Ἐπειδὴ τὸ μὲν ῥᾳδίως ληπτὸν, ἅπαν εὐκαταφρόνητον· τὸ δὲ ὑπὲρ ἡμᾶς, ὅσῳ δυσεφικτότερον, τοσούτῳ θαυμασιώτερον· καὶ γυμνάζει τὸν πόθον ἅπαν τὸ διαφεῦγον τὴν ἔφεσιν
Ως γνωστόν η εκκλησία εορτάζει τους επονομαζόμενους τρεις ιεράρχες ως "προστάτες -των ελληνικών- γραμμάτων". Όπως και οι περισσότερες χριστιανικές εορτές, άγιοι και μάρτυρες για πολύ καιρό δεν είχαν απασχολήσει από άποψη περιεχομένου τον ελληνικό λαό και το χριστεπώνυμο πλήθος με αποτέλεσμα να υπαγορεύει η εκκλησία , 'αυτοί που σώσαν τα γράμματα και την γλώσσα, οι φωστήρες του πνεύματος', να τους αναγορεύει σε προστάτες των γραμμάτων, να ακολουθούν κατά πόδας το κράτος και τα σχολεία, εν πάση περιπτώσει να καθιερώνονται ως τέτοιοι στο φαντασιακό του κόσμου.
Σχετικά πρόσφατα όμως, σε αυτή την δεύτερη προσπάθεια ολοκλήρωσης του ουδέποτε ολοκληρωθέντα νεοελληνικού διαφωτισμού, και ταυτόχρονα με το αναθερμασμένο πνεύμα αρχαιολατρίας, από την δεκαετία του 90 και μετά, όλο και περισσότεροι άρχισαν να αναρωτιούνται· πως γίνεται και μας κοροϊδεύει έτσι η ελληνική ορθόδοξη εκκλησία τιμώντας ως πνευματικούς φάρους ανθρώπους που ανάμεσα στα άλλα είπαν :
«Είναι εχθροί οι Έλληνες…διότι διασκεδάζουν καταβροχθίζoντας με ορθάνοιχτο στόμα τον “Ισραήλ”. Στόμα δε, λέγει εδώ ο προφήτης (βλ. Ησαΐας Θ΄: 11) την σοφιστική του λόγου δύναμη, η οποία τα πάντα χρησιμοποίησε για να παραπλανήσει αυτούς που πιστεύουν με απλότητα στον Θεό».
Μέγας Βασίλειος 'Εις τον προφήτην Ησαΐαν Προοίμιον', 9.230.8
«Όσο πιο βάρβαρο ένα έθνος φαίνεται και της ελληνικής απέχει παιδείας, τόσο λαμπρότερα φαίνονται τα ημέτερα…».
Ιωάννης Χρυσόστομος 'Υπόμνημα εις τον άγιον Ιωάννην τον Απόστολον και Ευαγγελιστήν', Ομιλία Α’, 59.31
«Οι Έλληνες φιλόσοφοι και ρήτορες, είναι καταγέλαστοι και δεν διαφέρουν από τα παιδιά που λένε ανοησίες. Γιατί δεν μπόρεσαν να πάρουν με το μέρος τους ούτε έναν σοφό η άσοφο, ούτε άνδρα ή γυναίκα, ούτε ένα μικρό παιδί από τόσα έθνη κι από τόσους λαούς, αλλά προκαλούσαν τόσα γέλια τα βιβλία που είχαν γράψει, ώστε, μόλις τα παρουσίαζαν, να εξαφανίζονται, γι” αυτό και χάθηκαν τα περισσότερα… Ποτέ δεν έκαμαν το σωστό, αλλά ήσαν δειλοί, φιλόδοξοι, αλαζόνες και είχαν ασυλλόγιστα πάθη… Ο Ελληνισμός μπορεί ν” απλώθηκε σ” όλη τη γη και να κατέκτησε τις καρδιές των ανθρώπων, καταλύθηκε όμως με την δύναμη του Χριστού και το κήρυγμά μας φυτεύτηκε στις ψυχές των ανθρώπων… Και όσοι ήταν άπιστοι εντυπωσιάστηκαν από την διδασκαλία του Ιησού και περιφρόνησαν την δουλοπρέπεια, την ανελευθερία και την ποταπότητα των Ελλήνων. Όλοι διέκριναν την ευγένεια των μέσων που χρησιμοποιούν οι χριστιανοί, σε αντίθεση με την αισχρότητα των Ελλήνων».
Ιωάννης Χρυσόστομος 'Εις τον μακάριον Βαβύλαν και κατά Ελλήνων', παρ. 11-12, 15, 40
«Αν κοιτάξεις στα ενδότερα (των ελληνικών σκέψεων) θα δεις, τέφρα και σκόνη και τίποτε υγιές, αλλά τάφος ανοιγμένος είναι ο λάρυγγας (των Ελλήνων φιλοσόφων), όλα δε είναι γεμάτα ακαθαρσίες και πύον, και πάντα τα δόγματα τους βρίθουν από σκουλήκια… Αυτά γέννησαν και αύξησαν οι Έλληνες, παίρνοντας από τους φιλοσόφους τους… Εμείς όμως, δεν παραιτούμαστε από την μάχη εναντίον τους».
Ιωάννης Χρυσόστομος 'Υπόμνημα εις τον άγιον Ιωάννην τον Απόστολον και Ευαγγελιστήν', Ομιλία Ξ’, 59.369-370)
«Η σοφία των Ελλήνων είναι τύφος… Οι Έλληνες είναι αλαζόνες…δεισιδαίμονες…αυθάδεις…».
Γρηγόριος Ναζιανζηνός 'Εις Ηρώνα τον φιλόσοφον'
Σύντομα μια κρίσιμη μάζα διάβασε αυτές και παρόμοιες απόψεις των ιεραρχών για την Ελληνική σοφία και τώρα με μια αναζήτηση στο internet εύκολα τα βρίσκει ο καθένας και διαπιστώνει αυτόν τον άτυπο πόλεμο για τους τρείς ιεράρχες.
Πιο πρόσφατα και με ανάλογο τρόπο έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό η ιστορία της φιλοσόφου Υπατίας, η οποία κυρίως λόγω του τραγικού θανάτου της γρήγορα απέκτησε χαρακτηριστικά ενός συμβόλου που συμπύκνωνε την βίαιη καταστροφή του ελληνικού πνεύματος (και όχι μόνο) από τον χριστιανισμό. Η Υπατία, φιλόσοφος εν ζωή, με τον θάνατο της έγινε μάρτυρας του ελληνισμού.
Λίγα χρόνια πριν κάποιοι αρχαιολάτρες - θαρρώ φίλοι από την Θεσσαλονίκη - είχαν την ιδέα να προβάλουν την Υπατία σαν την ελληνική αντιπρόταση στην εορτή των τριών ιεραρχών θεωρώντας πως αυτή - η τελευταία επώνυμη εθνική φιλόσοφος - θα μπορούσε να αντικαταστήσει τους χριστιανούς φωστήρες ως προστάτιδα των γραμμάτων. Πολύ επιτυχημένη η πρωτοβουλία που έπιασε και τον παλμό της εποχής αν και ψιλοδιαφωνώ καθώς ως παθόντες η λογική του να αντικαταστήσεις μια εορτή άλλων με κάτι κατασκευασμένο δικό σου για ιδεολογικούς λόγους θα έπρεπε να μας ξενίζει και είναι άσκοπος ετεροπροσδιορισμός (πάλι) ενώ επίσης αν θέλαμε να χρίσουμε κάποιον προστάτη των γραμμάτων θα μπορούσαμε να διαλέξουμε από τα πατροπαράδοτα όπως τις Μούσες, την Αθηνά ή τον Ερμή.
Όπως και να έχει με την διάδοση που έχουν αυτές οι ιδέες στο διαδίκτυο η αντιπαράθεση προστατών των γραμμάτων επισημοποιήθηκε και κάθε χρόνο τέτοια εποχή η Υπατία που και αυτή καθιερώθηκε στο λαικό φαντασιακό κάνει την εμφάνιση της μαζί με τους χριστιανούς ιεράρχες.
Το πολύ ενδιαφέρον όμως είναι πως η φιλόσοφος έχει αρχίσει σιγά αλλά σταθερά να ξεπερνάει και το status του εθνομάρτυρα και να εμφανίζεται ως το "ιερό" σε μια μορφή λανθάνουσας λατρείας. Έτσι, μετά το αφιερωματικό ποίημα ή "ύμνο" του Παλλαδά του Αλεξανδρινού εθνικού:
Όταν βλέπω σε, προσκυνώ, και τους λόγους,
της παρθένου τόν οίκον αστρώον βλέπων
εις ούρανόν γαρ έστι σου τα πράγματα,
Υπατία σεμνή, των λόγων ευμορφία,
άχραντον άστρον της σοφής παιδεύσεως.
Όταν σέ βλέπω ή τά λόγια σου ακούω, προσκυνώ
και ή σοφία σου μέ τής Παρθένου τόν αστερισμό βλέπω νά λάμπει.
Έτσι ουράνια, όλα τά δικά σου
Υπατία σεμνή, τών λόγων ή πανέμορφη,
τής μάθησης σοφό κι άχραντο άστρο.
έκανε την εμφάνιση του και ένας σύγχρονος αρχαιοπρεπής "ύμνος" αγνώστου συγγραφέα για την φιλόσοφο που όμως έχει αυτή την φορά κανονικά χαρακτηριστικά ύμνου (επιρροή από ορφικά σχήματα) προς θεότητα αφού ξεκινά με το ρήμα Καλώ, και αναφέρει την Υπατία ώς Μακαρία Δαίμων:
Δεν θα σχολιάσω την γλώσσα του "ύμνου" καθώς υπάρχουν άλλοι πιο ειδικοί, αλλά θα σταθώ σε αυτή την ενδιαφέρουσα θεοποίηση, της φιλοσόφου, εθνομάρτυρος. Προσπαθώ να θυμηθώ όση ώρα γράφω κάτι ανάλογο στην αρχαιότητα, δηλαδή θεοποίηση ιστορικού προσώπου (εξαιρώ βασιλείς, και τιμώμενους για κάποιο λόγο από την Πόλη ακόμη και ως ήρωες) αλλά δεν μου έρχεται κάποια περίπτωση. Προφανώς και διαφωνώ καθώς το παραπάνω είναι μια ετεροχρονισμένη επιβεβαίωση του Ευημερισμού σε ένα βαθμό, αλλά όπως και στα περί της εορτής η διαφωνία μου δεν έχει μεγάλη σημασία.
ΥΠΑΤΙΑ ΚΑΛΕΩ ΦΙΛΟΣΟΦΟΝ
ΟΥΡΑΝΙΑΣ ΜΟΥΣΑΣ ΠΑΡΕΔΡΟΝ,
ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ ΦΙΛΗ.
ΤΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΣΥΜΒΟΛΟΝ,
ΤΗΝ ΕΚ ΒΑΡΒΑΡΩΝ ΦΟΝΕΥΘΗΣΑ.
ΕΛΘΕ ΜΑΚΑΡΙΑ ΔΑΙΜΩΝ,
ΗΡΩΙΣ ΤΕΧΝΩΝ ΤΕ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ,
ΘΕΣ ΦΙΛΟΙΣ ΥΠΟ ΤΗΣ ΣΗΣ ΣΚΕΠΗΣ,
ΚΑΙ ΔΩΣ ΦΩΤΙ,
ΤΟΥ ΤΟ ΣΟΣ ΚΛΕΟΣ ΖΗΤΟΥΝΤΕΣ.
Δεν θα σχολιάσω την γλώσσα του "ύμνου" καθώς υπάρχουν άλλοι πιο ειδικοί, αλλά θα σταθώ σε αυτή την ενδιαφέρουσα θεοποίηση, της φιλοσόφου, εθνομάρτυρος. Προσπαθώ να θυμηθώ όση ώρα γράφω κάτι ανάλογο στην αρχαιότητα, δηλαδή θεοποίηση ιστορικού προσώπου (εξαιρώ βασιλείς, και τιμώμενους για κάποιο λόγο από την Πόλη ακόμη και ως ήρωες) αλλά δεν μου έρχεται κάποια περίπτωση. Προφανώς και διαφωνώ καθώς το παραπάνω είναι μια ετεροχρονισμένη επιβεβαίωση του Ευημερισμού σε ένα βαθμό, αλλά όπως και στα περί της εορτής η διαφωνία μου δεν έχει μεγάλη σημασία.
Πιο σημαντικό και ενδιαφέρον είναι αυτό το ίδιο το φαντασιακό που βλέπουμε εν εξελίξει αρχικά να γνωρίζει την φιλόσοφο, αργότερα να την κάνει ένα ιδεολογικό σύμβολο, και τώρα να την θεοποιεί (ή ηρωοποιεί ), με μια, νέου είδους, άτυπη θρησκευτικότητα που ούτε χριστιανική είναι, ούτε ελληνική. Νομίζω πως αυτό και ανάλογα φαινόμενα που παρουσιάζονται στην Ελλάδα θα αποτελούσαν πολύ καλό ερευνητικό πεδίο για κοινωνιολογικές και ανάλογες μελέτες, καθώς είναι συναρπαστικός ο τρόπος που παρόν, παρελθόν, θρησκείες και ιδεολογίες μπλέκονται και εκδηλώνονται με περίεργους τρόπους στο νεοελληνικό φαντασιακό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου