Παγανισμός και Χριστούγεννα συνέχεια - Ηλιολατρίες, προβληματισμοί, πλαίσιο

Λέγεται συχνά πως η ουσία ενός μηνύματος δεν καθορίζεται τόσο από το καθ' αυτό περιεχόμενο του όσο από την πρόσληψη του από τον αποδέκτη. Αυτή προφανώς επηρεάζεται και διαμορφώνεται από πλήθος παραγόντων άσχετων με το μήνυμα, οπότε συχνά έχουμε το φαινόμενο  της επικοινωνιακής κατάρρευσης. Ειδικά με τα σύγχρονα μέσα (Blogs, κοινωνικά δίκτυα κτλ) όπου η επικοινωνία συνήθως δεν πραγματοποιείται με μια σχέση ένα προς ένα δηλαδή το μήνυμα είναι γενικό και όχι ειδικό (ώστε η διατύπωση του να είναι επεξεργασμένη σε σχέση με τον προσωπικό αποδέκτη), το πιθανότερο είναι ο καθένας να καταλαβαίνει ότι θέλει. Σε ένα τέτοιο φαινόμενο ενδεχομένως εμπλέκονται (γιατί μπορεί απλά να «έπιασα» το πνεύμα των ημερών και να μην σχετίζονται ) τα δύο προηγούμενα κείμενα μου σχετικά με τους χριστουγεννιάτικους εορτασμούς και τον παγανισμό (πρώτο, δεύτερο).

Από την μία λοιπόν είδα κάποιες αστείες διενέξεις τις τελευταίες ημέρες στα κοινωνικά δίκτυα περί «ελληνικότητας εορτών κτλ»[1] από ανθρώπους που δεν θα έπρεπε να τους ενδιαφέρει και τόσο από την στιγμή που δεν θρησκεύονται αλλά και κάποιες «απαντήσεις» με σημαντικότερη αυτήν ενός φίλου από τον Θύρσο στο προσωπικό του blog. Δεν ξέρω αν είχε ο ίδιος υπόψη του όταν έγραφε το κείμενο του τα προηγούμενα δικά μου, σε κάποια σημεία έτσι δείχνει, αλλά όπως και να έχει καθώς φαίνεται πως ούτως η άλλως το «μήνυμα» χάθηκε και φτάσαμε σε άσχετες συζητήσεις θα χρησιμοποιήσω κάποια λεχθέντα στο κείμενο του ως παράδειγμα, σαν να απευθυνόταν εν μέρει δηλαδή σε μένα, για να επανέλθω στους αρχικούς μου προβληματισμούς  και για να επεκταθώ και σε άλλα γενικότερα και ίσως σημαντικότερα ζητήματα.

Για μένα εξάλλου το νόημα είναι όπως έλεγα στα κείμενα αυτά να «προσεγγίσουμε τον παραδοσιακό πολυθεϊστικό χαρακτήρα» και να αντιμετωπίσουμε την πιθανότητα «ξένα χαρακτηριστικά (να) επαναεισπράτονται από τον παραδοσιακό πολυθεϊσμό με αποτέλεσμα να υπερισχύουν των πιο βασικών  του εκφράσεων» κάτι που προφανώς «βλάπτει τις προσπάθειες παραδοσιακής προσέγγισης των πραγμάτων» ειδικά «για όσους θέλουν να προσεγγίσουν τον πολυθεϊσμό», χωρίς να έχουν άμεση πρότερη σχέση. Εξού και γιατί η ευθύνη βαραίνει κυρίως «όσους πραγματικά σέβονται την θρησκευτική μας παράδοση ώστε τέτοια φαινόμενα να καταπολεμηθούν» και προφανώς αναφέρομαι σε όσους είναι όντως πολυθεϊστές και είναι σε θέση λόγω γνώσεων, εμπειριών ή άλλων παραγόντων να εργαστούν προς μια τέτοια κατεύθυνση γνωρίζοντας ποια χαρακτηριστικά δεν ταιριάζουν στην κοσμοθέαση μας.


Το ζήτημα της "ηλιολατρίας"
Ο Λύκος λοιπόν ξεκινά το κείμενο του με μια χαλαρή υπεράσπιση της ηλιολατρίας καθώς όπως μας πληροφορεί "Αρκετοί Φίλοι ρωτάνε ακόμη και με κάποιο αχρείαστο άγχος αν είναι σφάλμα που αποδίδουμε τόση Τιμή στον Υπερίωνα Θεό.", ενώ επίσης επισημαίνει μια συζήτηση περί της "ελληνικότητας της ηλιολατρίας" που απ' ότι καταλαβαίνω προκάλεσε θέματα. Η υπεράσπιση του αυτή περιλαμβάνει τις μυθολογικές αναφορές στον Ήλιο και το (προφανώς) θεικό του status, αναφορά στην περιορισμένη λατρεία που δέχονταν ο θεός σε Ρόδο και Κόρινθο και καταλήγει πως
"και η λατρεία του αποδεδειγμένα υπήρξε καθιερωμένη και αρχαιολογικά πιστοποιημένη, σίγουρα δεν είχε τη βαρύτητα που εμείς σήμερα επιλέγουμε να δώσουμε, παρά μονάχα στα αποκαλούμενα Ελληνιστικά χρόνια και αργότερα."

Για να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις βέβαια να θυμίσω πως τα δικά μου κείμενα είχαν να κάνουν με πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο δηλαδή την επαναπρόσληψη της ηλιολατρίας μέσω των χριστιανικών εορτών (και των ριζών αυτών) για την συγκεκριμένη περίοδο του ηλιοστασίου και φυσικά ποτέ δεν αμφισβήτησα την θέση του Ηλίου ώς θεού στο Ελληνικό Πάνθεον, ούτε προφανώς κατέκρινα την λατρεία του (πόσο μάλλον από την στιγμή που έχω μια τέτοια πρακτική για εβδομαδιαία λατρευτική άσκηση).  Οπότε δεν είχα κανένα σκοπό ούτε εγώ να ασχοληθώ περισσότερο με το θέμα της ηλιολατρίας και συμφωνώ πως
"δεν με ενδιαφέρει καθόλου, μα καθόλου, να «πειστεί» οπωσδήποτε κάποιος , ο οποιοσδήποτε, ώστε να συμμετάσχει σε παρόμοιες λατρευτικές Πράξεις ή να απασχολήσει εκτενώς το νου του γύρω από τον Ήλιο.  Αν δεν τον καλύπτουν στις ανάγκες της ψυχής του και στα ζητούμενα του νου του, καλά κάνει και απέχει.",
αλλά μιας και προέκυψε το ζήτημα με ενδιαφέρει ώς παράδειγμα για το ουσιαστικό θέμα που έθιγα στο κείμενο μου του πώς δηλαδή προσλαμβάνουμε τα πράγματα. Οπότε θα προσπαθήσω να αναπτύξω  μερικά επιπλέον σχετικά, για όσους όντως απασχόλησε το θέμα αυτές τις ημέρες και έχασαν την εστίαση, ελπίζοντας να συμβάλω λίγο στην συζήτηση.

Μια παρένθεση πριν προχωρήσουμε καθώς υπάρχει αναφορά στα Ελληνιστικά χρόνια.
Αυτά συνήθως ορίζονται από το διάστημα μεταξύ του θανάτου του Αλέξανδρου το 323 και της πτώσης του τελευταίου Ελληνιστικού Βασιλείου στους Ρωμαίους με την ήττα της Κλεοπάτρας στην ναυμαχία στο Άκτιο το 31. Μετά είναι Ρωμαική περίοδος. Τουλάχιστον για το θέμα των εορτών κατά την περίοδο των ηλιοστασίων που ήταν το μόνο που με απασχόλησε στο άρθρο μου και με τελική αναφορά αυτή του Αίλιου Αριστείδη περίπου 200 χρόνια μετά, υποστήριξα πως  ισχύουν οι παραδοσιακοί εορτασμοί, γεγονός που αν ισχύει σημαίνει πως ούτε στα Ελληνιστικά χρόνια έχουμε κάτι ανάλογο.  Αν επιπλέον ισχύει και η δεύτερη υπόθεση μου πως πρώτη αναφορά για τέτοιου τύπου! (το επισημαίνω) ηλιολατρία έχουμε με τον Ηλιογάβαλο  το ~220 αυτό σημαίνει πως τέτοιου τύπου! λατρεία αναπτύσσεται μόνο κατά τα τελευταία 100 πτωτικά χρόνια της ενωμένης Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (220 -324). Αυτό που στην πραγματικότητα παρατηρείται στην εποχή των Ελληνιστικών χρόνων και ίσως μπερδεύει είναι η έναρξη της θεοποίησης των βασιλιάδων στις ανατολικές κτήσεις (καθώς ως γνωστών ο Ελληνικός χώρος δεν δέχονταν κάτι τέτοιο) σύμφωνα με τις παραδοσιακές πρακτικές των γηγενών λαών, ανάμεσα στις οποίες ανήκει και η ηλιακή απεικόνιση των βασιλιάδων κτλ.

Το υπάρχον υπόβαθρο και οι προσλήψεις

Αυτό που πρέπει να μας ενδιαφέρει - τουλάχιστον σε σχέση με την ουσία όπως εγώ την αντιλαμβάνομαι - είναι να γνωρίζουμε το υπόβαθρο και να μπορούμε να ξεχωρίσουμε τις διαφορετικές προσλήψεις κατά την ιστορική διαδρομή έτσι ώστε στο τέλος να καθορίζουμε εμείς συνειδητά τον τρόπο και το γιατί της λατρείας μας βασισμένοι πάντα στα "δικά μας".

Η "παραδοσιακή" αντίληψη και λατρεία για τον Ήλιο.

Όπως περίπου επισημαίνει και ο Λύκος η λατρεία του Ήλιου στην αρχαιότητα δεν είναι τόσο διαδεδομένη. Θα διαφωνήσω λίγο εδώ με το "υπήρχαν πολλοί και σημαντικότατοι Βωμοί του Ηλίου παντού, και η λατρεία του αποδεδειγμένα υπήρξε καθιερωμένη και αρχαιολογικά πιστοποιημένη" καθώς δεν έχω βρει κάτι τέτοιο με την οπτική που το αναφέρει. Για τις δύο "εξαιρέσεις" δύσκολα εξάγονται θρησκευτικά συμπεράσματα ακόμα και αν δεν δεχόμαστε την άποψη των μελετητών πως αυτές οι λατρείες του Ηλίου αποτελούν πιθανόν δάνεια:

In the classical and early Hellenistic period, the time of our
philosophers, the celestial bodies as a group, that is the sun, moon,
stars, and planets together, had no Greek cults and were not worshipped
in the traditional ways by Greeks. Even cults of the most
stellar among them, Helios, are rare: those at Rhodes and Corinth are
best known, and both are perhaps imports. JON D. MIKALSON (2010)

 καθώς για την μεν Κόρινθο γνωρίζουμε πως στον Ήλιο ήταν αφιερωμένη η Ακροκόρινθος (Ο Ισθμός και τα παράλια στον Ποσειδώνα μετά από μια μυθολογική διαμάχη για την πατρότητα της πόλης ανάλογη με αυτή της Αθήνας) για την δέ Ρόδο που ήταν κατά μια αφήγηση κόρη του Ποσειδώνα (πάλι) και σύζυγος του Ηλίου, ο Κολοσσός εξηγείται περισσότερο με πολιτικό περιεχόμενο (αφιέρωμα επίδειξης της δύναμης της Πόλης) παρά με θρησκευτικό.

Όπως είπαμε όμως ο Ήλιος ΕΊΝΑΙ θεός αλλά τι είδους λατρευτικό πλαίσιο είχε για τους Έλληνες; Ένα βασικό χαρακτηριστικό το αναφέρει κάπως παρενθετικά ο Λύκος στο  κείμενο στο τέλος. Ο Ήλιος - που τα βλέπει όλα - συχνά συμμετέχει στους όρκους. Το δεύτερο βασικό του χαρακτηριστικό φανερώνεται/έχει να κάνει με θρησκευτικές απαγορεύσεις που σχετίζονται με το μίασμα. Ο Ήλιος είναι αγνός και δεν πρέπει να τον μολύνουμε (πχ περιφέροντας τους νεκρούς μετά την Αυγή). Αυτά είναι τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά της λατρείας του θεού Ήλιου όπως τα γνωρίζουμε από τα στοιχεία μας.

Helios, in particular, held a special place in the Athenian pantheon. As an
obvious and imposing power he was a god, but yet was not accessible
to the usual forms of worship. As with the gods of cult one did not
want to offend him with pollution and could invoke him in oaths. JON D. MIKALSON (2010)

Από αυτά τα δύο χαρακτηριστικά αγνότητα-καθαρότητα (καθαρτικές ιδιότητες εξού και η όποια σύνδεση με τον Απόλλωνα είτε με την ιδιότητα του ιατρού είτε με την ιδιότητα του καθαρτήριου θεού) και του Πανόπτη (Εξού συσχετισμοί με Δικαιοσύνη, "πνευματικότητα") βασίζονται και οι  προσλήψεις που θα μας απασχολήσουν στην συνέχεια. Πέραν τούτου για την κλασσική εποχή

The identifications of Apollo with the sun and Artemis with the moon that begin in the fifth century can be taken, at most, as indicating a potentiality inherent in the Greek conception of deity, a shape into which a god could be molded. Conversely, sun and moon received no significant worship in early Greece. Robert Parker (2011)

οπότε απουσιάζουν διχαστικά, ενοθειστικά ή άλλα χαρακτηριστικά μετέπειτα εποχών

Το φιλοσοφικό υπόβαθρο

Η αρχή της σταδιακής διαφοροποίησης των θρησκευτικών χαρακτηριστικών του Ηλίου, όπως επίσης και η σύνδεση των ουράνιων σωμάτων με τους θεούς (πολύ βασικό καθώς δεν υπάρχει ανάλογη ταύτιση σε τέτοιο επίπεδο πριν) ανιχνεύεται στο έργο του Πλάτωνα. Είτε  επηρεασμένος από την γνωστή ρήση του Σωκράτη κατά την απολογία[2]

πρὸς αὐτῶν τοίνυν, ὦ Μέλητε, τούτων τῶν θεῶν ὧν νῦν ὁ λόγος ἐστίν, εἰπὲ ἔτι σαφέστερον καὶ ἐμοὶ καὶ τοῖς ἀνδράσιν [26c] τουτοισί. ἐγὼ γὰρ οὐ δύναμαι μαθεῖν πότερον λέγεις διδάσκειν με νομίζειν εἶναί τινας θεούς--καὶ αὐτὸς ἄρα νομίζω εἶναι θεοὺς καὶ οὐκ εἰμὶ τὸ παράπαν ἄθεος οὐδὲ ταύτῃ ἀδικῶ --οὐ μέντοι οὕσπερ γε ἡ πόλις ἀλλὰ ἑτέρους, καὶ τοῦτ᾽ ἔστιν ὅ μοι ἐγκαλεῖς, ὅτι ἑτέρους, ἢ παντάπασί με φῂς οὔτε αὐτὸν νομίζειν θεοὺς τούς τε ἄλλους ταῦτα διδάσκειν.
ταῦτα λέγω, ὡς τὸ παράπαν οὐ νομίζεις θεούς.
[26d] ὦ θαυμάσιε Μέλητε, ἵνα τί ταῦτα λέγεις; οὐδὲ ἥλιον οὐδὲ σελήνην ἄρα νομίζω θεοὺς εἶναι, ὥσπερ οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι;
μὰ Δί᾽, ὦ ἄνδρες δικασταί, ἐπεὶ τὸν μὲν ἥλιον λίθον φησὶν εἶναι, τὴν δὲ σελήνην γῆν.

είτε  με καθρέπτισμα καθαρά δικών του απόψεων ο Πλάτων σταδιακά καλλιεργεί στην φιλοσοφική του σκέψη τα μετέπειτα γνωστά ως θεϊκά χαρακτηριστικά του Ήλιου (΄ταυτόχρονα ταυτίζεται για αυτόν και με το φυσικό ουράνιο σώμα).

Socrates claims that the first Greeks believed
that only the sun, moon, earth, stars, and sky were gods. In the Laws
the sun, earth, stars, and well-ordered seasons serve as evidence of the
existence of the gods (10.886a2–4, d4–e2 and 889b3–c6) because of
both their visibility and their perfectly ordered movements. And
in Laws 7.821c6–d4 the lawgiver leaves the impression that these
‘gods throughout the sky’ should receive sacrifices and prayers. JON D. MIKALSON (2010)

Είχαν καμιά σχέση αυτά με την πρακτική θρησκευτικότητα της εποχής (Πέραν των χαρακτηριστικών που αναφέραμε πριν); Μάλλον όχι και επιπροσθέτως μια τέτοια πρακτική (με την ταύτιση με τα ουράνια σώματα) θεωρούνταν "βαρβαρική" συνήθεια

In fact, worship of the sun (and moon) was treated as characteristic of non-Greeks.
Aristophanes (Pax 409–13) could have Athenians claim in 421 that
they sacrificed to the gods, but the barbarians sacrificed to Helios and
Selene, a claim that tallies with Herodotus’ statement that the Persians
sacrifice to, among others, the sun and moon (1.131).66 Plato, too,
while he claimed early Greeks considered the celestial bodies gods,
gives the impression that in his time it was non-Greeks who worshipped
them (Cra. 397c8–d2). And, Finally, the author of the Epinomis
complains that the celestial gods are improperly neglected by the
Greeks (985d4–986a4) and should be reclaimed and revered through
the extensive study of mathematics, geometry, and astronomy
JON D. MIKALSON (2010)

Συμμερίζονταν οι άλλες φιλοσοφικές σχολές αυτές τις απόψεις του Πλάτωνα; Μάλλον όχι

However Plato came to claim or accept the celestial bodies as deities, they become an important part of his theology, one of several features that distinguish his concept of the gods from that of practiced religion. Plato’s assertion that the sun,
moon, and other celestial bodies were gods found little acceptance
among the later philosophers whom we study. Aristotle, Obbink
(1988: 288 n. 23) claims, ‘called the celestial bodies ‘‘(most) divine’’
out of larger classes of objects, but never explicitly attributes divinity
to them or calls them gods’. Theophrastus sometimes appears to treat
them as gods.73 Epicurus denied that they were gods,74 and the early
Stoics did not consider them gods but viewed their orderly movements
as one proof of the existence of rational god(s).JON D. MIKALSON (2010)

που σημαίνει πως έχουμε να κάνουμε με ένα πολύ συγκεκριμένο σύστημα σκέψης και όχι με την παραδοσιακή θρησκευτικότητα της εποχής (ή των μετέπειτα προσθέτω). Και σε αυτό όμως απουσιάζουν βασικά μανιχαιστικά, ενοθειστικά κτλ χαρακτηριστικά που βρίσκουμε αργότερα.

Σύμφωνα με αυτά και γνωρίζοντας τις Πλατωνικές φιλοσοφικές προτιμήσεις του Ιουλιανού για παράδειγμα θα διαφωνήσω με τον φίλο Λύκο που χρησιμοποιεί τον αυτοκράτορα ως χαρακτηριστική πηγή για την ηλιολατρία. Είναι αντιθέτως εξαιρετικά ιδιαίτερη πηγή και όχι χαρακτηριστική επιπροσθέτως και για τους λόγους που ευφυέστατα διέγνωσε και εξέφρασε καλλιτεχνικά ο Καβάφης

Ο Ιουλιανός, ορών ολιγωρίαν

«Ορών ουν πολλήν μεν ολιγωρίαν ούσαν
ημίν προς τους θεούς» - λέγει με ύφος σοβαρόν.
Ολιγωρίαν. Μα τι περίμενε λοιπόν;
Όσο ήθελεν ας έκαμνεν οργάνωσι θρησκευτική,
όσο ήθελεν ας έγραφε στον αρχιερέα Γαλατίας,
ή εις άλλους τοιούτους, παροτρύνων κι οδηγών.
Οι φίλοι του δεν ήσαν Χριστιανοί·
αυτό ήταν θετικόν. Μα δεν μπορούσαν κιόλας
να παίζουν σαν κι αυτόνα (τον Χριστιανομαθημένο)
με σύστημα καινούριας εκκλησίας,
αστείον και στην σύλληψι και στην εφαρμογή.
Έλληνες ήσαν επί τέλους. Μηδέν άγαν, Αύγουστε.
Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

Επίσης θα διαφωνήσω και στο ότι "στον οποίον Φιλόσοφο Αυτοκράτορα, ας μη κρυβόμαστε, οφείλουμε εν πολλοίς ακόμη και την ύπαρξή μας ως λατρευτές των Θεών μας στο σύγχρονο κόσμο", καθώς κάτι τέτοιο δεν θα ίσχυε ακόμη και αν πετύχαινε το εγχείρημα του.

Την ύπαρξη μας ως λατρευτές των θεών σήμερα την οφείλουμε στην πραγματικότητα της ύπαρξης τους

Θεοί μεν γαρ εισίν. Εναργής γαρ αυτών εστιν η γνώσις

(Η  γνώση τους όπως υποστήριξε και ο Επίκουρος είναι δηλαδή ξεκάθαρη, ολοφάνερη, διαχρονική και καθολική) όσον αφορά την εκ μέρους μας αναγνώριση και στην ευτυχή συγκυρία των πάμπολλων πηγών, επιβιώσεων και  εμπειρικών καταφάσεων όσον αφορά τον τρόπο ή πρακτική της λατρείας.

Επιπροσθέτως βάσει αυτής της ιδιαίτερης αναφοράς στον Ιουλιανό μου κάνει εντύπωση η ανακόλουθη επόμενη φράση του φίλου
Ένα από τα σοβαρά προβλήματα που προκύπτουν σε πολύ κόσμο ο οποίος ασπάζεται τα πολυθεϊστικά λατρευτικά νομιζόμενα- ή μέρος αυτών, μιας και είναι τόσες πολλές οι πληροφορίες που πάντα μπορεί να μαθαίνει κάποιος και πάντα να εξελίσσεται, είναι η «αρχαιοαντιγραφή» ή «αρχαιο-κοπιπέιστμος» (αρχαιότητα +copy+ paste). Δηλαδή η ψυχρή αναπαραγωγή-αντιγραφή φιλολογικών αρχαιογνωστικών αναφορών, στα οποία αποδίδεται η ιδιότητα ακόμη και του θεσφάτου απλώς και μόνον επειδή έτσι «είπε ο τάδε». 
που μοιάζει να αναφέρεται ακριβώς σε κάτι τέτοιο πχ επειδή το λέει ο Ιουλιανός αλλά θα επανέλθω παρακάτω.

Ο Συγκρητισμός και οι έξωθεν επιρροές

Πέραν τώρα του Πλάτωνα και των Νεοπλατωνικών της ύστερης εποχής των οποίων τις απόψεις δέχονταν ο Ιουλιανός (το ίδιο το έργο εις βασιλέα  Ήλιο αν δεν με απατά η μνήμη μου περιέχει εγκώμιο στον Ιάμβλιχο και στην πραγματικότητα αποτελεί μια εξαιρετική νεοπλατωνική πραγματεία εκ μέρους του Ιουλιανού) και αφορούν τους οπαδούς της σχολής οι υπόλοιπες επιρροές προέρχονται από τα υπόλοιπα χιλιοειπωμένα φαινόμενα της ύστερης αρχαιότητας που έθιξα εν τάχει και στο αρχικό κείμενο, πχ μιθραική επιρροή (εξίσου χαρακτηριστική επίσης στις θρησκευτικές απόψεις του Ιουλιανού) στις οποίες δεν χρειάζεται να επεκταθούμε. Το τελικό σύγχρονο στάδιο που ανέφερα και στο πρώτο μου κείμενο είναι ο άκυρος συγκριτισμός ή επαναείσπραξη στοιχείων μέσω του υπάρχοντος καθεστώτος πχ εορτές χριστιανών, από ορισμένους.

Προβληματισμοί υπάρχει ουσιαστικό πλαίσιο;

Δεν ξέρω σύμφωνα με τον Λύκο ποια μπορεί να είναι είναι "μία, από τις αιτίες που ξαφνικά προέκυψε θέμα με τη σημαντικότητα της Λατρείας του Ανίκητου Ηλίου και των Ηλιακών Εκφάνσεων του Θείου γενικότερα κατά τη περίοδο του Ηλιοστασίου που μόλις αφήσαμε πίσω μας", αλλά γνωρίζω πως προέκυψε το θέμα για μένα και θεωρώ πως ήταν και πολύ προσεκτικά διατυπωμένο στα δύο κείμενα.

Πρώτιστα πως "ο παραδοσιακός πολυθεϊστικός χαρακτήρας των εορτών της περιόδου του χειμερινού ηλιοστασίου, παραμένει θαμμένος ", ενώ επικρατεί μια μονοδιάστατη εικόνα η οποία προσλαμβάνεται από ένα σωρό κόσμο ο οποίος ίσως δεν έχει τις βάσεις για να εξαγάγει ορθά συμπεράσματα.

Όσοι επιθυμούν να ακούσουν για τους Θεούς πρέπει από παιδιά να έχουν καλή καθοδήγηση, και να μην συνηθίσουν ανόητες δοξασίες. Πρέπει να έχουν καλή και λογική ιδιοσυγκρασία, προκειμένου να κατανοήσουν σωστά τη διδαχή. Σαλλούστιος - Περί θεών και κόσμου

Σύμφωνα με τις έως τώρα γνώσεις μου ο "παραδοσιακός" χαρακτήρας αναφέρεται σε μια περίοδο -κάτι που περιέγραψα και στο κείμενο μου- από την μυκηναϊκή εποχή μέχρι την ύστερη Ρωμαική οπότε νομίζω πως αυτό που προσπάθησα να κάνω είναι να κρούσω το κώδωνα του κινδύνου -χωρίς χαρακτηρισμούς- για αυτό ακριβώς το φαινόμενο που περιγράφει και ο φίλος: "Είναι μάλλον λυπηρό να παρατηρεί κανείς μία στείρα περιχαράκωση γύρω από συγκεκριμένα χρονικά πλαίσια μιας συγκεκριμένης περιόδου του Ελληνικού Κόσμου που μπορεί να αρέσει, να εμπνέει ή ακόμη χειρότερα ενδεχομένως ίσως να βολεύει κάποιους και με τεχνικές ραφείου να αποκόβουν ως λανθασμένες όλες τις συνήθειες και τα νομιζόμενα των υπολοίπων χρονικών περιόδων"
πόσο μάλλον όταν η περίοδος αυτή για την οποία εξέφρασα την ανάγκη να προσέξουμε είναι στην πραγματικότητα τα τελευταία 100 χρόνια του όχι και τόσο "Ελληνικού κόσμου" (και αντίστοιχα οι μεσαιωνικές και σύγχρονες χριστιανικές προσλήψεις όσον αφορά τους Βορείους πολυθεϊστές και τον σημερινό συγκρητισμό).

Μάλιστα ούτε καν αυτές τις τελευταίες εκφάνσεις δεν απέρριψα αλλά κατηγορηματικά ανέφερα στο δεύτερο κείμενο μου πως
"Λέγοντας αυτό δεν έχω πρόβλημα να εορτάζουμε ηλιοστάσια ή οτιδήποτε άλλο (ήδη το κάνουμε εξ' άλλου) όμως κάτι τέτοιο πρέπει να έρθει ως προϊόν της δικής μας κοσμοθέασης και όχι απόρροια συγκρητισμών και ετεροπροσδιορισμών. "   

θα προσπαθήσω να επαναφέρω το ζήτημα στο ουσιώδες (για μένα), προφανώς χωρίς καμία διάθεση αντιπαράθεσης (αλήθεια δεν κατάλαβα πως και που προέκυψε και το παρακάτω, κάτι φαντάζομαι θα ξέρει που έχασα)

"Η άλλη όψη, δηλαδή της αντιπαράθεσης περί των λατρευτικών ζητημάτων με περισσότερη ή λιγότερη διάθεση αυθεντίας εκατέρωθεν, θυμίζει το δράμα των αριστερών που αντί για πολυμορφία έχουν πολυσχιζοειδής τάσεις επάνω στο ίδιο αντικείμενο, τύπου ΜΛ-ΚΚΕ ενάντια στο ΛΜ-ΚΚΕ τα οποία μισούν το σκέτο ΚΚΕ αλλά μισιούνται και αναμεταξύ τους και πάει λέγοντας."

το οποίο έγκειται στο να μπορούν οι νεοεισερχόμενοι στον χώρο του πολυθεϊσμού να τον προσεγγίσουν με όσο το δυνατόν πληρέστερη και συνολική οπτική, δηλαδή ακριβώς όπως υποστηρίζει και ο Λύκος ούτε "στείρα περιχαρακωμένη σε μια περίοδο", ούτε προερχόμενη από κάθε λογής "αυθεντίες".

Εξάλλου αυτά είναι τα προβλήματα που και εγώ διαπίστωνα  τόσο καιρό και αποφάσισα να γράψω τα κείμενα ώστε φαινόμενα που προερχόμενα συνήθως από ΜΗ-ΠΑΓΑΝΙΣΤΕΣ όπως τα "αρχαία κάλαντα", τα "παγανιστικά Χριστούγεννα", τα "έλατα-ειρεσιώνες" και η επιλεκτική "ελληνικότητα" εορτών να μην "καλύψουν την συνολική εικόνα για όσους θέλουν να προσεγγίσουν τον πολυθεϊσμό."

Η ανάδειξη αυτής της πραγματικότητας  προφανώς και δεν αφορά ούτε έναν ούτε δύο ούτε έστω κάποιους συγκεκριμένους ανθρώπους στο εδώ και στο τώρα αλλά πρέπει να είναι συνεχής προσπάθεια όλων όσων "πραγματικά σέβονται την θρησκευτική μας παράδοση" ώστε να "καταπολεμηθούν πριν όπως συνήθως γίνεται γιγαντωθούν περισσότερο" αρνητικά φαινόμενα, πόσο μάλιστα σήμερα που "κάποια προβλήματα που παλαιότερες εποχές ήταν περιφερειακά έχουν αρχίσει να γιγαντώνονται".

Σκοπός λοιπόν των κειμένων αυτών ήταν ένα κάλεσμα προς αυτή την κατεύθυνση για όσους φυσικά αναγνωρίζουν έναν τέτοιο κίνδυνο.  Όσοι επιδεικνύουν "πνευματική ρηχότητα"  διατρέχοντας  "απλώς στα όρια του μιμητισμού" χωρίς κανένα ενδιαφέρον για την ουσία, θα συμφωνήσω με τον φίλο Λύκο δεν πρέπει να μας απασχολούν καθόλου και μπορούν να πάνε να κάνουν παρέα με αυτούς που περιμένουν τα διαστημόπλοια[3], αυτούς που πιστεύουν πως για όλα φταίνε οι Εβραίοι[4], ή με αυτούς που έχουν την επιφοίτηση από το άγιο πνεύμα τους Illuminati ή medium και όχι από τις αθάνατες ρίζες της παράδοσης.

Αυτό που θα πρέπει να μας απασχολήσει, και προφανώς όχι μόνο για αυτή την περίπτωση, είναι από την μία πώς θα αντιμετωπίσουμε αυτήν την εξομοίωση των πρακτικών, συμβόλων και εορτών μας με άλλες άσχετες έτσι ώστε να διατηρηθεί ο ουσιαστικός τους χαρακτήρας που προφανώς πρέπει να αντανακλά και την ιδιαίτερη κοσμοθέαση του πολυθεϊσμού και από την άλλη πως δεν θα ξεφεύγουμε με ανάλογες επιρροές από την πηγή μας.

Αυτό τελικά που διαπιστώνω να λείπει η τουλάχιστον δεν γίνεται ξεκάθαρα  εμφανές ώστε να μπορεί να μεταδοθεί/εξηγηθεί είναι μια όσο το δυνατόν πληρέστερη μεθοδολογία. Μια σωστή μεθοδολογία από την μία θα πρέπει να μας βοηθά να ορίσουμε όσο το δυνατόν καλύτερα το αντικείμενο μας, τι είναι εντός και τι εκτός και θα πρέπει επίσης να είναι όσο το δυνατόν πιο αντικειμενική έτσι ώστε να δρα αυτόματα και ελεγκτικά πάνω στις τάσεις, απόψεις, νέες πρακτικές που εφαρμόζονται, δοκιμάζονται, εμφανίζονται. Θα προσπαθήσω λοιπόν να επανέλθω με μια τέτοια προσπάθεια σε επόμενο άρθρο μόλις καταφέρω να βρω λίγο χρόνο να επιμεληθώ ένα σχετικό κείμενο που έχω ετοιμάσει για μια μικρή έκδοση που ετοιμάζουμε στην κοινότητα.

---------------------------------------------------------------------------------------

[1] στις οποίες κόντρες εμφανίζονταν τα κείμενα μου
[2] Τελείως ανορθόδοξη σαν επιχείρημα βέβαια, πράγμα που φανερώνει είτε ιδιαιτερότητα του Σωκράτη είτε μάλλον Πλατωνική έκφραστική απήχηση.
[3] διάβασα και αντίστοιχα τέτοια νοήματα του ηλιοστασίου κτλ αυτές τις ημέρες
[4] όπου για κάποιο λόγο ενεπλάκησαν για ορισμένους και με τις ηλιολατρίες κτλ