπορούν να ερμηνευτούν με τις παραπάνω ερμηνείες...

Η Σκάλα της Ουρανίας Αφροδίτης

Καθώς στον πολυθεϊσμό η συμβολιστική συνήθως είναι πολυεπίπεδη, ακόμα και στις παραπάνω περιπτώσεις μπορούμε να διακρίνουμε σε βαθύτερο επίπεδο την σημασία της κλίμακας ως συμβόλου της Ουρανίας Αφροδίτης η οποία είναι και η προσωνυμία με την οποία λατρεύουν την θεά οι έγγαμες γυναίκες (και Τελεία), αλλά και στα Αδώνια. Εξ' άλλου πολλά από αυτά τα ευρήματα είναι από την περιοχή της Αθηναϊκής αγοράς που εικάζουμε πως βρίσκονταν το συγκεκριμένο ιερό της.
Και στην πρώτη και στην δεύτερη περίπτωση λοιπόν η κλίμακα είναι ένα χαρακτηριστικό σύμβολο της Αφροδίτης ως Ουρανίας και ενδεχομένως να σηματοδοτεί αυτή ακριβώς την κάθοδο της από τον Ουρανό στην Γη είτε προς αναζήτηση του αγαπημένου της Άδωνη είτε ως προστάτιδα της νύφης.
Παρενθετικά να αναφέρουμε ακόμα ένα χαρακτηριστικό σύμβολο της Ουρανίας Αφροδίτης που είναι η θηλυκή αίγα (ενώ ο τράγος είναι σύμβολο της Πανδήμου) την οποία συχνά απεικονίζεται να ιππεύει η θεά στους ουρανούς καθώς το αιθέριο πέπλο της σχηματίζει τον ουράνιο θόλο ή αυτή η ίδια η αίγα να απεικονίζεται θηλάζουσα τα μικρά της ενώ δίπλα παίζουν έρωτες.
Να θυμίσουμε πως κατά μια εκδοχή, ο γαλαξίας σχηματίστηκε από το γάλα αγελάδων (όπως και στην Αιγυπτιακή μυθολογία)  ή μιας ουράνιας κατσίκας όπως η Αμάλθεια ( η «ουρανία αίξ» που θήλασε το νεογέννητο Δία και μετέπειτα μεταμορφώθηκε σε αστερισμό) η οποία κάλλιστα μπορεί να ταυτιστεί με την αίγα της Ουρανίας Αφροδίτης.

Η Πλατωνική Κλίμακα του Έρωτα

Περισσότερες όμως πληροφορίες για να κατανοήσουμε το τι μπορεί να σημαίνει η κλίμακα της Ουρανίας Αφροδίτης μας δίνει ο Πλάτωνας όπου στο Συμπόσιο χρησιμοποιεί και αυτός την αλληγορία της κλίμακας μιλώντας μας για τον Έρωτα.

Σύμφωνα με τον διάλογο υπάρχει  η σκάλα του Έρωτα την οποία καλούμαστε να ανέβουμε σε τέσσερα στάδια με τελικό στόχο την προσέγγιση του ίδιου του θείο! Η πορεία μας λοιπόν σύμφωνα με τον φιλόσοφο ξεκινά από την κατά την παιδική ηλικία προσέγγιση της εξωτερικής ομορφιάς των σωμάτων, από εκεί περνά στην ερωτική προσέγγιση των πρακτικά καλών (όπως οι αρετές), ακολούθως συνεχίζει με τον έρωτα για την γνώση ως ευταξία και τέλος φτάνει στον έρωτα για την καθαρή νοητική ομορφιά πέρα από της μορφές και το ανθρώπινο επίπεδο της οποίας εκλάμψεις λαμβάνουμε σε όλα  τα προηγούμενα βήματα και που τελικά δεν είναι παρά το ίδιο το θείο.
Φυσικά εδώ δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως στην ομορφιά αλλά και στον έρωτα ακόμα και ως κοσμογονική ελκτική δημιουργική τάση, άρχει (και στον Πλατωνικό διάλογο) η Ουρανία Αφροδίτη, οπότε η σε μυστηριακό επίπεδο κλίμακα της Ουρανίας μας δείχνει τον τρόπο ή μέσο προσέγγισης του θείου, δηλαδή τον Έρωτα.
Η άποψη πως ο έρωτας είναι η οδός (ή ένας βασικός τρόπος) προσέγγισης του θείου στην Ελληνική παράδοση τεκμηριώνεται και από την πληθώρα των ευρημάτων που έχουμε με απεικονίσεις από έρωτες ή τον Έρωτα σε ναούς, να σπένδουν, να θυσιάζουν, να θυσιάζονται σε βωμούς κτλ.


Οι 4 Ερμηνείες των Ιουδαίων

Δεν είναι καθόλου περίεργο έτσι, που αρκετά αργότερα, όταν ο Φίλων ο Ιουδαίος έρθει σε επαφή με τις λατρευτικές πρακτικές, τα μυστήρια και την φιλοσοφία των Ελλήνων, θα μεταλλάξει τις παραδοσιακές εβραϊκές ερμηνείες για την κλίμακα του Ιακώβ που μέχρι τότε θεωρούνταν πως συμβόλιζε τις διαφορετικές περιόδους της εξορίας του λαού Ισραήλ στις διάφορες περιοχές.
Από εκεί ξεκινά και το πέρασμα κάποιων μυστηριακών ερμηνειών της κλίμακας σε παραδόσεις πέραν του Ελληνικού πολιτισμού οι οποίες μέσω του χριστιανικού μυστικισμού φτάνουν ως τις ημέρες μας.
Έτσι λοιπόν, ο Φίλων στο έργο του De Somniis (1ος αιώνας) μας δίνει τέσσερεις διαφορετικές αλλά όχι αλληλοσυγκρουόμενες ερμηνείες με φανερά τα ίχνη των επιρροών του ειδικά στις δύο πρώτες και πιο μυστηριακές.
1) Πως οι άγγελοι που ανεβοκατεβαίνουν την σκάλα συμβολίζουν τις ψυχές που κατεβαίνουν και ανεβαίνουν από τα σώματα.
2) Πως η ίδια η κλίμακα είναι η ανθρώπινη ψυχή και πως οι άγγελοι είναι οι λόγοι του Θεού που τις ανεβοκατεβάζουν.
3) Πως η κλίμακα συμβολίζει τα σκαμπανεβάσματα στην ζωή του πιστού, για παράδειγμα από την αρετή στην αμαρτία.
4) Τέλος πως οι άγγελοι συμβολίζουν τις συνεχής αλλαγές στην ζωή του ανθρώπου.





Οι Ηρακλής & οι Άθλοι των Ψυχών

Για να επιστρέψουμε όμως στην Ελληνική παράδοση... αυτές φυσικά που έλκονται από έρωτα προς το θείο και καλούνται να το προσεγγίσουν δεν είναι παρά οι ψυχές. Έτσι έχει ενδιαφέρον να αναφερθούμε σε ένα ακόμα αρχαίο αγγείο που έχει παράσταση σκάλας.
Μόνο που το συγκεκριμένο (βλ. εικόνα 1) ανήκει σε μια σειρά αγγείων με κωμικές παραστάσεις ή και πραγματικών κωμικών θεατρικών παραστάσεων.
Σε αυτό απεικονίζεται ο Δίας ως σκυφτός γέρος να φέρει στον ώμο μια σκάλα ενώ οδηγείται από τον προπορευόμενο Ερμή που κρατά λυχνάρι για να φωτίζει, κάτω από παράθυρο οικίας.
Η παράσταση είναι γνωστή και διακωμωδεί τον Δία ο οποίος με την βοήθεια της σκάλας θα ανέβει στο παράθυρο ώστε να μπει στο δωμάτιο που θα βρει και θα ζευγαρώσει με την Αλκμήνη.
Εύκολα θα μπορούσαμε να απορρίψουμε την συγκεκριμένη παράσταση από την έρευνα μας, όμως έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον, αρκεί να αναρωτηθούμε γιατί να απεικονίζεται με σκάλα ο Δίας σε αυτό το συγκεκριμένο περιστατικό, πόσο δε αν λάβουμε υπόψη μας το γεγονός πως ο καρπός αυτής της ένωσης ήταν ο Ηρακλής.
Ο Ηρακλής είναι ο σημαντικότερος ίσως ήρωας των Ελλήνων, ένας θεάνθρωπος αφού ενώ θνητός ακόμη, αποθεώνεται μέσω των άθλων του και ανεβαίνει στον Όλυμπο όπου λατρεύεται πια ως θεός.
Μια ηλιακή θεότητα που ήδη από την αρχαιότητα αναγνωρίζονταν ως το αρχετυπικό πρότυπο της αποθεωτικής πορείας της ψυχής που επιστρέφει στην ουράνια πηγή.
Επίσης παλαιά είναι και η κοσμική αποτύπωση της πορείας αυτής μέσω του ζωδιακού ως συμβολική παραβολή των 12 άθλων (ή αντιστρόφως).

Το Κοσμικό Ταξίδι των Ψυχών 

Στην μυθολογία του Ηρακλή και μάλιστα με μυστηριακές μάλλον καταβολές ανήκει και η γνωστότερη ιστορία περί καταγωγής του Γαλαξία, σύμφωνα με την οποία αυτός δημιουργείται από το γάλα που ξεφεύγει από την θηλάζουσα Ήρα (ή και την Ρέα με την οποία ταυτίζεται), όταν αυτή καταλαβαίνοντας πιο μωρό ταΐζει, το αποσπά βίαια από την θηλή της ή κατά άλλες εκδοχές όταν ο λαίμαργος Ηρακλής την δαγκώνει. Υπάρχουν μάλιστα ενδείξεις για μυστηριακή λατρεία του Ηρακλή και της Ήρας ως θεϊκό ζεύγος (αλλά και με σχέση μητέρας-γιου) στην μεγάλη Ελλάδα.

Για να κατανοήσουμε την σημασία όλων αυτών αρκεί να σημειώσουμε πως η Ήρα θεωρείται η πηγή ή αιτία των ψυχών, οπότε αυτή είναι που όχι μόνο θρέφει τον Ηρακλή αλλά και αυτή που του δίνει τους άθλους με τους οποίους ο Ηρακλής-ψυχή θα ολοκληρώσει το ταξίδι (κύκλο) του!
Αυτή η κάθοδος από τον Όλυμπο προς τον αισθητό κόσμο και από εκεί πάλι πίσω δεν μπορεί παρά να γίνει μέσω μιας γέφυρας, ή μιας κλίμακας η οποία κοσμικά ταυτίζεται με τον Γαλαξία! Αυτή είναι η αρχική Ουράνια Κλίμακα, ο δρόμος των Αθανάτων και θνητών. Ενώ στις άκρες τις που φαινομενικά κόβουν τον ζωδιακό, βρίσκονται οι δύο πύλες του Ηρακλή (ηλιοστατικές πύλες - mystery τ. 82).
Έτσι ο μυστηριακός συμβολισμός που μπορούμε να ανασυνθέσουμε είναι αυτός όπου η πηγή των ψυχών Ήρα, θρέφει τον Ηρακλή ο οποίος καλείται να διασχίσει προς τις δύο κατευθύνσεις καθόδου και ανόδου την Ουράνια Κλίμακα τον γαλαξία. Η άνοδος του προϋποθέτει ως δύναμη τον Έρωτα και γι αυτό η κλίμακα μπορεί να αποκαλεστεί και κλίμακα της Αφροδίτης ή κλίμακα του Έρωτα.
Αυτή είναι και όπως δείχνουν τα πράγματα η πρωταρχική πηγή και λόγος της αλληγορικής χρήσης της κλίμακας στην αρχαιότητα...

Από την Αφροδίτη στην Παναγία

Λαμβάνοντας επομένως υπόψη όλα τα παραπάνω ίσως πλέον να γίνεται κατανοητός και ο λόγος ύπαρξης εικονογραφήσεων της Παναγίας  -η οποία δεν ανήκει στην χριστιανική θεϊκή τριάδα ώστε να  εξηγείται η κατ' αυτόν το τρόπο γιγάντωση της θεολογικής σημασίας της!- να κρατά μια σκάλα ως άλλη Αφροδίτη (που περιμένει στην άκρη τους πιστούς που ανεβαίνουν) ή ακόμη ως Ήρα που θηλάζει τον Ηρακλή-Ιησού!

Το ότι οι περισσότεροι χριστιανοί και θεολόγοι σήμερα δεν μπορούν να εντοπίσουν το βαθύτερο μυστηριακό νόημα αυτών των παραστάσεων πέρα από το να επικαλούνται μια απλή αλληγορία -προβληματική μάλιστα- σύμφωνα με την οποία η Παναγία «είναι» η κλίμακα επειδή γέννησε τον Ιησού ο οποίος γεφύρωσε τους ανθρώπους με τον Θεό, κάνει εμφανές πως αυτό συμβαίνει γιατί η πηγή είναι αλλού!
Οι πραγματικές μυστηριακές απαρχές του συμβολισμού της κλίμακας, όπως είδαμε, ανήκουν σε ένα άλλο, παλαιότερο σύστημα του οποίου οι αρχές στην πορεία του χρόνου ξεχάστηκαν ή καλύφθηκαν καθώς παρουσιαζόμενες ολοκληρωμένες θα δημιουργούσαν προβλήματα στην επίσημη χριστιανική θεολογία. Ενώ επίσης παρέμεινε κεκαλυμμένη και η βαθύτερη συμβολιστική όπως σε πληθώρα άλλων περιπτώσεων σαν το μυειν των μυστηρίων να ήταν ζωντανό.

Με αυτό το άρθρο λοιπόν, ελπίζω να βοηθηθούν οι αναγνώστες και να ανασηκώσουν λίγο το πέπλο αντικρίζοντας πίσω του την αιώνια ομορφιά του θείου την οποία όλοι καλούμαστε να προσεγγίσουμε ανεβαίνοντας την κλίμακα της Ουράνιας Αφροδίτης.
Η προσέγγιση αυτή μπορεί να επιτευχθεί σύμφωνα με τους πρόγονους μας με την κοσμογονική δύναμη του θεού Έρωτα την οποία κακώς οι χριστιανοί υποβίβασαν σε ένα μη οριζόμενο, μη κατακτήσιμο ορθολογικά συναίσθημα. Για να το πράξουμε αυτό, ένας Ηράκλειος αγώνας με πολλούς άθλους μας περιμένει όλους, το τελικό όμως βραβείο αξίζει τις προσπάθειες μας.



Επιπλέον διάβασμα

Άρθρα

Scaling the Ladder-Plato’s on Eros in the Symposium

Charles M. Edwards - APHRODITE ON A LADDER

Laurialan REITZAMMER. Stairway to Heaven: Women on Ladders at the Adonia

The Ladder of Divine Ascent

Οι Σύμμαχοι των θεών

Iam si longa aetas auctoritatem religionibus faciat, servanda est tot saeculis fides et sequendi sunt nobis parentes, qui secuti sunt feliciter suos. 

Quintus Aurelius Symmachus - Relatio III De ara Victoriae παρ.8

Μια συζήτηση χθες για τις πηγές που ήθελα να χρησιμοποιήσω σε μια εργασία για το Βυζάντιο, κατέληξε σε αναφορά σε κείμενο που είχε γράψει χρόνια πριν ένας φίλος, για την διαμάχη περί της παλινόρθωσης του βωμού της Νίκης στην Ρώμη κατά την ύστερη αρχαιότητα και τον Κόιντο Αυρήλιο Σύμμαχο, πράγμα πολύ ευχάριστο καθώς είναι καλό κάθε τόσο να επιστρέφουμε στις παλαιότερες σκέψεις μας και στις σκέψεις των προγόνων για να ελέγχουμε αν βαδίζουμε σωστά στο μονοπάτι μας ή έχουμε ξεστρατίσει.

Και εφόσον μιλάμε για θρησκευτικό μονοπάτι, θα μπορούσαμε μεταφορικά να το δούμε σαν μια Συμμαχία με τους θεούς. Και τι πιο πρακτικό από το να πράττουμε κατά πώς ορίζουν οι εκφραζόμενες από αυτούς αρετές. Και πόσο θαυμαστό είναι να έχουμε την τύχη στα ψήγματα του έργου των προγόνων που επιβίωσαν των διώξεων να βλέπουμε αυτό το αξεπέραστο ψυχικό μεγαλείο, σε εποχές τρομοκρατίας να υπάρχουν άνθρωποι που επέμειναν. Που επέμειναν με μια τόσο ανθρώπινη και δίκαιη λογική που παρά την βίαιη εξόντωση της, στην έστω και μια γραμμή που έμεινε, μαρτυρά για πάντα το μεγαλείο της συγκεκριμένης παράδοσης. Συγκρινόμενο με αυτό, κάθε ένας βίαιος και άδικος "νικητής", τρώει την ηχηρή σφαλιάρα της ιστορίας.

Και έτσι ζητάμε την ειρήνη για τους Θεούς των προγόνων μας, τους Θεούς των πατρίων εδαφών.  Είναι δίκαιο, η καθεμιά απ’ όλες τις λατρείες, να υπολογίζεται ως μοναδική. Ατενίζουμε τα ίδια αστέρια, ο ίδιος ουρανός μας καλύπτει όλους, ο ίδιος κόσμος μας περιβάλλει.  Τι πειράζει, ποιο πρακτικό σύστημα υιοθετεί ο καθένας μας στην αναζήτησή της αλήθειας;  Δεν μπορεί από μια και μόνο οδό, να φθάσουμε σε ένα τόσο τεράστιο μυστήριο 

Αλλά μην μακρηγορώ άνευ λόγου. Παραθέτω το εξαιρετικό κείμενο του εκλεκτού φίλου που περιέχει τα λόγια ενός από τους τελευταίους Συμμάχους των θεών την ύστερη αρχαιότητα/μεσαίωνα.

Ο βωμός της Νίκης στην Κουρία  

  του Τάκη Παναγιωτόπουλου

 Επί αυτοκράτορα Αυγούστου τοποθετήθηκε στην Κουρία, την έδρα της ρωμαϊκής συγκλήτου στη Ρώμη,  άγαλμα και βωμός της Θεάς Νίκης. Έκτοτε εμπρός του, οι συγκλητικοί έδιναν όρκους για την τήρηση των νόμων της αυτοκρατορίας, καθιστώντας τον ισχυρό σύμβολο της Ρώμης.  Η προσφορά κρασιού και θυμιάματος, ήταν το προοίμιο των επισήμων συνεδριάσεων τους.  

 Τρεισήμισι  αιώνες αργότερα, το 357 μ.α.χ.χ. ο Κωνστάντιος ο 2ος (ο δεύτερος γιος του Κωνσταντίνου του 1ου) αφαίρεσε τον βωμό της Νίκης από την έδρα της  συγκλήτου, στην προσπάθεια να απεμπολήσει κάθε τι μη χριστιανικό.

Ο φωτισμένος αυτοκράτορας Ιουλιανός (360-363 μ.α.χ.χ.), τον παλινόρθωσε.

Είκοσι έτη αργότερα, το 382 μ.α.χ.χ. ο Γρατιανός  αφαίρεσε τον βωμό, με την υποκίνηση του Αμβρόσιου, χριστιανού επίσκοπου του Μιλάνου και μετέπειτα «Αγίου».

Εκτός απ’ αυτό, ο  Αμβρόσιος έπεισε τον αυτοκράτορα να καταργήσει τις κρατικές επιχορηγήσεις και να απαγορεύσει τις κληρονομιές και τα εισοδήματα των εθνικών ναών, ιερέων και ιερειών (πχ. Εστιάδων Παρθένων).  Ο τίτλος του αρχιερέως (pontifex maximus), που είχε ο εκάστοτε αυτοκράτορας από την εποχή του Ιουλίου Καίσαρα, εγκαταλείφτηκε.  

Οι ενέργειες του Γρατιανού και του Αμβρόσιου, είχαν σαν αποτέλεσμα την αντίδραση των Ρωμαίων, που ήταν πιστοί στις παραδόσεις και τη λατρεία των προγονικών θεών. Ο έπαρχος της Ρώμης Κόιντος Αυρήλιος Σύμμαχος, σε συνεργασία με τον Βέττο Αγόριο Πραιτεξτάτο και άλλους Εθνικούς συγκλητικούς, έστειλε επίσημη αναφορά διαμαρτυρίας, αρχικά στον αυτοκράτορα Γρατιανό και μετέπειτα στο διάδοχό του Βαλεντιανό τον 2ο , με την οποία ζητούσε την επανεγκαθίδρυση του βωμού της Νίκης στην έδρα της Συγκλήτου και την απόσυρση  δυσμενών προς την πατρώα  θρησκεία νόμων .

"…Οι ανθρώπινες αιτίες βρίσκονται  εξ ολοκλήρου στο σκοτάδι, η γνώση περί των θείων, δεν μπορεί να προέλθει από καμία καλύτερη πηγή, απ' αυτήν της ανάμνησης και τα στοιχεία της ευημερίας που απολαμβάνουμε καθημερινά. Εάν το πέρασμα των ετών δίνει ισχύ στις θρησκευτικές αντιλήψεις, οφείλουμε να κρατήσουμε την πίστη των τόσων αιώνων, οφείλουμε να ακολουθήσουμε τους προγόνους μας, όπως κι αυτοί ακολούθησαν τους δικούς τους προγόνους και ευλογήθηκαν με αυτές τις ενέργειες. 

Τώρα φανταστείτε ότι η Ρώμη η ίδια, στέκεται εμπρός σας και σας παρακαλεί λέγοντας: «Εσείς, οι καλύτεροι των αυτοκρατόρων, οι πατέρες της χώρας σας, σεβαστείτε το εύρος των ετών μου, που κερδήθηκαν  με την πιστή τήρηση της ιερής παράδοσης, επιτρέψτε μου να συνεχίσω να ασκώ τις αρχαίες τελετές μου, για  τις οποίες δεν μετανοώ.  Επιτρέψτε μου να ζήσω όπως εγώ θέλω, με τον δικό μου τρόπο, γιατί είμαι ελεύθερη.  Αυτή η λατρεία οδήγησε ολόκληρο τον κόσμο, να ζει  σύμφωνα με τους  νόμους μου, αυτές οι ιερές τελετές απώθησαν  τον Αννίβα από τα τείχη μου και τους Σήνωνες από το Καπιτώλιο».

Και έτσι ζητάμε την ειρήνη για τους Θεούς των προγόνων μας, τους Θεούς των πατρίων εδαφών.  Είναι δίκαιο, η καθεμιά απ’ όλες τις λατρείες, να υπολογίζεται ως μοναδική. Ατενίζουμε τα ίδια αστέρια, ο ίδιος ουρανός μας καλύπτει όλους, ο ίδιος κόσμος μας περιβάλλει.  
Τι πειράζει, ποιο πρακτικό σύστημα υιοθετεί ο καθένας μας στην αναζήτησή της αλήθειας;  Δεν μπορεί από μια και μόνο οδό, να φθάσουμε σε ένα τόσο τεράστιο μυστήριο…."
Η αναφορά του Σύμμαχου, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις του επίσκοπου Αμβρόσιου που με τρεις επιστολές και απειλές για αφορισμό,  «έπεισε» τον αυτοκράτορα για την μη επανατοποθέτηση του βωμού της Νίκης.

 Το 392 μ.α.χ.χ.  ο ύπατος Ρώμης επί αυτοκράτορος  Ευγένιου, Βίριος Νικόμαχος Φλαβιανός, επανέφερε τον βωμό της Νίκης στην έδρα της  Συγκλήτου, για τελευταία φορά.
 Ακολούθησε ο Θεοδόσιος ο οποίος αφαίρεσε οριστικά τη φορά αυτή τον βωμό της Νίκης. Στα χρόνια που ακολούθησαν η Κουρία έγινε  εκκλησία  του Sant'Adriano και η φωνή της συγκλήτου σίγησε οριστικά, καθώς η ανθρωπότητα βυθίζονταν στην χριστιανική εποχή, αυτή που αργότερα ονομάστηκε Μεσαίωνας.

ΠΗΓΕΣ

1. Quintus Aurelius Symmachus - Relatio III De ara Victoriae 
2. Ambrose: Dispute with Symmachus - Medieval Sourcebook
3. History Of The Decline And Fall Of The Roman Empire - Edward Gibbon
4.     Οι Τελευταίοι Εθνικοί - Pierre Chuvin 

Πολυθεϊσμός και "κανονικότητα"

Στο τρέχον τεύχος του περιοδικού Mystery (τ.88) που κυκλοφορεί, ανάμεσα σε άλλα ενδιαφέροντα θέματα, υπάρχει και ένα αφιέρωμα στον "Γερμανικό" παγανισμό ή καλύτερα στην θρησκευτικότητα των βόριοευρωπαίων πιο γνωστή με το όνομα Asatru. Στο αφιέρωμα υπάρχει και μια πολύ καλή συνέντευξη του συγγραφέα και ηγέτη του ΥΣΕΕ Βλ. Ρασσιά με θέμα τις διαφορές και ομοιότητες του Ελληνικού και του βορειοευρωπαικού πολυθεισμού (Ελληνική Vs Γερμανική ψυχή). Ως συνήθως με πολύ μαεστρία και κατά την πάγια του τακτική ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το ζήτημα για να επεκταθεί κυρίως σε πολιτικής φύσεως αναφορές και μάλιστα πιάνει τον παλμό της εποχής διαχωρίζοντας τους "Γερμανούς" Σάξονες κτλ από τους υπόλοιπους πιο συμπαθείς λόγω εποχής Asatruar πχ Σκανδιναβούς. Η συνέντευξη συνολικά αξίζει οπότε πάρτε το περιοδικό να την διαβάσετε. Με έναυσμα όμως μια άλλη παρέκβαση στην συνέντευξη - και αυτή χαρακτηριστική του συγγραφέα σε ανάλογες περιπτώσεις -  θέλω να ασχοληθούμε με κάποια άλλα ζητήματα του Ελληνικού πολυθεϊσμού.

Σε ερώτηση λοιπόν του περιοδικού για τις σχέσεις και συνεργασίες μεταξύ Ελλήνων πολυθεϊστών και Asatruar, ο συγγραφέας βρίσκει την ευκαιρία να αναφερθεί στο τέως WCER (World congress of ethnic religions) και νυν ECER (European -...), στο οποίο "συνέδριο" που ίδρυσε ο Jonas Trinkunas το ΥΣΕΕ είναι (συν-ιδρυτικό) μέλος, μαζί με άλλες οργανώσεις οι οποίες με τίμημα 100€ το χρόνο γίνονται "μέλη" του, όπου χρησιμοποιεί τον κάτωθι αυτοχαρακτηρισμό και αντιγράφω :

Η Ελληνική Εθνική Θρησκεία μέσω του κανονικού φορέα της, δηλαδή του Υπάτου Συμβουλίου των Ελλήνων Εθνικών, συνεργάζεται επίσημα με τους κανονικούς φορείς της θρησκείας Asatru ήδη από την ίδρυση.....

Για όποιον βέβαια γνωρίζει τα πράγματα και έχει παρακολουθήσει την "πολιτική" εξέλιξης των πολυθεϊστικών οργανώσεων, και ειδικά του ΥΣΕΕ, στην Ελλάδα, γίνεται εμφανές πως ο αυτοπροσδιορισμός "κανονικός" εντάσσεται σε μια γενικότερη στρατηγική κατεύθυνση με την οποία επιδιώκεται η δημιουργία ενός είδους δεδικασμένου με την καλλιέργεια μιας εικόνας που παρότι μπορεί να μην ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα ενδεχομένως να έχει οφέλη στο μέλλον. Έτσι, κάποιος θα μπορούσε να μην δώσει σημασία σε αυτό το "κανονικός" όπως και στους ανάλογους, εξίσου αυθαίρετους και εξελισσόμενους αυτοπροσδιορισμούς στην πορεία του οργανισμού από το "Ύπατο" στο όνομα και "οργάνωση ομπρέλα" στην αιτιολόγηση, στο "κύριος αλλά όχι αποκλειστικός φορέας" στο υπόμνημα ή "μοναδικός πια φορέας" λίγο καιρό πριν σε ένα "δελτίο τύπου". Καθώς όμως δεν μπορούμε να γνωρίζουμε το ιδιαίτερο λόγο ούτε καν την νοηματοδότηση της λέξης στην συνέντευξη από τον συγγραφέα και να προδικάσουμε, έχει περισσότερο ενδιαφέρον να εξετάσουμε την όποια "κανονικότητα" ανεξάρτητα από το έναυσμα αυτό, στα πλαίσια του πολυθεϊσμού.

Ο Κανών από τον οποίο προέρχεται και η έννοια της κανονικότητας αρχικά σήμαινε το παλούκι*, μια ράβδο ή ένα είδος χάρακα. Καθώς τέτοια "εργαλεία" χρησιμοποιήθηκαν σαν μέτρα ώστε να καθορίζουν μια μονάδα μέτρησης ή ένα πρότυπο, ο κανών κατέληξε να ορίζει και την κανονικότητα δηλαδή την σχέση κάποιου με το μέτρο/πρότυπο κτλ. Τελικά και λαμβάνοντας μια ευρύτερη έννοια, συνήθως υπονοεί το συμμορφωμένο με την νόρμα, το νορμάλ/σύνηθες αυτό που γίνεται αποδεκτό ως μη διαφοροποιήσιμο από κάποια γενικά αποδεκτά πρότυπα ή όρια. Προφανώς είτε μιλάμε για μονάδες μέτρησης, είτε για κοινωνικές συμπεριφορές το "κανονικό" σε αυτές τις περιπτώσεις αποτελεί προϊόν κοινωνικής σύμβασης και συμφωνίας.

Στον θρησκευτικό όμως τομέα, ο Κανών, κανόνας, έχει ιδιαίτερη θέση στον μονοθεϊσμό και δει στον χριστιανισμό, εμφανές και στο ότι σαν λέξη χρησιμοποιήθηκε για να χαρακτηρίσει τους θρησκευτικούς νόμους ήτοι τα επίσημα δογματικά νομιζόμενα, προϊόντα συνήθως των εκκλησιαστικών συνόδων (αφού σφάζονταν μεταξύ τους οι αιρετικοί για το ποιός θα επικρατήσει).

Επομένως, και στο συγκεκριμένο παράδειγμα, ένας τρόπος "κανονικοποίησης" της θρησκείας είναι ο δογματικός περιορισμός και η επιβολή μιας ορθοδοξίας, χαρακτηριστικά γνωρίσματα  φυσικά του μονοθεϊσμού. Στο ίδιο πλαίσιο άλλοι παράγοντες (σε συνδυασμό ή ταυτόχρονα) που ενδεχομένως καθορίζουν τον κανόνα είναι τα ιερά βιβλία ή η επίσημη θρησκευτική εξουσία απ' όταν αυτή εμφανίζεται και αναλαμβάνει τον έλεγχο. Σε οποιαδήποτε περίπτωση από τις παραπάνω γεγονός είναι πως στον μονοθεϊσμό η κανονικοποίηση είναι ένα διακριτό ιστορικά χαρακτηριστικό που εύκολα μπορεί να ανιχνευθεί και να αποδοθεί σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο, και ιστορικές προσωπικότητες και σχετίζεται με το θέμα της αυθεντίας (τυπικά εδώ η αυθεντία της οικουμενικής συνόδου ή του πάπα κτλ). Είναι ενδιαφέρον μάλιστα πως η πρώτη προσπάθεια κανονικοποίησης του Χριστιανισμού πραγματοποιείται όταν ο Κωνσταντίνος συγκαλεί την πρώτη οικουμενική σύνοδο. Έτσι, μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση πώς ο Βλ.Ρασσιάς για έναν κατά δήλωση θρησκευτικό (πολυθεϊστικό) οργανισμό όπως το ΥΣΕΕ χρησιμοποίησε τόσο εύκολα την λέξη "κανονικός" ειδικά όταν ό ίδιος σε άλλο σημείο της συνέντευξης του καταγγέλλει τον χριστιανισμό (και τον Κωνσταντίνο) για αυτά τα ολοκληρωτικά χαρακτηριστικά (καθιέρωση του χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας του κράτους) ενώ εκθειάζει τον πολυφωνικό χαρακτήρα του πολυθεϊσμού.

Αντιθέτως, ο πολυθεϊσμός δεν διαθέτει μια τέτοιου τύπου κανονικότητα και λογικά επομένως διαφοροποιείται στο θέμα από τον χριστιανισμό. Ανάμεσα στα βασικά  διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά του είναι η έλλειψη ιερών βιβλίων, η απουσία δογματικών κανόνων και η διαφοροποίηση αν όχι πλήρη ανυπαρξία της έννοιας της θρησκευτικής αυθεντίας (ή θρησκευτικού ηγέτη με θεολογικά κριτήρια). Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως δεν έχει ο πολυθεϊσμός και αυτός ένα πλαίσιο ορίων ή μια άτυπη θα λέγαμε "κανονικότητα" οπότε το ουσιαστικό ζήτημα είναι πώς αυτή εμφανίζεται ή καθορίζεται.

Συνήθως οι πολλές και διαφορετικές εκφράσεις που εμφανίζει ο Ελληνικός πολυθεϊσμός χωρίζονται στις εξής μεγάλες κατηγορίες.
- Οικιακή λατρεία
- Πολιτιακή λατρεία
- Μυστήρια και μυστηριακές λατρείες
- Ιερά (Μαντεία)

Στην οικιακή λατρεία το προς χάριν συζήτησης αντίστοιχο της θρησκευτικής αυθεντίας είναι ο αρχηγός της οικογένειας ο οποίος έχει και μια περιορισμένη ευχέρεια στον καθορισμό των ακολουθούμενων πρακτικών. Στην πολιτειακή, η πόλη ως σώμα με ειδικούς θεσμούς όπως οι ειρηνοδίκες, στα μυστήρια ο ιεροφάντης, στις μυστηριακές λατρείες με παρόμοιο τρόπο ο  ιδρυτής τους ή άλλο σώμα ανάλογα και τέλος στα ιερά με ιδιαίτερη αναφορά τα μαντεία ο θεός/θεά και οι "υπηρέτες" του ιερείς και άλλο προσωπικό ανάλογα. Οι παραπάνω σε κάθε μια περίπτωση χωριστά και ως ένα βαθμό καθορίζουν "τα δικά τους" γεγονός που αυξάνει την ήδη δεδομένη λόγω πολλαπλότητας έκφανσης, ποικιλόμορφη θρησκευτική "κανονικότητα".

Αυτό όμως που διαφοροποιεί στις περισσότερες περιπτώσεις, τις δυνατότητες τους στο καθορισμό της όποιας κανονικότητας, σε σχέση με τον μονοθεϊσμό, είναι πως από την μία ανήκουν σε ένα ευρύτερο καθοριστικό πλαίσιο και από την άλλη πως και αυτοί λειτουργούν μέσα σε προϋπάρχοντα όρια που μάλιστα περιλαμβάνουν και μεταξύ τους αλληλεξαρτήσεις και έλεγχο/επιρροές (όταν πχ για σοβαρότερα ζητήματα δεν αρκούν τα όργανα της Πόλης ώστε να λάβουν απόφαση αλλά πρέπει να ερωτηθεί κάποιο Μαντείο)

Ο πατέρας λόγου χάρη  έχει να ακολουθήσει μια μακρά οικογενειακή παράδοση, μεγαλύτερους φυλετικούς δεσμούς και κανόνες όπως της φατρίας κτλ, ενώ αντίστοιχα και στις υπόλοιπες περιπτώσεις υπάρχει η δεδομένη παράδοση που εν πολλοίς καθορίζει την "κανονικότητα" τους και τα πλαίσια/όρια κίνησης ή αλλαγής. Σαν κατάληξη έχουμε οι πλειονότητα των θεμάτων να καθορίζεται είτε από τα παραδοσιακά παραδεδομένα και κοινώς γνωστά "από πάντα" είτε σπανιότερα από την "αποκάλυψη" του Μαντείου.

Οι μεγάλες από πόλη σε πόλη ή από λατρεία σε λατρεία διαφοροποιήσεις που παρατηρούνται ανταποκρίνονται στην ύπαρξη πολλαπλών "κανονικοτήτων", πράγμα που οδήγησε πολλούς μελετητές και αρκετά νωρίς να εκφράσουν την απορία κατά πόσων μπορούμε να μιλάμε για μια θρησκεία ή πολλές όπου απλά χρησιμοποιούνται κάποια κοινά ονόματα θεών ή πρακτικές. Βέβαια αυτή η απορία δικαιολογείται όταν εξετάζεται ο πολυθεϊσμός με μονοθεϊστικό πρίσμα δηλαδή εννοιοδοτοντας την θρησκεία βάσει των χαρακτηριστικών του χριστιανισμού πχ όπου περιμένουμε να βρούμε τις ίδιες δομές. Επειδή όμως τελικά μιλάμε για μια εντελώς διαφορετική αντίληψη και οπτική, ξεπερνώντας το παραπάνω πρόβλημα μπορούμε να δούμε - όπως είναι και γενικά αποδεκτό πια  - μια θαυμαστή ενότητα ουσίας η οποία έχει προκύψει από την τελείως αντίθετη κατεύθυνση σε σχέση με τον χριστιανισμό. Αντί λοιπών να είναι αυτή προϊόν καθορισμού και περιορισμού, εμφανίζεται ως μεγάλη σύνθεση. Αντί να περιορίζεται από ένα βιβλίο, μια επίσημη εξουσία ή μια επιβαλλόμενη "κανονικότητα", τα οποία έχουν τόπο και χρόνο, πηγάζει από μια άχρονη πραγματικότητα εκφρασμένη μέσα από την παράδοση και τα κοινά των θεών ιδρύματα.

Το πρόβλημα που προκύπτει σήμερα και σε ένα βαθμό μπορώ να δικαιολογήσω και την αγωνία του όποιου φορέα ή "ειδικού" (αν από αυτή δημιουργείται η ανάγκη*.) να ορίσει και περιφρουρήσει την όποια μοναδική "κανονικότητα" αυτός αντιλαμβάνεται ή επιλέγει είναι πως θεωρητικά υπάρχει αυτή η ρήξη με την συνέχεια και την παράδοση (και έτσι εξηγούνται και οι συχνά αστείες προσπάθειες κατασκευής επίπλαστης συνέχειας όπως άλλωστε συνέβη με περίπου όλα τα μυητικά, μυστικά κτλ τάγματα  της σύγχρονης εποχής). Οι σημερινοί άνθρωποι κατά πλειοψηφία προσεγγίζουν τον πολυθεϊσμό, προερχόμενοι  από ένα χριστιανικό περιβάλλον, με διαμορφωμένες από τις σύγχρονες ιδεολογίες αντιλήψεις κτλ λογικό και επόμενο είναι να παρατηρείται το φαινόμενο της ερμηνείας σαν να ήταν ο πολυθεϊσμός στο σύνολο του ένα κρυφό μυστικό το οποίο ειδικευμένοι χρησμολόγοι πρέπει να αποκωδικοποιήσουν και παραδώσουν. Πολύ χειρότερα σαν να υπάρχει μια και μόνη κανονική ερμηνεία που θα πρέπει με κάποιο τρόπο να "επιβληθεί". Στην πράξη όμως η Παράδοση φανερώνεται ολοκάθαρα σε όλο της το μεγαλείο, βασισμένη στην ίδια αιώνια και απαράλλακτη Αλήθεια του Κόσμου που δεν μπορεί να περιοριστεί σε ερμηνείες και κανονικότητες. Όπως πάντα προκύπτει σαν σύνθεση από ένα θαυμαστό, πολύπλοκο και πολύχρωμο ουράνιο τόξο το οποίο αυτό -και ο χρόνος - είναι ο μόνος μεγάλος Κανών με τον οποίο μετριούνται, ζουν και πεθαίνουν οι όποιες πρόσκαιρες "κανονικότητες". Το "κατα τα πάτρια" ακόμα υπάρχει φανερό στα ποιήματα μας, στους φιλοσόφους μας, στα αρχαιολογικά μας ευρήματα, έχει ποτίσει την κάθε πέτρα σε αυτό τον τόπο για όλους. Απέναντι του  μπορούν αν θέλουν να σταθούν, να βρουν και να μετρήσουν τα όρια, όσοι επιλέγουν να προσεγγίσουν τον πολυθεϊσμό. Αρκεί να σταθούν με σεβασμό και Έρωτα, ανοιχτοί να δεχτούν και όχι προετοιμασμένοι να διαμορφώσουν, να αυτοεπιβεβαιωθούν ή να χρησιμοποιήσουν.

* Φίλος μου επέστησε την προσοχή στην αργκό χρήση του αδόκιμου όρου ;-) οπότε αντιγράφω από το λεξικό από το κάννα=καλάμι κανών = καλαμένια ράβδος αρχικά

* Και η έλλειψη πίστης ή αμφιβολία στην δύναμη της παράδοσης που οδηγεί στο να θεωρήσουμε εγωιστικά οδεύοντας προς την ύβρι, έκαστο ημών ξεχωριστά ως καταλληλότερο να την υπερασπιστεί. 

When the trees were silenced

Smash the axe and sow the seed;

Don't cause the Oaken Heart to bleed!

Ο χειρότερος συνδυασμός που μπορώ να φανταστώ σε μια κοινωνία είναι όταν η οικονομική εξαθλίωση συνοδεύεται από πλήρη καφροποίηση σε ηθικό, ιδεολογικό και ψυχικό επίπεδο. Ο συνδυασμός αυτός δυστυχώς κάνει θραύση στην νεοελληνική κοινωνία όπου η πρότερη επίπλαστη υλική ευδαιμονία γρήγορα κατέπεσε στα σημερινά ενώ ταυτόχρονα ουδέποτε υπήρξε τα τελευταία χρόνια και ούτε υπάρχει για την πλειοψηφία αυτού του λαού μια σωστή καθοδήγηση που θα τον απέτρεπε από το να ξεπέφτει σε κάθε ευκαιρία. Ανάμεσα στα πολλά παραδείγματα αυτής της κατάστασης είναι και αυτό της αποψίλωσης των δασών για καυσόξυλα.

Θυμάμαι πως κάνα χρόνο πρίν στο άσχετο διάβαζα πως οι σύγχρονοι αστοί κάθε χρόνο κατά την διάρκεια του χειμώνα αυξάνουν περίπου κατά μισό βαθμό την επιθυμητή θερμοκρασία στα σπίτια τους. Δηλαδή αν πριν 10 χρόνια ήμασταν μια χαρά με θερμοκρασία 15 βαθμών σήμερα θέλουμε 20. Γιατί πχ να φορέσεις ένα φούτερ στο σπίτι όταν μπορείς να ανάψεις το aircondition, το καλοριφέρ ή το τζάκι και να είσαι με το κοντομάνικο Δεκέμβρη μήνα. Εν πάσει περιπτώσει αυτό είναι δείγμα της τρυφηλότητας του σύγχρονου ανθρώπου και δείχνει πώς καταλήξαμε να είμαστε χρυσόψαρα στην γυάλα ενυδρείο που κατασκευάσαμε για τους εαυτούς  μας. Αν προστεθεί πως και για να φοράμε στις δουλειές μας πουκαμισάκι-γραβάτα όλο το χρόνο πρέπει το ενυδρείο να έχει μόνιμα 20-25 βαθμούς  έ τότε φανταζόμαστε όλοι τι σπατάλη ενέργειας γίνεται. Ειδικά στα αστικά κέντρα όπου τα σπίτια έτσι όπως ήταν κατασκευασμένα  τα τελευταία 50 χρόνια δεν κάνουν ούτε για κρύο ούτε για ζέστη, ούτε για τίποτα, χρειαζόμαστε μόνιμα να καταναλώνουμε ενέργεια για να τα συντηρούμε σε "ανθρώπινη" κατάσταση.

Ήρθε όμως και η ώρα που λόγω κρίσης χάσαμε τις ανέσεις μας και οι τόνοι πετρέλαιο μας πέφτουν μετά των φόρων ακριβοί οπότε τι πιο λογικό να πάρουν μπρος παραδοσιακές πρακτικές όπως οι σόμπες και τα τζάκια. Αυτά χρειάζονται ξύλα. Δόξα το θεό σου λέει ο νεοέλληνας ξύλα υπάρχουν και ο τόνος είναι στο 10% της τιμής του πετρελαίου. Υπάρχει και ανεργία κάποιες θέσεις καλύφθηκαν στην υλοτομία, μεταφορά και διάθεση καυσόξυλων, άλλοι κάλυψαν την μείωση των μισθών τους κάνοντας τα στραβά μάτια στην παράνομη υλοτόμηση κτλ. Δεν μας φτάνει όμως, μιλάμε πρέπει να ιδρώνουμε Δεκεμβριάτικα, κάνουμε εισαγωγές από βαλκάνια, Βουλγαρία, Σκόπια χαμός γίνεται με τα φορτηγά παν έλα ειδικά στην Β.Ελλάδα.

Βέβαια καθώς ο νεοέλληνας φημίζεται για την μαγκιά και εξυπνάδα του  σου λέει ο μεν ρε δεν γαμιέται που θα πληρώνω και για ξύλα δεν πετάγομαι δίπλα στο άλσος, δασάκι, βουνό να κόψω μερικά να έχω, ενώ μπορεί να ακούσεις τον δε να λέει, ρε δε γαμιέται που θα περιμένω το δασαρχείο να δώσει άδεια ή να πάω να μαζέψω αυτά που πρέπει, αφού γίνεται χαμός η πελατεία βιάζεται θα κόψω ότι να 'ναι να τα αρπάξουμε τώρα που μπορούμε μπουρδέλο κράτοςςςςςςςςςςςςςςςς.

Κάπως έτσι φτάσαμε να κόβουν δέντρα και δεντράκια από πάρκα μέσα στο κέντρο της πόλης. Η οικονομική ανέχεια σε συνδυασμό με την καφρίλα σιγά σιγά αποψιλώνουν τα λιγοστά άλση της Αττικής (και όλων των βουνών στην επαρχεία). Γιατί βλέπετε είμαστε και καλομαθημένοι δεν μπορούμε με 15 βαθμούς πρέπει να έχουμε 25. Δεν μας φτάνει να κάψουμε 2 ξύλα να σπάσει η υγρασία πρέπει να καίμε όλη μέρα. Μέχρι και νέφος καινούργιο φτιάξαμε για το οποίο ανησυχούν οι επιστήμονες. Και οι ίδιοι μαλάκες που φέραν μέχρι εδώ την κατάσταση σκέφτονται φανταστικές  λύσεις όπως να αυξηθεί ο φόρος καυσόξυλων ή θυμήθηκαν ΤΩΡΑ να δώσουν κίνητρα για ενεργειακά τζάκια και άλλα παρόμοια, δηλαδή να υπάρξει αποτέλεσμα  και αν σε 2-3 χρόνια που δεν θα έχει μείνει δέντρο για δέντρο ούτε στου Φιλοπάππου.

Θα βγάζουμε φωτογραφίες της Αθήνας σε λίγο και θα είναι σαν τις γκραβούρες του 19ου αιώνα που δεν υπήρχε ούτε θάμνος πουθενά. Ούτε για πλάκα. Βλέπετε εκτός από την έλλειψη σωστών οικιστικών μεθόδων, εκτός από την φλωριά που δεν αντέχουμε το κρύο (τι να πουν και οι άλλοι με τους μείων 20 φανταστείτε τι θα γινόταν αν έπεφτε η θερμοκρασία τόσο πολύ και εδώ), εκτός από την πλήρη έλλειψη οποιασδήποτε "οικολογικής" συνείδησης δεν έχουμε ούτε καν την λογική των παλαιότερων. Αυτοί που ζούσαν σε μια σχετική αναγκαστική ισορροπία με την φύση δεν σκέφτονταν με χρόνους ημερών αλλά πολλών πολλών χρόνων. Σου έλεγε ο άλλος το δέντρο θέλει τόσα χρόνια να μεγαλώσει. Αν τα κόψω όλα φέτος δεν θα έχω για του χρόνου. Οπότε θα καίω ελάχιστα, όσα χρειάζομαι, θα καθαρίζω τα νεκρά πεσμένα να "αναπνέει" και το δάσος, θα φυτεύω και εγώ στην θέση των κομμένων για να κόβουν τα παιδιά μου σε 20 χρόνια. Αν δε μιλάμε για κατοίκους περιοχών χωρίς τέτοια βλάστηση πχ κυκλάδες, ε τότε θα καίω ξεραμένη κοπριά με άχυρο.
Και φυσικά η εικόνα ολοκληρώνεται με την κλασσική πλήρη ανικανότητα κράτους, φορέων, ταγών να κάνουν το οτιδήποτε από την μία γιατί ώς άχρηστοι δεν προνόησαν για τίποτα από αυτά, από την άλλη ως υπόλογοι δεν μπορούν να πάνε στην Τρόικα και να πουν μειώνουμε τον φόρο στο πετρέλαιο θέρμανσης που να βρεθεί το "ισοδύναμο"....

Ακόμα μια φορά, για ακόμα ένα λόγο... ΑΠΕΛΠΙΣΙΑ.

Ο Ιλισός ή Ιλισσός ή Ειλισσός και σε επιγραφές του 5ου αιώνα π.Χ. Ηιλισός, (εξού και ήταν λέξη δασύτονη), είναι ο ένας από τους δύο ποταμούς της Αθήνας που πηγάζει από τις βορειοδυτικές πλαγιές του Υμηττού και διερχόμενος νοτιοανατολικά της αρχαίας Αθήνας καταλήγει στο Φαληρικό όρμο. Στην αρχαιότητα θεωρούνταν ιερός ποταμός. Στις όχθες του πίστευαν πως διέμεναν οι Μούσες προς τιμή των οποίων υπήρχε και βωμός με την ιδιαίτερη ονομασία "βωμός των Ιλισιάδων". Κοντά σ΄ αυτόν το βωμό υπήρχε πλάτανος "ευθαλής" όπου συνήθιζε να μεταβαίνει ο Σωκράτης με τους μαθητές του.

Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία στο ποταμό αυτό ήλθε για να ξαποστάσει ο άνεμος Βορέας όταν αντελήφθη την όμορφη κόρη του Ερεχθέα Ωρείθυια, την οποία αρπάζοντας στις μεγάλες πτέρυγές του απήγαγε στο Σαρπηδόνιο ακρωτήριο της Θράκης. Επίσης κατά την παράδοση κοντά στο ποταμό αυτό τοποθετείται το μέρος όπου φονεύθηκε εκούσια ο φιλόπατρις Βασιλεύς της Αθήνας Κόδρος από τους Δωριείς.

Ο ποταμός κυλούσε κατά μήκος και εξωτερικά των τειχών της Αθήνας. Απέναντι από το Στάδιο, προκειμένου να υπάρχει πρόσβαση σε αυτό, υπήρχε πέτρινο γεφύρι με δυο τόξα, το οποίο καταστράφηκε στα τέλη του 18ου αιώνα. Στις όχθες και κατά μήκος του ποταμού υπήρχαν επίσης πολλά ιερά και δημόσια οικοδομήματα μεταξύ των οποίων το Ολυμπιείο, το Πύθιο, το Παναθηναϊκό στάδιο, το Ηρακλείο (Κυνόσαργες) κ.ά. Απέναντι δε από τη σημερινή εκκλησία της Αγίας Φωτεινής υπήρχε η κρήνη Καλλιρρόη, η μόνη κατά τον Παυσανία πηγή στην αρχαία Αθήνα με καλό και πόσιμο νερό.

Στάση ζωής, στάση θανάτου

Συχνά ορισμένοι εξ ημών γκρινιάζουμε όταν η παράδοση μας είτε θρησκευτική είτε φιλοσοφική μένει στο φιλολογικό επίπεδο ενασχόλησης και δεν αποτελεί στάση ζωής. Φυσικά δεν αναφέρομαι σε αυτούς που εξετάζουν τα αντικείμενα αυτά ως χόμπι, επιστήμη ή για να περνά η ώρα αλλά σε όσους διαρρηγνύουν τα ιμάτια τους με την "αρχαιοφιλία" τους κτλ. Νομίζω πως αν αυτά τα θέματα δεν αποτελούν στάση ζωής καλύτερα να μένουν ανέγγιχτα, όπως επίσης και πως μετά από ένα σημείο δεν έχει καθόλου νόημα, καθώς και η θρησκεία και η φιλοσοφία είναι Πράξις και όχι θεωρία.

Στην ζωή μας ερχόμαστε καθημερινά αντιμέτωποι με καταστάσεις που σε μικρό βαθμό δοκιμάζουν αυτή την στάση ζωής. Δεν μπορεί πχ να δίνεις διαλέξεις για την αρετή της σωφροσύνης και στο πρώτο φανάρι με καθυστέρηση να πλακώνεις τις κόρνες και να αρχίζεις να ανεβάζεις σφυγμούς. Είναι ανακόλουθο.  Η να προπαγανδίζεις παντού, για τους όποιους λόγους σε οδηγούν σε αυτό, την θρησκεία των προγόνων και να μην έχεις προσευχηθεί από την καρδιά σου ούτε μια φορά.

Πέρα όμως από αυτές τις άπειρες στιγμές στην διάρκεια της ζωής μας όπου μπορούμε να εφαρμόσουμε την στάση ζωής που έκαστος επιλέγει, υπάρχουν και 2-3 ελάχιστες που πραγματικά καθορίζουν τα πράγματα. Η μια κοινή για όλους, αναπόδραστη και τελική είναι ο θάνατος. Στην Ελλάδα το γνωρίζουμε πως υπάρχει ζήτημα ισοπολιτείας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων για όσες μειονότητες δεν ακολουθούν την πεπατημένη. Κάπως ετσι, στον θάνατο κυριαρχούν οι δομές που έχει εγκαταστήσει η πλειοψηφία ή μάλλον η χριστιανική ορθόδοξη εκκλησία που την ελέγχει. Στο παρελθόν έχουμε δει τραγικές καταστάσεις όπου πχ άθεοι, ορκισμένοι αντιχριστιανοί τελειώνουν την ζωή τους, προφανώς με την ευθύνη της οικογένειας τους η οποία δεν τους σεβάστηκε, με μια χριστιανιότατη κηδεία. Φαντάζομαι για έναν άθεο ή κάποιον που δεν θεωρεί πως υπάρχει κάτι μετά, αυτό δεν έχει καμιά μεταφυσική αξία, δηλαδή δεν κάνει διαφορά. Όμως, ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, το γεγονός αποτελεί ασέβεια προς το πρόσωπο, κατά μια έννοια ακυρώνει στο τέλος και οριστικά, όλη την στάση ζωής του. Είναι σαν να πέφτει η τελική σφραγίδα, όπου ότι γράφονταν στο χαρτί πιο πριν χάνει την σημασία του. Το ίδιο πράγμα έχει συμβεί πάμπολλες φορές στην Ελλάδα και σε πολυθεϊστές, καθώς ούτε αναγνωρισμένη νομικά είναι η θρησκεία μας, παρά την καθολική αναγνωρισιμότητα της, ούτε έχει τις δομές ώστε να αποτρέπει τέτοιες καταστάσεις. Οπότε το όλο θέμα επαφίεται στους οικείους του νεκρού....περίπου.

Στο σημείο αυτό μπαίνει το ζήτημα της σοβαρότητας κατά την διάρκεια της ζωής μας ήτοι η στάση ζωής. Αν για παράδειγμα αμφιβάλεις πως το οικείο περιβάλλον σου θα σεβαστεί τις απόψεις σου όταν φύγεις κάτι πρέπει να κάνεις. Για τους παραπάνω λόγους χαιρετίζω την σοβαρότητα που ένα δημόσιο πρόσωπο έδειξε για το  θέμα και παρά το νεαρό της ηλικίας του αναζήτησε να καθορίσει τι θα συμβεί στο τέλος. Να ελέγξει δηλαδή με την στάση ζωής του την στάση στο θάνατο.

Επειδή μάλιστα το προσωπικό του αυτό θέμα το ανήγαγε σε πολιτική πράξη αναπαράγω από εδώ για να παραδειγματίζονται και να μαθαίνουν και άλλοι.

Δημόσια πολιτική πράξη: Σε περίπτωση θανάτου, επιθυμώ η κηδεία να τελεστεί σύμφωνα με τα Ελληνικά έθιμα, και ουχί τα χριστιανικά

Όσο αναπτύσσεται το κίνημα Επανελληνίσεως όλο και περισσότεροι Έλληνες τηρούν δημοσίως τα Πάτρια Ειωθότα. Όμως για να αποκτήσει κύρος ο Ελληνισμός, και για να προσέλθει μαζικώς ο Λαός στην Πατρώα Παράδοση, τα δημόσια πρόσωπα και οι πολιτικοί ηγέτες οφείλουν πρώτοι απ’ όλους να δίδουν το καλό παράδειγμα ακολουθώντας τις Ελληνικές Τελετές.

Είναι μεγίστη τιμή και υπερηφάνεια να γεννηθούμε Έλληνες. Άλλο τόσο σημαντικό είναι να πεθάνουμε και να κηδευτούμε ως Έλληνες.

Κάποιοι Έλληνες στο θρήσκευμα, αδιαφορούν για το τελευταίο αλλά σημαντικό τελετουργικό διελεύσεως της ζωής. Επειδή ως άνθρωποι προτιμούμε να μην σκεπτόμαστε τον θάνατο, ειδικώς όταν είμαστε νέοι, αφήνουμε για το αδιόρατο μέλλον τέτοιες μακάβριες σκέψεις.

Είναι κατανοητόν από συναισθηματικής πλευράς. Αλλά από θρησκευτικής, ηθικής, νομικής, και πολιτικής πλευράς, είναι απαράδεκτον οι Έλληνες στο θρήσκευμα να αδιαφορούν για το τί θα συμβεί στο σώμα τους όταν έρθει η στιγμή να διαβούν τα Ηλύσια Πεδία.

Επειδή ως επαναστάτης και ως πολιτικός, πολλά μπορεί να μου συμβούν, γνωστοποιώ ότι σε περίπτωση θανάτου, επιθυμώ να ταφώ από συμπολεμιστές της Ελληνικής Θρησκείας, με βάση το τελετουργικό της Ελληνικής κηδείας.

Χωρίς να με ρωτήσουν όταν ήμουν νήπιο, χωρίς να μου δώσουν επιλογή, με βάπτισαν χριστιανό. Αλλά δεν είμαι χριστιανός επειδή είμαι Έλλην. Ως δημόσιο πρόσωπο και ως πολιτικός, θέλω να καταγραφεί για τις μελλοντικές γενεές ότι ετάφην όπως ορίζει η Ελληνική Θρησκεία των Πατρώων Θεών και των Μητρώων Θεαινών.

Για να εξασφαλίσω ότι το σώμα μου θα τύχει Ελληνικής ταφής και ουχί ιουδαιοχριστιανικής, ήρθα σε επαφή με την Λατρευτική Κοινότητα Λάβρυς, από την οποία έλαβα την κάτωθι απάντηση, την οποία δημοσιεύω με σκοπό επιτέλους οι Έλληνες πολιτικοί να ακολουθούν τα πατροπαράδοτα έθιμα, αντί τα ιουδαιοχριστιανικά.  

Ιφικράτης Αμυράς

5n Ισταμένου του μηνός Γαμηλιώνος, του έτους 2789 μετά πρώτην Ολυμπιάδα 

(5 Ιανουαρίου 2013)

.................................................

κε Αμυρά,

Φυσικά και δεν μπορούμε να αρνηθούμε κάτι τόσο σημαντικό για την παράδοση μας σε οποιονδήποτε φίλο της κοινότητας, αν δεν συντρέχουν σοβαρότατοι θρησκευτικοί λόγοι. Σας συγχαίρουμε για την σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζετε το ζήτημα και θεωρούμε τιμή μας την εμπιστοσύνη που μας δείχνετε.

Καθώς στο παρελθόν υπήρξαν περιπτώσεις κατά τις οποίες πολυθεϊστές δεν είχαν λάβει τις απαραίτητες ενέργειες ώστε να εξασφαλίζεται η επιθυμία τους από συγγενείς, η κοινότητα προτείνει τις εξής ενέργειες.

Πρώτιστα την νομική κατοχύρωση της επιθυμίας αυτής. Το βέλτιστο θα ήταν να υπάρχει ειδική μνεία σε διαθήκη ή άλλο επίσημο έγγραφο τέτοιου τύπου με επικυρωμένη συμβολαιογραφική πράξη, ή στο ελάχιστο επικυρωμένη υπεύθυνη δήλωση.

Σύμφωνα με νομικές συμβουλές που έχουμε λάβει (μπορείτε να συμβουλευτείτε και τον δικό σας νομικό) οι αναφορές στα παραπάνω έγγραφα θα πρέπει να καλύπτουν όσο το δυνατόν καλύτερα όλο το πλαίσιο για παράδειγμα:

"Σήμερα………Εγώ ο……….κάτοικος………….(λοιπά επίσημα στοιχεία), έχοντας σώας τας φρένας δηλώνω ότι , παρά την βάπτισή μου και την καταχώρισή μου ως χριστιανού κατά τη νηπιακή ηλικία μου*, ακολουθώ τους κανόνες και τα έθιμα της Ελληνικής πολυθεϊστικής Θρησκείας. Σύμφωνα λοιπόν με αυτές τις πεποιθήσεις μου, τις οποίες γνωρίζουν πλείστοι φίλοι αλλά και συγγενείς μου, δηλώνω τα εξής, τα οποία θέλω να εφαρμοστούν μετά το θάνατό μου. Η εξόδιος ακολουθία μου, να μην ακολουθήσει το χριστιανικό τελετουργικό και να μη γίνει σε χριστιανικό ναό. Η κήδευση, η ταφή μου καθώς και τα υπόλοιπα ταφικά έθιμα της Ελληνικής Πολυθεϊστικής παράδοσης να τελεστούν υπό την οργανωτική ευθύνη (της Λατρευτικής Κοινότητας Λάβρυς ή άλλο/άλλα πρόσωπα)………

Επιθυμώ το μνήμα του τάφου μου* να μην φέρει χριστιανικά σύμβολα. Επίσης δεν επιθυμώ την τέλεση χριστιανικών μνημοσύνων ή άλλων χριστιανικών ταφικών εθίμων και εκδηλώσεων.

Υπογραφή (επικύρωση του γνησίου)"

*Εφόσον κάτι τέτοιο ισχύει. Ανάλογη μεταβολή η απάλειψη σε άλλη περίπτωση

* Απαραίτητη προσαρμογή για την περίπτωση καύσης

Για παν ενδεχόμενο καλό είναι αντίγραφο του τελικού εγγράφου να υπάρχει στην φύλαξη της κοινότητας, και σε έμπιστο πρόσωπο το οποίο θα ορίσετε υπεύθυνο να την ενημερώσει. Σε αυτήν την περίπτωση θα σας δοθούν τα απαραίτητα τηλ. επικοινωνίας.

Τέλος, καθώς υπήρξαν και τέτοιες περιπτώσεις στο παρελθόν, καλό θα είναι σε περίπτωση που το οικείο περιβάλλον δεν εγγυάται την τήρηση των εκφρασμένων επιθυμιών, να έχει προβλεφθεί και η κάλυψη των αναγκαίων εξόδων.

Σε οποιαδήποτε περίπτωση η Λατρευτική Κοινότητα Λάβρυς δια εκπροσώπων της θα εκπληρώσει τις απαραίτητες τελεστικές υποχρεώσεις της θρησκείας μας, είτε βοηθώντας συγγενικά πρόσωπα, είτε τελώντας η ίδια, όπως αυτές συνοπτικά περιγράφονται εδώ :

http://www.labrys.gr/index.php?l=kideysis δηλαδή τελώντας τα: Τρίτα (Κήδευση), Ένατα, Τριακάδα και πρώτη ενιαύσια τελετή.

Μετά τιμής

Εκ μέρους της Λατρευτική Κοινότητα Λάβρυς

Χρήστος Πανδίων Πανόπουλος

On Sat, Dec 15, 2012 at 2:05 AM, Ιφικράτης Αμυράς

<noreply@123contactform.com> wrote:

Ονομα

Ιφικράτης Αμυράς

Email

iphicrates@hotmail.com

Μήνυμα

Προς την Ελληνική Κοινότητα Λάβρυς

Θα ήθελα να σας γνωστοποιήσω ότι σε περίπτωση θανάτου μου, θέλω να αναλάβετε το τελετουργικό της κηδείας μου κατά τα Πάτρια Ειωθότα.

Πέστε μου κατ’ αρχήν αν δέχεστε.

Αν δεχτείτε, θα πρέπει να ενημερώσω τα οικεία μου πρόσωπα ώστε να επικοινωνήσουν μαζί σας, αν χρειαστεί…

Μετά τιμής

Ιφικράτης Αμυράς